Co to jest nefropatia epidemiczna?

Nefropatia epidemiczna to zakażenie hantawirusami, jest przenoszona przez gryzonie. W fazie ostrej objawy zwykle przypominają grypę, zajęcie nerek może wystąpić w drugiej (podostrej) fazie choroby.

Schorzenie to występuje najczęściej w północnej i wschodniej Europie. Inne warianty zakażeń hantawirusami odnotowuje się również w Azji i USA. Ogniska choroby związane są ze wzrostem liczebności populacji i wzajemnym zakażaniem się małych gryzoni. 

Ponad dwie trzecie osób zakażonych chorobą to mężczyźni, przeważnie w średnim wieku (30–49 lat).

Przyczyna

Zakażenie przenoszone jest przez małe gryzonie. Ludzie mogą zarazić się wirusem, gdy mają kontakt z odchodami, moczem lub śliną gryzoni, oraz gdy wdychają składniki wirusa. Znane są przypadki, gdy ludzie zarażali się podczas wykonywania prac w drewnie, które było skażone odchodami małych gryzoni. Zakażenie rozprzestrzenia się również poprzez wodę pitną (np. picie wody górskiej) lub żywność. Cząstki hantawirusów mogą być zaraźliwe poza organizmem gospodarza przez kilka dni. Zależy to między innymi od temperatury i wilgotności powietrza. Przypadki przeniesienia infekcji z człowieka na człowieka nie zostały jeszcze udowodnione.

Nefropatia epidemiczna dotyka głównie osoby spędzające dużo czasu w lasach, zwłaszcza rolników i pracowników leśnych. Ponadto często na kontakt z wirusem narażeni są również właściciele i goście leśnych chat i altan ogrodowych. 

Przebycie choroby prawdopodobnie zapewnia dożywotnią ochronę przed nawrotami spowodowanymi typem wirusa wywołującego chorobę (odporność na całe życie).

Objawy

Pierwsze objawy pojawiają się po dwóch do sześciu tygodni od kontaktu z patogenem. Choroba ma zazwyczaj łagodny przebieg. Można wyróżnić dwie fazy. W pierwszej (ostrej) fazie mogą wystąpić objawy grypopodobne, takie jak gorączka, bóle głowy, mięśni i brzucha, pragnienie, utrata apetytu, nudności, wymioty, krwawienia z nosa i sporadycznie zaburzenia widzenia. W drugiej (podostrej) fazie objawy zajęcia nerek są widoczne po trzech do pięciu dni (np. mała objętość moczu, krew w moczu). Jednak większość zakażeń hantawirusem prawdopodobnie przebiega bezobjawowo lub jest mylona ze zwykłą infekcją grypopodobną.

W rzadkich przypadkach może rozwinąć się tzw. gorączka krwotoczna z zajęciem nerek, przy której występują krwawienia ze skóry lub błon śluzowych, krwawa biegunka lub wydalanie moczu zabarwionego krwią z wysoką gorączką i ciężkimi objawami dotyczącymi całego organizmu, aż do niewydolności krążenia. Ponadto w wyjątkowych przypadkach może dojść do zapalenia mózgu i opon mózgowych (zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych) oraz drgawek. Możliwe są również zakażenia płuc i wątroby.

Diagnostyka

Jeśli niespecyficznym objawom, takim jak gorączka i stany grypopodobne, towarzyszą symptomy wskazujące na choroby nerek (badanie krwi i białka w moczu), przyczyną może być nefropatia epidemiczna. Informacji w tym zakresie może dostarczyć wywiad lekarski, jeśli pacjent należy do wyżej wymienionych grup ryzyka. Wiarygodnym potwierdzeniem diagnozy są badania krwi, które wykazują wzrost przeciwciał przeciwko patogenowi. Ponadto mogą występować podwyższone wartości parametrów krwi charakterystycznych dla chorób nerek oraz zmniejszona liczba płytek krwi (małopłytkowość).

Leczenie

Istnieją leki, które można zastosować w leczeniu nefropatii epidemicznej, są one jednak skuteczne tylko w pojedynczych przypadkach. Celowany lek przeciwko hantawirusowi nie istnieje. Jeśli nerki są poważnie uszkodzone, pacjenci są kierowani do szpitala w celu monitorowania czynności tych narządów. W przypadku upośledzenia pracy nerek wykonuje się np. nawadnianie dożylne. W rzadkich przypadkach może być konieczna krótkotrwała terapia oczyszczająca krew (dializa). Choroba zwykle stopniowo ustępuje samoistnie i nie prowadzi do trwałych uszkodzeń organizmu. Jeśli jednak dojdzie do powikłań (gorączka krwotoczna, patrz wyżej), rokowanie może być gorsze.

Profilaktyka 

Aby zapobiec zakażeniu, należy unikać wdychania kurzu przy usuwaniu zanieczyszczeń po małych gryzoniach. Zamiast łopaty, miotły czy odkurzacza najlepiej użyć wody i ścierki. W razie potrzeby podczas sprzątania potencjalnie zanieczyszczonych pomieszczeń zaleca się stosowanie masek i gumowych rękawic. Szczepionka przeciwko hantawirusom obecnie nie istnieje.

Dodatkowe informacje

• Nefropatia epidemiczna (zakażenie hantawirusem) – informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Marleen Mayer, lekarz, Mannheim
• Lara-Marie Reißmann, dr med., lekarz i dziennikarz, Hanower
• Anna Zwierzchowska, lekarz rezydent, Kraków (edytor/recenzent)