Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Zapalenie mieszków włosowych wywołane przez Malassezia to stan zapalny mieszków włosowych spowodowany przerostem drożdżaków z rodzaju Malassezia.¹
• Synonimy: Pityrosporum folliculitis, dawniej również Malassezia furfur folliculitis.
• Malassezia spp./Pityrosporon spp. opisują ten sam grzyb w fazie drożdżowej lub mycelialnej.
  • Są one również czynnikami wywołującymi łupież pstry.
  • Malassezia odgrywa również rolę w łojotokowym zapaleniu skóry.
• Często u pacjentów, którzy wcześniej byli poddawani długotrwałej antybiotykoterapii z powodu trądziku lub innego schorzenia.
• Często podobieństwo kliniczne prowadzi również do błędnego rozpoznania trądziku.
  • W przypadku trądziku opornego na leczenie należy rozważyć zapalenie mieszków włosowych wywołane przez Malassezia.¹

Epidemiologia

• Choroba zwykle występuje u młodych dorosłych.¹
• Częste występowanie u osób żyjących w regionach tropikalnych.¹
• Częściej u mężczyzn niż u kobiet.¹

Etiologia i patogeneza

• Gatunki Malassezia to drożdże lipofilne.
  • Malassezia furfur, wcześniej opisana jako jedyny czynnik wywołujący łupież pstry i Malassezia/Pityrosporum folliculitis, jest formą mycelialną drożdży P. ovale. Podobnie jak 14 innych gatunków, ten należy do rodzaju Malassezia.
  • W przypadku zapalenia mieszków włosowych wywołanego przez Malassezia, najczęściej izolowane są M. restricta, M. globosa i M. sympodialis.²
• Malassezia należy do fizjologicznej mikroflory skóry.³
  • Malassezia wykazuje właściwości patogenne tylko w określonych warunkach.
    • Niedrożność mieszków włosowych.
    • Zaburzenie prawidłowej flory skóry spowodowane długotrwałą antybiotykoterapią lub immunosupresją.¹
  • Interakcja między gospodarzem a patogenem wyzwala produkcję pewnych czynników wirulencji.³
• Występuje głównie w okresie dojrzewania z powodu zwiększonej produkcji sebum.¹

Czynniki predysponujące

• Dysbioza mikrobiomu skóry:¹
  • przy długotrwałym stosowaniu antybiotyków
  • osłabiony układ immunologiczny
    • np. HIV
    • długotrwałe leczenie glikokortykosteroidami
    • leki immunosupresyjne
    • cukrzyca.
• Gorący i wilgotny klimat.¹
• Czynniki indywidualne:
• łojotok
• nadpotliwość
• skłonności dziedziczne.

ICD–10

• B36 Inne grzybice powierzchowne.
  • B36.8 Inne określone grzybice powierzchowne.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Typowy obraz kliniczny (patrz badanie fizykalne).
• Obecność Malassezia w mieszkach włosowych wykryta za pomocą mikroskopii, posiewu lub biopsji.
• Szybka poprawa wyników dzięki leczeniu przeciwgrzybiczemu.

Diagnostyka różnicowa

• Trądzik
  • Czasami może być trudno odróżnić oba schorzenia, na szczególną uwagę zasługuje trądzik oporny na leczenie.¹
• Bakteryjne zapalenie mieszków włosowych.
• Zapalenie mieszków włosowych wywołane przez Candida.
• Zapalenie mieszków włosowych wywołane przez nużeńca ludzkiego
  • Roztocza z gatunku nużeńca ludzkiego, szczególnie na twarzy, raczej u starszych pacjentów.
• Inne choroby grudkowe ze świądem.

Wywiad lekarski

• Głównym objawem u ponad połowy chorych jest silny świąd.¹
• Częste oznaki łojotoku.

Badanie fizykalne

• Patrz ilustracje.
• Chorobę trudno odróżnić od trądziku i bakteryjnego zapalenia mieszków włosowych.
• Obraz kliniczny przypomina trądzik z małymi grudkami i krostami.
• Grudki i krosty pęcherzykowe o wielkości około 2 mm na obszarach łojotokowych, zwykle w górnej części tułowia (klatce piersiowej i plecach).³
• Sporadycznie również na szyi, barkach, ramionach, twarzy.
• Nie występują zaskórniki charakterystyczne w przypadku trądziku.¹
• Ewentualnie wykwity spowodowane drapaniem swędzących miejsc.
• Częste oznaki łojotoku.

Diagnostyka specjalistyczna

• Zastosowanie lampy Wooda
• Malassezia świeci na żółto–zielony kolor.¹
• Brak fluorescencji nie wyklucza zapalenia mieszków włosowych wywołanego przez Malassezia, ponieważ nie wszystkie gatunki Malassezia świecą pod lampą.⁴
• Wykrywanie patogenów w preparacie bezpośrednim, w posiewie lub w wycinku histologicznym (barwienie PAS).¹

Wskazania do skierowania do ambulatoryjnej opieki specjalistycznej

• Jeśli planowane jest leczenie układowe, należy udać się do poradni dermatologicznej w celu potwierdzenia rozpoznania.

Leczenie

Cele leczenia

• Eliminacja Malassezia z mieszków włosowych.
• Wyleczenie zmian i ustąpienie objawów.

Ogólne informacje o leczeniu

• Istnieje bardzo niewiele danych na temat leczenia zapalenia mieszków włosowych wywołanego przez Malassezia.
• W leczeniu zapalenia mieszków włosowych wywołanego przez Malassezia można stosować zarówno doustne, jak i miejscowe środki przeciwgrzybicze.
• Stosowanie doustnych leków przeciwgrzybiczych często prowadzi do znaczącego i natychmiastowego zmniejszenia objawów, dlatego uważa się je za najskuteczniejszą formę leczenia⁴, choć wiążą się z większą liczbą działań niepożądanych.
• Miejscowe leki przeciwgrzybicze
• W ramach terapii podtrzymującej lub profilaktyki nawrotu choroby.¹ 
• Stosuje się je w połączeniu z terapią układową, ale nie jest jasne, czy przynosi to dodatkowe korzyści w porównaniu z samym leczeniem układowym.¹
• Dodatkowo można stosować aktywne keratolitycznie preparaty do stosowania miejscowego w celu udrożnienia zatkanych gruczołów łojowych.⁴.
• Jednoczesne leczenie lekami przeciwtrądzikowymi jest dyskusyjne.^1,4

Leczenie farmakologiczne

Leczenie miejscowe

• Dwusiarczek selenu i glikol propylenowy mają działanie keratolityczne i przeciwgrzybicze.
• W niewielkim badaniu wskaźnik odpowiedzi klinicznej wynosił 88–100%.⁴
  • Np. szampon leczniczy z dwusiarczkiem selenu 2,5% nakładany na zajęty obszar skóry 1 x dziennie przez 3 dni, a następnie 1 x w tygodniu.⁴
    • Niezarejestrowany do stosowania u dzieci i młodzieży.
    • Ciąża: tylko po dokonaniu odpowiedniej oceny ryzyka i korzyści, w miarę możliwości wyłącznie krótkotrwałe stosowanie.
    • Karmienie piersią: zalecana ostrożność, w miarę możliwości wyłącznie krótkotrwałe stosowanie.
• Leki przeciwgrzybicze o szerokim spektrum działania, np. mikonazol, ketokonazol, ekonazol.⁴
  • Np. szampon leczniczy z ketokonazolem 2%, 2 x w tygodniu przez 2–4 tygodnie, stosowany na zajętą skórę.⁴
  • Np. krem z mikonazolem 2 x dziennie przez 4 tygodnie.⁴

Leczenie ogólnoustrojowe^1,4

• Itrakonazol: 200 mg na dobę doustnie przez okres od 1 do 3 tygodni.
• Flukonazol: 100–200 mg na dobę doustnie przez okres od 1 do 4 tygodni.
• Uwaga: itrakonazol i flukonazol stosowane doustnie są zarejestrowane do stosowania w leczeniu łupieżu pstrego oraz w leczeniu zakażeń grzybiczych skóry (zakażenia grzybicą) oraz w leczeniu grzybicy paznokci. Zapalenie mieszków włosowych wywołane przez Malassezia nie jest wyraźnie wymienione wśród wskazań!

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Nawroty są częste, nawet po krótkim czasie.¹

Rokowanie

• Rokowanie jest ogólnie dobre.
• Ze względu na częste nawroty, często konieczne jest ponowne leczenie.

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Zakażenia grzybicze skóry.

Ilustracje