Informacje ogólne
Definicja
- Zapalenie mieszków włosowych wywołane przez Malassezia to
zapaleniestan zapalny mieszków włosowychspowodowanespowodowany przerostem drożdżaków z rodzaju Malassezia.1 - Synonimy: Pityrosporum folliculitis, dawniej również Malassezia furfur folliculitis.
- Malassezia spp./Pityrosporon spp. opisują ten sam grzyb w fazie drożdżowej lub mycelialnej.
- Są one również czynnikami wywołującymi łupież pstry.
- Malassezia odgrywa również rolę w łojotokowym zapaleniu skóry.
- Często u pacjentów, którzy wcześniej byli poddawani długotrwałej antybiotykoterapii z powodu trądziku lub innego schorzenia.
- Często podobieństwo kliniczne prowadzi również do błędnego rozpoznania trądziku.
- W przypadku trądziku opornego na leczenie należy rozważyć zapalenie mieszków włosowych wywołane przez Malassezia.1
Epidemiologia
- Choroba zwykle występuje u młodych dorosłych.1
- Częste występowanie u osób żyjących w regionach tropikalnych.1
- Częściej u mężczyzn niż u kobiet.1
Etiologia i patogeneza
- Gatunki Malassezia to drożdże lipofilne.
- Malassezia furfur, wcześniej opisana jako jedyny czynnik wywołujący łupież pstry i Malassezia/Pityrosporum folliculitis, jest formą mycelialną drożdży P. ovale. Podobnie jak 14 innych gatunków, ten należy do rodzaju Malassezia.
- W przypadku zapalenia mieszków włosowych wywołanego przez Malassezia, najczęściej izolowane są M. restricta, M. globosa i M. sympodialis.2
- Malassezia należy do fizjologicznej mikroflory skóry.3
- Występuje głównie w okresie dojrzewania z powodu zwiększonej produkcji sebum.1
Czynniki predysponujące
- Dysbioza mikrobiomu skóry:1
- Gorący i wilgotny klimat.1
- Czynniki indywidualne:
- łojotok
- nadpotliwość
- skłonności dziedziczne.
ICD–10
- B36 Inne grzybice powierzchowne.
- B36.8 Inne określone grzybice powierzchowne.
Diagnostyka
Kryteria diagnostyczne
- Typowy obraz kliniczny (patrz badanie fizykalne).
- Obecność Malassezia w mieszkach włosowych wykryta za pomocą mikroskopii, posiewu lub biopsji.
- Szybka poprawa wyników dzięki leczeniu przeciwgrzybiczemu.
Diagnostyka różnicowa
- Trądzik
- Czasami może być trudno odróżnić oba schorzenia, na szczególną uwagę zasługuje trądzik oporny na leczenie.1
- Bakteryjne zapalenie mieszków włosowych.
- Zapalenie mieszków włosowych wywołane przez Candida.
- Zapalenie mieszków włosowych wywołane przez nużeńca ludzkiego
- Roztocza z gatunku nużeńca ludzkiego, szczególnie na twarzy, raczej u starszych pacjentów.
- Inne choroby grudkowe ze świądem.
Wywiad lekarski
Badanie fizykalne
- Patrz ilustracje.
- Chorobę trudno odróżnić od trądziku i bakteryjnego zapalenia mieszków włosowych.
- Obraz kliniczny przypomina trądzik z małymi grudkami i krostami.
- Grudki i krosty pęcherzykowe o wielkości około 2 mm na obszarach łojotokowych, zwykle w górnej części tułowia (klatce piersiowej i plecach).3
- Sporadycznie również na szyi, barkach, ramionach, twarzy.
ZaskNie występują zaskórniki,jakcharakterystyczne w przypadku trądziku, tu nie występują.1- Ewentualnie wykwity spowodowane drapaniem swędzących miejsc.
- Częste oznaki łojotoku.
Diagnostyka specjalistyczna
- Zastosowanie lampy Wooda
- Malassezia świeci na żółto–zielony kolor.1
- Brak fluorescencji nie wyklucza zapalenia mieszków włosowych wywołanego przez Malassezia, ponieważ nie wszystkie gatunki Malassezia świecą pod lampą.4
- Wykrywanie patogenów w preparacie bezpośrednim, w posiewie lub w wycinku histologicznym (barwienie PAS).1
Wskazania do skierowania do ambulatoryjnej opieki specjalistycznej
- Jeśli planowane jest leczenie układowe, należy udać się do poradni dermatologicznej w celu potwierdzenia rozpoznania.
Leczenie
Cele leczenia
- Eliminacja Malassezia z mieszków włosowych.
- Wyleczenie zmian i ustąpienie objawów.
Ogólne informacje o leczeniu
- Istnieje bardzo niewiele danych na temat leczenia zapalenia mieszków włosowych wywołanego przez Malassezia.
- W leczeniu zapalenia mieszków włosowych wywołanego przez Malassezia można stosować zarówno doustne, jak i miejscowe środki przeciwgrzybicze.
DoustneStosowanielekidoustnychprzeciwgrzybiczeleków przeciwgrzybiczych częstowiprowadzi do znaczącego i natychmiastowego zmniejszenia objawów, dlatego uważąa sięze znacznym i natychmiastowym zmniejszeniem zmian i są uważaneje za najskuteczniejszą formę leczenia4,alechoć wiążą się z większą liczbąreakcjidziałań niepożądanych.StosowanieMiejscowemiejscowychlekileków przeciwgrzybiczychprzeciwgrzybicze- W ramach terapii podtrzymującej lub profilaktyki nawrotu choroby.1
- Stosuje się je w połączeniu z terapią układową, ale nie
wydajejestsięjasne,abyczytakieprzynosizastosowanie zapewniałoto dodatkowe korzyści w porównaniu z samym leczeniem układowym.1 - Dodatkowo można stosować aktywne keratolitycznie preparaty do stosowania miejscowego w celu udrożnienia zatkanych gruczołów łojowych.4.
- Jednoczesne leczenie lekami przeciwtrądzikowymi jest
kontrowersyjnedyskusyjne.1,4
Leczenie farmakologiczne
ŚrodkiLeczenie zewnętrznemiejscowe
- Dwusiarczek selenu i glikol propylenowy mają działanie keratolityczne i przeciwgrzybicze.
- W niewielkim badaniu wskaźnik odpowiedzi klinicznej wynosił 88–100%.4
- Np. szampon leczniczy z dwusiarczkiem selenu 2,5% nakładany na zajęty obszar skóry 1 x dziennie przez 3 dni, a następnie 1 x w tygodniu.4
- Niezarejestrowany do stosowania u dzieci i młodzieży.
- Ciąża: tylko po dokonaniu odpowiedniej oceny ryzyka i korzyści, w miarę możliwości wyłącznie krótkotrwałe stosowanie.
- Karmienie piersią: zalecana ostrożność, w miarę możliwości wyłącznie krótkotrwałe stosowanie.
- Np. szampon leczniczy z dwusiarczkiem selenu 2,5% nakładany na zajęty obszar skóry 1 x dziennie przez 3 dni, a następnie 1 x w tygodniu.4
Miejscowe środkiLeki przeciwgrzybicze o szerokim spektrum działania, np. mikonazol, ketokonazol, ekonazol.4
Leczenie ogólnoustrojowe1,4
- Itrakonazol: 200 mg na dobę doustnie przez okres od 1 do 3 tygodni.
- Flukonazol: 100–200 mg na dobę doustnie przez okres od 1 do 4 tygodni.
- Uwaga: itrakonazol i flukonazol stosowane doustnie są zarejestrowane do stosowania w leczeniu łupieżu pstrego oraz w leczeniu zakażeń grzybiczych skóry (zakażenia grzybicą) oraz w leczeniu grzybicy paznokci. Zapalenie mieszków włosowych wywołane przez Malassezia nie jest wyraźnie wymienione wśród wskazań!
Przebieg, powikłania i rokowanie
Przebieg
- Nawroty są częste, nawet po krótkim czasie.1
Rokowanie
- Rokowanie jest ogólnie dobre.
- Ze względu na częste nawroty,
nierzadkoczęsto konieczne jest ponowne leczenie.
Informacje dla pacjentów
Materiały edukacyjne dla pacjentów
Ilustracje
Zapalenie mieszków włosowych wywołane przez Malassezia, na piersi
Zapalenie mieszków włosowych wywołane przez Malassezia, na plecach
Zapalenie mieszków włosowych wywołane przez Malassezia
Źródła
Brzeziński P., Kaczmarek D. Malassezia folliculitis na szyi. Nasza Dermatologia Online 2010, 1(2): 22-5,http://www.odermatol.com/wp-content/uploads/file/2_2010/5_%20Malassezia%20Folliculitis.pdfdostęp: 14.04.2024,
Piśmiennictwo
Brzeziński P., Kaczmarek D. Malassezia folliculitis na szyi. Nasza Dermatologia Online 2010, 1(2): 22-5,odermaol.comdostęp: 14.04.2024,
- Rubenstein R.M., Malerich S.A. Malassezia (pityrosporum) folliculitis. J Clin Aesthet Dermatol. 03.2014 7(3): 37-41, www.ncbi.nlm.nih.gov
- Gaitanis G., Magiatis P., Hantschke M., Bassukas I.D., Velegraki A. The Malassezia genus in skin and systemic diseases. Clin Microbiol Rev. 2012 Jan, 25(1): 106-41, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
- Kurniadi I., Hendra Wijaya W., Timotius K.H. Malassezia virulence factors and their role in dermatological disorders. Acta Dermatovenerol Alp Pannonica Adriat. 2022 Jun, 31(2): 65-70, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
- Hald M., Arendrup M.C., Svejgaard E.L., Lindskov R., Foged E.K., Saunte D.M. Evidence-based Danish guidelines for the treatment of Malassezia-related skin diseases, Acta Derm Venereol. 2015, 95(1): 12-9, PubMed
Opracowanie
- Adam Boruch (recenzent)
- Sławomir Chlabicz (redaktor)
- Franziska Jorda (recenzent/redaktor)