Informacje ogólne

Definicja

• Pchły to pasożyty, które wysysają krew.
• Najczęściej po ich ugryzieniach pojawia się wysypka skórna ze świądem.
• Pchły mogą być również nosicielami chorób.

Epidemiologia

• W Europie Środkowej najczęstsze są pogryzienia przez pchły kocie, a następnie pchły psie, pchły ptasie, pchły jeżowe, pchły szczurze i pchły ludzkie.
• Pchły występują na całym świecie, ale pchła ludzka jest bardziej powszechna na terenach o niskich standardach higieny.
• Wysoka częstość pogryzień przez pchły na wiosnę, tj. między kwietniem a czerwcem, kiedy w gniazdach występuje duża aktywność i kiedy pomieszczenia nieużywane w zimie stają się cieplejsze.

Etiologia i patogeneza

• Żywicielami pcheł są ptaki i ssaki.
• Gatunki pcheł istotne dla ludzi: pchły ludzkie, psie i kocie, szczurze, różne gatunki pcheł ptasich i pchły piaskowe.
  • Pchła ludzka (Pulex irritans) występuje na całym świecie i atakuje nie tylko ludzi, ale także wiele różnych rodzajów ssaków.¹ 
  • Pchły kocie i psie atakują głównie zwierzęta domowe, ale mogą również przenosić się na ludzi. Problematyczne są jaja, larwy i poczwarki, które można często znaleźć w otoczeniu zwierząt.
  • Pchły piaskowe występują w wielu krajach Karaibów, Ameryki Południowej i Afryki.
• Zarówno samice jak i samce dorosłych pcheł żywią się krwią.
• Pchły preferują określonych żywicieli, ale nie są wybredne, przyciąga je ruch, ciepłota ciała i wydychane powietrze.¹
• Ugryzienia pcheł są zazwyczaj nieszkodliwe.
• Tworzą się bąble lub grudki z centralnym punkcikowatym krwotocznym miejscem po ugryzieniu z towarzyszącym silnym świądem i występujące w grupach.
• Może wystąpić nadkażenie bakteryjne. 
• Pchły mogą przenosić dżumę, endemiczną gorączkę plamistą (riketsjozę), tungozę (infestację pchłami piaskowymi Tunga penetrans), a także chorobę kociego pazura.¹

ICD-10

• B88 Inne infestacje.
  • B88.1 Tungoza [infestacja pchły piaskowej].
  • B88.9 Infestacja pasożytnicza, nieokreślona.
• B89 Choroby pasożytnicze, nieokreślone.

Diagnostyka

Wywiad 

• Swędząca wysypka skórna, często kilka ugryzień obok siebie, zwykle na wysokości talii lub w okolicy kostki.
• Czy inne osoby z otoczenia pacjenta również mają podobne objawy?
• Kontakt ze zwierzętami?

Badanie fizykalne

• Pogryzienia przez pchły zwykle powodują powstawanie kilku asymetrycznych, bardzo swędzących, pokrzywkowych bąbli lub grudek, ewentualnie z widocznymi po środku miejscami ukąszenia.^2-3
• Ukąszenia często występują na obszarach skóry, które nie są zakryte w nocy, zazwyczaj w obrębie kończyn dolnych i pasa.

Leczenie

Ogólne informacje o leczeniu

• Łagodzenie świądu.
• Dokładne kąpiele, pranie bielizny i pościeli w temperaturze min. 60°C.
• Sprzątanie otoczenia – pchły nie tylko pozostają na żywicielu, ale mogą przetrwać przez długi czas w jego otoczeniu.
  • Mycie podłóg.
  • Odkurzanie dywanów i tapicerki.
  • Tekstylia należy prać w jak najwyższej temperaturze (temp. 60°C zabija pchły).
  • Pluszowe zabawki można zamrozić, a następnie wytrzepać.
• Trzeba znaleźć i usunąć źródło infestacji.¹
• Zwierzęta należy odpchlić, w razie potrzeby skonsultować się z weterynarzem.
• W przypadku silnej infestacji, w razie potrzeby należy również zastosować środki owadobójcze.

Leczenie farmakologiczne

• Miejscowe stosowanie leków antyhistaminowych (dimentinden w maści) lub maści zawierających glikokortykosteroidy (maści i kremy z hydrokortyzonem) w celu złagodzenia świądu.
• Ogólne leki antyhistaminowe:
  • cetyryzyna 10 mg 1 x na dobę lub
  • loratadyna 10 mg 1 x na dobę lub
  • dimetynden 1–2 mg 3 x na dobę.
• W razie potrzeby w przypadku nadkażenia bakteryjnego – antybiotykoterapia.

Zapobieganie

• Zapobieganie pchłom u zwierząt domowych.
• Budki lęgowe ptaków powinny być czyszczone.
• Stary materiał lęgowy należy wyrzucić do plastikowych worków i spalić. Ktokolwiek wykonuje tę pracę, powinien nosić woskowany płaszcz lub obcisłe ubrania przeciwdeszczowe, aby pchły się od niego odbijały. Jest to również ważne, aby uniknąć infestacji roztoczem czerwonym (Dermanyssus gallinae), który może żyć w tych samych gniazdach.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Ukąszenia przez pchły zwykle goją się bez powikłań.
• Dezynsekcja źródła.

Powikłania

• Pchły mogą przenosić choroby zakaźne, np. dżumę, bartonellozę, dur plamisty i tungozę lub riketsjozę. Jest to częstsze na ciepłych obszarach o niskich standardach higieny.¹
• W kontekście ocieplenia klimatu należy spodziewać się zwiększonej infestacji pchłami i przenoszenia chorób w regionach o umiarkowanym klimacie.¹

Informacje dla pacjentów

Edukacja pacjenta

• Należy unikać drapania, aby zapobiec nadkażeniom.
• Należy czyścić budki lęgowe.
• Zapobieganie: konieczne jest czyszczenie wnętrza budek lęgowych ptaków w celu pozbycia się pcheł.

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Ptasie pchły
• Pchły
• Jak pozbyć się pcheł?

Ilustracje

Pchła ptasia jest brązowo-czarna, ma 2–3 mm długości i jest spłaszczona; wygląda, jakby 6 odnóży było przymocowanych do jednej strony ciała

Wiosną wiele osób cierpi z powodu ukąszeń owadów, zwłaszcza na nogach i w okolicy pasa; są to typowe obszary ciała dla pogryzień przez pchły; istnieją znaczne różnice indywidualne w obrazie reakcji skórnych na pogryzienia przez pchły