Informacje ogólne

Definicja

• Łupież biały (pityriasis alba) jest łagodną, przewlekłą chorobą skóry o nieznanej przyczynie objawiającą się odbarwionymi, łuszczącymi się zmianami. Po wygojeniu pozostawiają one obszar z hipopigmentacją.¹
• Badanie mikroskopowe ujawnia łagodne, nieswoiste zapalenie skóry ze zmniejszoną produkcją melaniny.²

Epidemiologia

• Na całym świecie:^1,3
  • w Stanach Zjednoczonych: około 5% wszystkich dzieci
  • zwiększona chorobowość w Afryce (np. Egipt 18%, Mali 20%).
• Szczyt częstości występowania wśród dzieci w wieku od 3 do 16 lat.
• 90% wszystkich przypadków występuje przed ukończeniem 12. roku życia.

Etiologia i patogeneza

• Nie wykazano żadnych swoistych czynników etiologicznych. Następujące czynniki wydają się mieć znaczenie patofizjologiczne:⁴
  • Sucha skóra narażona na działanie zimnego i suchego środowiska wydaje się być bardziej podatna na rozwój zmian związanych z łupieżem białym.
  • Choroba nie jest zakaźna.
  • Łupież biały wydaje się być łagodnym objawem towarzyszącym atopowemu zapaleniu skóry, przynajmniej u niektórych osób.
  • Najczęściej choroba występuje u osób z rozpoznaną atopią.

Czynniki predysponujące

• Suche powietrze, np. ze względu na klimat lub w ogrzewanych pomieszczeniach zimą.¹
• Nadmierna ekspozycja na promieniowanie słoneczne.

ICD–10

• L30 Inne postaci zapalenia skóry.
  • L30.5 Łupież biały.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Typowy obraz kliniczny:^1,4
  • okrągłe lub owalne plamy, odbarwione (z hipopigmentacją) lub lekko rumieniowe, drobno łuszczące się
  • często na twarzy
  • zwykle tylko łagodny świąd lub jego brak.

Diagnostyka różnicowa

• Następujące choroby skóry lub objawy mogą mieć podobny obraz kliniczny:¹
  • wyprysk atopowy
  • wyprysk kontaktowy
  • artefakty przy urojeniowym zaburzeniu psychicznym (grzybicy urojeniowej), szczególnej formie obłędu pasożytniczego⁵ (zobacz artykuł objawy urojeniowe)
  • wyprysk pieniążkowaty
  • wyprysk łojotokowy
  • łuszczyca
  • bielactwo
  • łupież różowy
  • łupież pstry
  • trąd
  • znamię blade przy nerwiakowłókniakowatości typu 1
  • grzybica skóry gładkiej
  • ziarniniak grzybiasty (chłoniak skórny T–komórkowy).

Wywiad lekarski

• Należy zwrócić uwagę na następujące cechy kliniczne:^1,4
  • Choroba zwykle przebiega bezobjawowo, czasami może wystąpić łagodny świąd. Często zaczyna się jako rumień z minimalnym złuszczaniem.
  • Rumień znika całkowicie po pewnym czasie, niektórzy pacjenci zapominają, że mieli wysypkę lub w ogóle jej nie zauważyli.
  • Podczas wstępnego badania często stwierdza się jedynie niewielkie złuszczanie i depigmentację.
  • U osób pochodzenia subsaharyjskiego lub azjatyckiego hipopigmentację zwykle łatwiej zauważyć, podczas gdy u osób pochodzenia europejskiego, a zwłaszcza u osób o jasnej karnacji, zmiany często stają się widoczne dopiero po ekspozycji na słońce.
  • Przebieg kliniczny zróżnicowany, ale zwykle choroba ustępuje samoistnie. Zmiany skórne zwykle utrzymują się od 12 do 24 miesięcy.
  • Możliwe nawroty.

Badanie przedmiotowe

• Morfologia i rozmieszczenie zmian
  
  • Zmiany są okrągłe, owalne lub nieregularne z niewyraźnymi krawędziami, odbarwione lub lekko rumieniowe.
  • Lekkie łuszczenie.
    

    Łupież biały
  • Przeważnie zmiany występują w kilku miejscach; zwykle choroba zajmuje od 4–5 miejsc do ponad 20.
  • Zmiany mają zwykle średnicę 0,5–2 cm, ale mogą być większe, zwłaszcza na tułowiu.
  • U dzieci często występuje tylko na twarzy, najczęściej wokół ust, na policzkach i podbródku.
  • U 20% dzieci choroba obejmuje szyję, ramiona i twarz. Czasami twarz jest wolna od zmian chorobowych, a zajęty jest tylko tułów i kończyny.

Diagnostyka z użyciem aparatury w praktyce lekarza rodzinnego

• Brak.

Diagnostyka specjalistyczna

• Ewentualnie obserwacja zmiany pod lampą Wooda: uwydatnienie zmian, ale brak fluorescencji (odróżnienie od bielactwa).¹
• Ewentualnie pobranie próbki¹
  • badanie mikroskopowe (np. łuszczyca)
  • badanie mikrobiologiczne na obecność grzybów (np. łupież pstry lub grzybica skóry gładkiej).
• Biopsja skóry¹
  • konieczna tylko w indywidualnych przypadkach, np. w celu odróżnienia od ziarniniaka grzybiastego.

Wskazania do skierowania do specjalisty

• Nie jest konieczne, opiekę może zapewnić lekarz rodzinny.
• Tylko w przypadku niepewnego rozpoznania, np. w celu zbadania pod lampą Wooda, pobrania próbki lub, jeśli to konieczne, wykonania biopsji skóry.

Leczenie

Cele leczenia

• Poinformowanie o dobrym rokowaniu.^1,4
• Zapobieganie przewlekłemu i nawrotowemu przebiegowi choroby.^1,4

Ogólne informacje o leczeniu

• Łupież biały ustępuje samoistnie, ale gojenie się zmian może trwać nawet kilka lat.^1,4
  
  • Leczenie zazwyczaj nie jest konieczne.
• Ochrona przed słońcem zapobiega silnemu uwydatnieniu jaśniejszych, zajętych obszarów. Zdrowe obszary skóry są ciemniejsze.^1,4
• W razie potrzeby można zastosować krem nawilżający.
• Przy łagodnym stanie zapalnym, można w razie potrzeby zastosować miejscowo krem z 0,5-2,5% hydrokortyzonem.⁴
• Łagodzi rumień i świąd.
• Przyspiesza repigmentację.
• Miejscowe stosowanie 0,1% takrolimusu lub pimekrolimusu okazało się skuteczne, ale w większości przypadków nie jest wymagane.^1,4

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Zmiany goją się z czasem, pozostawiając obszary z hipopigmentacją, które powoli odzyskują swój normalny wygląd.¹
• Łupież biały może trwać od kilku dni do 10 lat, ale w większości przypadków ustępuje w ciągu roku.¹

Rokowanie

• Rokowanie jest dobre, ponieważ łupież biały prawie zawsze ustępuje samoistnie.¹

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Łupież biały.

Ilustracje

Łupież biały. U dzieci zmiany są zazwyczaj ograniczone do twarzy i występują najczęściej wokół ust, na policzkach i podbródku.