Co to jest obumieranie tłuszczowate?

Definicja

Obumieranie tłuszczowate to zapalna choroba skóry o nieznanej przyczynie. Reakcje zapalne są wywoływane przez zmiany związane z kolagenem w skórze. Ten obraz kliniczny dotyczy głównie osób z cukrzycą, ale obumieranie tłuszczowate może wystąpić również u osób bez cukrzycy.

Objawy

W większości przypadków choroba zaczyna się od błyszczących plam na skórze, które powoli zwiększają swój rozmiar w ciągu miesięcy lub lat. Początkowo plamy te są czerwonawo-brązowe, ale z czasem żółkną, a skóra w zmienionych chorobowo miejscach wydaje się zapadnięta i cienka (atrofia/zanik skóry). Ze względu na wygląd choroba jest uciążliwa dla pacjetów pod względem estetycznym. 

Zmiany skórne początkowo pojawiają się jako wyraźnie odgraniczone guzki o średnicy 1–3 mm z jaskrawoczerwonymi, aktywnymi brzegami. Skóra w środku staje się woskowata i cienka. Zmiany mogą być okrągłe, owalne lub o nieregularnym kształcie i mogą urosnąć do kilku centymetrów.

Zmiany są liczne i występują zazwyczaj po obu stronach ciała, w większości przypadków na przedniej powierzchni podudzi, ale mogą pojawić się również na twarzy, linii włosów, tułowiu i ramionach. Czasami widoczne jest rozszerzenie małych naczyń krwionośnych w skórze. Skóra jest wrażliwa, a urazy mogą prowadzić do owrzodzeń, z czasem ulegających zakażeniu. U około 75% pacjentów zmiany skórne nie powodują bólu z powodu uszkodzenia nerwów; pozostałe 25% odczuwa silny ból.

Przyczyny

Obumieranie tłuszczowe to choroba skóry charakteryzująca się zmianami kolagenu, miejscowymi zmianami zapalnymi (ziarniniakami), pogrubieniem naczyń krwionośnych i odkładaniem się tkanki tłuszczowej. Jest prawdopodobnie spowodowana reakcją autoimmunologiczną. 

Choroba ta uważana jest za długofalowe następstwo zmian naczyniowych u pacjentów z cukrzycą (mikroangiopatia cukrzycowa) lub innych uszkodzeń naczyń (np. w chorobach reumatologicznych). Wydaje się, że nie ma znaczenia, czy poziom glukozy we krwi jest dobrze kontrolowany, czy nie.

Zwiększone ryzyko wystąpienia obumierania tłusczowego występuje u pacjentów z cukrzycą, nadciśnieniem, nadwagą, zaburzeniami przemiany lipidów, chorobami tarczycy i chorobami reumatycznymi.

Częstość występowania

Choroba występuje u mniej niż 1% wszystkich pacjentów chorych na cukrzycę. Ale 75% pacjentów z obumieraniem tłuszczowym ma cukrzycę lub rozwija się ona u nich w późniejszym okresie. Średni wiek zachorowania to około 30 lat, ale choroba może wystąpić w każdym wieku. Kobiety chorują od 3 do 5 razy częściej niż mężczyźni.

Badania dodatkowe

• Rozpoznanie w początkowym okresie często jest trudne.
• Obumieranie tłuszczowe podejrzewa się w przypadku typowych zmian skórnych na przednim brzegu podudzi przy potwierdzonej cukrzycy.
• Rozpoznanie potwierdza się za pomocą próbki tkanki (biopsji), która jest badana histologicznie pod mikroskopem.
• Można również kontrolować poziom cukru we krwi.

Leczenie

• Celem leczenia jest spowolnienie dalszej progresji choroby.
• Należy leczyć choroby podstawowe (zwłaszcza cukrzycę).
• Terapia przyczynowa nie istnieje. Leczenie jest więc zalecane tylko w przypadku bólu lub owrzodzenia.
• W niektórych przypadkach zmiany skórne ustępują samoistnie.
• Jeśli powstały owrzodzenia, ważna jest odpowiednia pielęgnacja ran oraz właściwe leczenie bólu.
• W przypadku aktywnych zmian skórnych leczenie prowadzi się najczęściej za pomocą leku ze sterydem, który w postaci maści lub kremu nakłada się na zmienione chorobowo obszary skóry lub wstrzykuje w brzegi zmian. Jednak w bardziej zaawansowanych stadiach choroby skuteczność takiego postępowania jest niska.
• W przypadku owrzodzeń lub poważnych stanów zapalnych mogą być również przepisane leki doustne, np. sterydy lub inne leki przeciwzapalne.
• W niektórych przypadkach podejmuje się próbę chirurgicznego usunięcia chorej tkanki i zastąpienia jej przeszczepem skóry. Początkowy efekt zabiegu jest często zadowalający, jednak istnieje duże ryzyko nawrotu zmian skórnych w dotkniętym obszarze.
• Czasami pozytywne wyniki leczenia można uzyskać dzięki laseroterapii.

Co można zrobić we własnym zakresie?

• Zalecana jest regularna aktywność fizyczna (co najmniej 3–4 razy w tygodniu przez 30 minut).
• Należy dbać o dobrą i regularną higienę osobistą.
• Suchą skórę pielęgnuje się tłustymi kremami lub maściami.
• Należy starać się utrzymać prawidłową masę ciała.
• Regularnie sprawdzać poziom cukru we krwi, ciśnienie tętnicze i poziom cholesterolu.
• Zaprzestanie palenia.
• Pomocne może być stosowanie pończoch uciskowych. Lekka kompresjoterapia może przyspieszyć gojenie.

Rokowanie

Jest to choroba przewlekła, która może różnić się przebiegiem i powstawaniem tkanki bliznowatej. Za główne powikłanie uważa się rozwój źle gojących się ran w wyniku urazów. Wprawdzie może dojść również do zakażenia, ale zdarza się to rzadko.

Wyniki leczenia zazwyczaj nie są w pełni zadowalające. Można spowolnić rozprzestrzenianie się zmian skórnych, ale ostatecznie jest to nadal choroba przewlekła. Z estetycznego punktu widzenia rokowanie jest niekorzystne, ponieważ często tworzą się blizny.

Dodatkowe informacje

• Cukrzyca typu 2.
• Nadciśnienie tętnicze.
• Nadwaga.
• Terapia uciskowa i pielęgnacja ran.
• Ból i leczenie bólu.
• Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
• Obumieranie tłuszczowate — informacje dla lekarzy.

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
• Martina Bujard, dziennikarz naukowy (recenzent)