Czym są pęcherze skórne?

• W terminologii medycznej pęcherze skórne dzieli się na: pęcherzyki (małe pęcherzyki, o średnicy mniejszej niż 1 cm) i pęcherze (większe).
• Tworzenie się pęcherzyków i pęcherzy może być wyrazem miejscowej choroby skóry lub może świadczyć o chorobie ogólnoustrojowej. 

Jak powstają pęcherze skórne?

• Wszystkie rodzaje pęcherzy skórnych, niezależnie od ich wielkości, powstają w wyniku urazów tkanki skórnej. W wyniku tych urazów w przestrzeniach pod lub w obrębie naskórka gromadzi się płyn.
• Różne rodzaje uszkodzeń skóry mogą prowadzić do powstawania pęcherzy:
  • urazy mechaniczne, takie jak ucisk, uderzenia itp.
  • urazy związane z temperaturą, tj. oparzenia lub odmrożenia
  • zakażenia mogące powodować urazy skóry i powstawanie pęcherzy
  • czynniki chemiczne
  • choroby immunologiczne, czyli choroby lub reakcje organizmu związane z układem odpornościowym

Częstotliwość występowania

• Pojedynczo pojawiające się pęcherze bardzo często mają miejscową przyczynę.
• Większa liczba pęcherzy i rozległy region powstawania pęcherzy mogą wskazywać na ogólnoustrojową chorobę podstawową.
  • Częstość występowania chorób skóry związanych z tworzeniem się pęcherzy wynosi około 25 nowych przypadków na 1 milion mieszkańców rocznie.

Jakie są możliwe przyczyny?

• Pojedyncze pęcherze mogą być spowodowane miejscowym podrażnieniem: najczęstszym przykładem są pęcherze na stopach spowodowane długimi wędrówkami. Jednak również powtarzające się używanie np. narzędzi ogrodniczych może powodować miejscowe powstawanie pęcherzy w wyniku nacisku i tarcia.
• Oparzenia termiczne, odmrożenia czy oparzenia chemiczne mogą prowadzić do powstania pęcherzy.
• Istnieją pewne choroby skóry, które wiążą się z powstawaniem pęcherzy:
  • opryszczka zwykła
  • potnica, ostry wyprysk
  • ospa wietrzna
  • półpasiec
  • opryszczkowate zapalenie skóry
  • ukąszenia przez owady
  • niektóre formy łuszczycy
  • liszajec zakaźny
• Do powstawania pęcherzy na skórze mogą doprowadzić także leki:
  • toksyczna nekroliza naskórka
  • pęcherzowa osutka polekowa
• Ponadto istnieje szereg chorób autoimmunologicznych skóry powodujących powstawanie pęcherzy (autoimmunologiczne dermatozy pęcherzowe), do których zaliczają się m.in. grupa pemfigoidów, zapalenie opryszczkowate skóry, pęcherzyca i pęcherzowe oddzielanie się naskórka. 

Przykłady

Urazy uciskowe i pęcherze na stopie

Pęcherze na stopie

Oparzenia i odmrożenia

Odmrożenie

Liszajec zakaźny

• Powierzchowne bakteryjne zakażenie skóry wywołane przez gronkowce i/lub paciorkowce
• Częste u dzieci
• Pęcherzyki wypełnione ropą lub pęcherze i miodowożółte strupy

Liszajec zakaźny

Ukąszenia przez owady

• Czasami pęcherze mogą powstać po ukąszeniach przez owady.

Ukąszenia komarów

Rumień polekowy

• Wysypka skórna spowodowana przyjmowaniem leków

Rumień polekowy

Opryszczkowate zapalenie skóry

• Występuje stosunkowo rzadko.
• Przeważnie dotyczy u młodych osób. 
• Większość pacjentów choruje równocześnie na celiakię.
• Pojawiają się intensywnie swędzące zmiany skórne w postaci grudek, krostek, a czasem również pęcherzy.
• Zmiany występują najczęściej po stronie prostowników łokci i kolan (symetrycznie), na plecach, szyi i skórze głowy.

Opryszczkowate zapalenie skóry

Porfiria skórna późna (PCT)

• PCT może być wywołana przez zaburzenia wątroby, ale w większości przypadków jest to zaburzenie dziedziczne.
• Pęcherze pojawiają się na skórze wystawionej na działanie słońca, zwłaszcza na grzbietowej stronie dłoni.

Porfiria skórna

Pemfigoid pęcherzowy

• Zwykle występuje u osób w podeszłym wieku. 
• Choroba może przybierać różne formy: może występować jako zmiany miejscowe, pęcherzykowe, rumieniowe, erytrodermiczne lub guzkowe.
• Często występuje świąd.
• Wybrzuszone, okrągłe pęcherze występują na zmienionej chorobowo: zaczerwienionej, rumieniowej lub normalnie wyglądającej skórze.

Pemfigoid

Pęcherzyca

• Choroba autoimmunologiczna
• Występują różne podtypy
• Rzadko występuje swędzenie. 
• Pęcherze tworzą się na skórze i błonie śluzowej. 

Pęcherzyca

Opryszczka zwykła

• Nawracające wykwity z małymi zgrupowanymi pęcherzykami na zaczerwienionej skórze
• Przyczyną są wirusy Herpes simplex (HSV-1 i HSV-2).
• Często występuje w jamie ustnej i okolicach narządów płciowych.

Opryszczka zwykła (herpes simplex)

Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej (Bostonka)

• Grudki i pęcherzyki występują najczęściej w przedniej części jamy ustnej, na podbródku i języku.
• Przyczyną jest wirus Coxackie.
• Często w tym samym czasie występuje charakterystyczna wysypka skórna na dłoniach i stopach.

Choroba dłoni, stóp i jamy ustnej

Półpasiec

• Wywołany przez wirusa ospy wietrznej (wirus ospy wietrznej i półpaśca, wirus Varicella-Zoster).
• Zwykle zachorowanie na ospę wietrzną miało miejsce kilkadziesiąt lat temu.
• Początkowo zmęczenie, swędzenie, mrowienie, pieczenie i ból. Po około 2–3 dniach pojawia się wysypka skórna z pęcherzykami.
• Leczenie opiera się na zastosowaniu preparatów miejscowych o działaniu przeciwbólowym i przeciwświądowym. W zależności od miejsca wystąpienia, wieku oraz odporności pacjenta, zaleca się również specyficzne leczenie przeciwwirusowe.

Półpasiec: typowe są ból, pęcherze i zaczerwienienie skóry.

Potnica

• Przyczyna jest nieznana. Możliwe wyzwalacze to ciepło lub podniecenie.
• Objawy mogą utrzymywać się nawet przez kilka tygodni.
• Większe pęcherzyki i pęcherze na powierzchni dłoni i na palcach, ewentualnie także na podeszwach stóp.
• Czasami w przebiegu rozwija się zakażenie.

Potnica

Wyprysk słoneczny/alergia na słońce

• Może wystąpić w przypadku osób o jasnym typie skóry po pierwszym wiosennym narażeniu na słońce wiosną.
• Promieniowanie UVA powoduje reakcję immunologiczną skóry.
• Przyczyną może być stosowanie niektórych leków.
• Wygląd zmian skórnych jest bardzo zróżnicowany, obejmuje także powstawanie pęcherzy. 

Wyprysk słoneczny

Rumień wielopostaciowy

• Może być wynikiem zakażenia lub reakcji alergicznej, często wywołanej przez leki. Może również występować jako zjawisko związane z nowotworami.
• Symetryczne zmiany skórne występują na prostych powierzchniach kończyn, dłoniach, podeszwach stóp oraz błonach śluzowych.
• Typowym objawem jest tzw. uszkodzenie przypominające pierścienie z ciemnoczerwonymi zmianami barwnymi.

Rumień wielopostaciowy

Zespół Stevensa-Johnsona i toksyczna nekroliza naskórka

• Zespół Stevensa-Johnsona (SJS) oraz toksyczna nekroliza naskórka (TEN) są uważane za różne etapy rozwoju tej samej choroby.
• Potencjalnie zagraża życiu. 
• Prawie zawsze przyczyną są leki, np. allopurynol.
• Leczenie obejmuje odstawienie leku wywołującego objawy. Pacjenci często są hospitalizowani w oddziałach intensywnej terapii. 

.

Zespół Stevensa-Johnsona

Pęcherzowe oddzielanie się naskórka

• Grupa niekiedy ciężkich zaburzeń dziedzicznych, które występują od urodzenia.

Kiedy dochodzi do zajęcia błony śluzowej?

W poniższych chorobach błona śluzowa może zostać zajęta:

• Pemfigoid błony śluzowej
• Pęcherzyca zwyczajna
• Pęcherzyca paranowotworowa
• Pemfigoid pęcherzowy
• Rumień wielopostaciowy
• Zespół Stevensa-Johnsona i toksyczna nekroliza naskórka
• Wirusowe zakażenie opryszczką zwykłą

Diagnostyka

Historia choroby

W celu znalezienia przyczyny dolegliwości i prawidłowego rozpoznania lekarz podczas wywiadu lekarskiego może zadać poniższe pytania dotyczące pęcherzy skórnych:

• Kiedy i gdzie pojawiły pierwsze pęcherze? Jaki był przebieg?
• Czy występują objawy towarzyszące, takie jak świąd (swędzenie), ból lub gorączka?
• Czy u członków rodziny występują podobne objawy skórne?
• Czy występują inne choroby?
• Jakie lekarstwa były przyjmowane?
• Czy w ostatnim czasie zmieniane były środki higieny osobistej bądź środki czyszczące?

Badanie dodatkowe

Podczas badania lekarz ocenia lokalizację i wielkość pęcherzy. Zwróci uwagę na oznaki choroby podstawowej. Istotne są również  złuszczanie się  naskórka lub bliznowacenie.

W zależności od podejrzewanego rozpoznania można wykonać dalsze badania, w tym badanie mikroskopowe próbki tkanki lub badania krwi z oznaczeniem parametrów zapalnych. W przypadku wystąpienia autoimmunologicznych chorób pęcherzowych, w trakcie diagnostyki należy wykluczyć inne choroby autoimmunologiczne oraz ewentualne nowotwory.

Dodatkowe informacje

• Pęcherzyki i pęcherze — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Hannah Brand, lekarz, Berlin
• Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)