Co to jest rogowacenie słoneczne?

Rogowacenie słoneczne

Rogowacenie słoneczne to zmiana skórna, która powstaje w wyniku uszkodzenia skóry spowodowanego długotrwałą ekspozycją na słońce. Medyczna nazwa tej dolegliwości to łac. actinic keratosis. Zmiany skórne mają postać małych plam, które mogą być czerwonawo-żółtawych odcieni i łuszczyć się. Zmiany te mogą być również lekko przebarwione (jasnobrązowe), ich powierzchnia jest szorstka, a zmiany skórne mogą być lekko wrażliwe na ból. Zmiany występują głównie w miejscach narażonych na działanie promieni słonecznych i mogą przyjąć postać pojedynczej plamki lub licznych zmian skórnych. Choroba może ustąpić samoistnie, jeśli unika się dalszej ekspozycji na słońce, ale może także rozwinąć się w raka skóry, zwłaszcza raka płaskonabłonkowego. Rak płaskonabłonkowy skóry rzadko rozprzestrzenia się na inne narządy, dlatego jest łatwiejszy w leczeniu i mniej niebezpieczny niż czerniak.

Epidemiologia

Rogowacenie słoneczne najczęściej występuje u osób, które przez wiele lat były narażone na intensywne działanie promieni słonecznych. Ponad 80% przypadków tej choroby dotyczy obszarów skóry, które są najczęściej narażone na słońce, takich jak głowa, szyja, przedramiona i dłonie. Zmiany skórne pojawiają się zwykle z wiekiem i są bardziej powszechne u mężczyzn oraz osób o jasnej karnacji. Choroba dotyczy ponad 10% osób w wieku od 60 do 70 lat.

Przyczyny

Rogowacenie słoneczne jest wynikiem długotrwałej ekspozycji na promieniowanie słoneczne. Choć najczęściej występuje u osób o jasnej karnacji, może pojawić się również u osób o ciemniejszej skórze, zwłaszcza przy dużym narażeniu na słońce. Zwykle dotyczy osób, które spędzają długie godziny na świeżym powietrzu, a także pacjentów z osłabioną odpornością, na przykład po przeszczepach. Występują także predyspozycje genetyczne do rozwoju tej choroby.

Objawy

Rogowacenie słoneczne objawia się zwykle pojawieniem się jednej lub więcej czerwonawych, żółtobrunatnych, szorstkich, łuszczących się zmian skórnych o średnicy od kilku milimetrów do kilku centymetrów. Zmiany te są częściej wyczuwalne dotykiem niż widoczne gołym okiem, a występują głównie w miejscach wystawionych na słońce: grzbiet dłoni, twarz, szyja, płatki uszu i skóra głowy. Na początku zmiany skórne mają szorstką, papierową strukturę, ale z czasem stają się coraz grubsze, a na ich powierzchni pojawiają się łuski. Większość z tych zmian nie sprawia większego dyskomfortu, choć niektóre mogą powodować swędzenie, pieczenie lub lekkie szczypanie.

Ryzyko raka

Rogowacenie słoneczne może przekształcić się w raka płaskonabłonkowego skóry. Choć w większości przypadków zmiany te nie prowadzą do rozwoju nowotworu, aż 60% przypadków raka płaskonabłonkowego skóry rozwija się na tle rogowacenia słonecznego. Rak płaskonabłonkowy wywodzący się z tej zmiany skóry rzadko daje przerzuty i charakteryzuje się stosunkowo łagodnym przebiegiem.

Leczenie

Aby zapobiec dalszym uszkodzeniom skóry, pacjenci powinni unikać ekspozycji na słońce. Zaleca się noszenie nakrycia głowy, które chroni twarz i uszy, oraz stosowanie kremów z wysokim filtrem ochrony przeciwsłonecznej. Należy unikać słońca w godzinach największego nasłonecznienia (południe) i w miarę możliwości przebywać w cieniu.

Główne formy leczenia rogowacenia słonecznego:

• Leczenie miejscowe za pomocą kremów: Jest to skuteczna metoda w przypadku licznych zmian skórnych.
• Wymrażanie ciekłym azotem (krioterapia): Używane do usuwania pojedynczych zmian.
• Terapia fotodynamiczna: Może być stosowana we wszystkich przypadkach rogowacenia słonecznego.

W przypadku bardziej zaawansowanych zmian skórnych lub w celu wykluczenia raka płaskonabłonkowego, może być konieczne chirurgiczne usunięcie zmiany skórnej.

Leczenie miejscowe obejmuje cztery główne preparaty:

• Imikwimod: Stosuje się go 1–3 razy w tygodniu przez 8–16 tygodni. Imikwimod aktywuje układ odpornościowy skóry, ale może powodować powszechne miejscowe działania niepożądane, takie jak zaczerwienienie czy podrażnienie.

• Fluorouracyl: Jest cytotoksyną, która hamuje wzrost komórek. Terapia trwa zazwyczaj 3–6 tygodni. Może wywołać ból, reakcje zapalne i tworzenie się ran, szczególnie na twarzy, dlatego nie należy go stosować na błony śluzowe ani w okolicach oczu.

• Diklofenak (żel z kwasem hialuronowym): Terapia o mniejszych działaniach niepożądanych, lecz wymagająca dłuższego stosowania (60–90 dni). Jest skuteczna w około 50% przypadków, z minimalnym ryzykiem podrażnień skóry.

• Tirbanibulin: Preparat nowoczesny, stosowany miejscowo, który wykazuje wysoką skuteczność w leczeniu rogowacenia słonecznego.

Inne metody leczenia:

• Krioterapia (wymrażanie ciekłym azotem): Stosowana do leczenia pojedynczych zmian, polega na aplikacji ciekłego azotu na zmiany skórne, co powoduje ich obumarcie.

• Terapia fotodynamiczna: Polega na nałożeniu preparatu światłoczułego, który następnie jest naświetlany światłem o odpowiedniej długości fali. Proces ten prowadzi do obumierania zmienionych tkanek. Terapia ta jest skuteczna, ale kosztowna i wymaga specjalistycznego sprzętu.

Rokowanie

Rogowacenie słoneczne

Rogowacenie słoneczne ma zazwyczaj dobre rokowanie, ale skóra narażona na słońce może w przyszłości wykazywać nowe zmiany. Istnieje także ryzyko nawrotu choroby w tym samym miejscu. Jeśli zmiany skórne pozostaną nieleczone, mogą przekształcić się w nowotwór skóry, chociaż ryzyko tego jest stosunkowo niewielkie. W około połowie przypadków rogowacenie słoneczne ustępuje samoistnie. Aby zapobiegać powstawaniu rogowacenia słonecznego, należy stosować kremy z wysokim współczynnikiem ochrony przeciwsłonecznej oraz unikać nadmiernej ekspozycji na promieniowanie UV.

Dodatkowe informacje

• Rak płaskonabłonkowy
• Ochrona przed słońcem
• Opalanie się a nowotwór
• Rogowacenie słoneczne – informacje dla personelu medycznego

Autorzy