Czym jest podwyższony poziom wapnia?

Wapń

• Wapń to pierwiastek chemiczny występujący w organizmie. Organizm przeciętnej osoby dorosłej zawiera ok. 1–1,4 kg wapnia. 98% stanowią zgromadzone w układzie kostnym sole wapnia.
• Wapń występuje także we krwi – stężenie tego pierwiastka we krwi odzwierciedla częściowo metabolizm wapnia w kościach.
• Wapń stanowi ważny budulec szkieletu. Odgrywa istotną rolę w funkcjonowaniu różnego typu komórek organizmu, w tym komórek nerwowych i mięśniowych.

Definicja

• Hiperkalcemia oznacza zbyt wysokie stężenie wapnia we krwi.
• Prawidłowe stężenie tego pierwiastka we krwi (wartość referencyjna) powinno wynosić 2,15–2,50 mmol/l. W przypadku hiperkalcemii wartość ta przekracza 2,55 mmol/l. (Należy zawsze kierować się jednak laboratoryjnymi wartościami referencyjnymi stosowanymi przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej).
• Nasilenie objawów hiperkalcemii zależy jednak od jej postaci, tempa rozwoju oraz przyczyn. Objawy występują u większości pacjentów, w przypadku których stężenie wapnia wynosi 2,80–2,90 mmol/l.
• W przypadku niektórych chorób podstawowych schorzenie to występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn.

Jakie dolegliwości występują w przypadku podwyższonego poziomu wapnia?

• Podwyższone stężenie wapnia we krwi może powodować wiele różnych objawów. Do najczęstszych z nich należą:
• kamienie nerkowe
• osłabienie mięśni
• zmęczenie i brak sił
• depresja
• zaburzenia rytmu serca
• nudności i wymioty

Jakie mogą być przyczyny tej choroby?

Najczęstsze przyczyny

• Nieprawidłowo przeprowadzone badanie krwi
• W celu uzyskania wiarygodnych wyników należy wykonać więcej niż jedno badanie krwi.
• Nadczynność przytarczyc
• Odpowiada za 80–90% wszystkich przypadków hiperkalcemii spotykanych w systemie podstawowej opieki zdrowotnej.
• Przyczynę stanowią często gruczolaki przytarczyc, czyli łagodne nowotwory wytwarzające zbyt duże ilości tzw. parathormonu.
• Parathormon powoduje podwyższenie stężenia wapnia we krwi poprzez uwalnianie go z kości. 
• W przypadku tego rodzaju zaburzeń występują często łagodniejsze objawy, natomiast dłuższy i poważniejszy przebieg choroby charakteryzuje się objawami chorób kości, kamieni nerkowych, nadciśnienia tętniczego oraz zapalenia trzustki.
• Podwyższony metabolizm tarczycy (nadczynność tarczycy)
• U wielu pacjentów chorujących na nadczynność tarczycy występuje łagodna postać hiperkalcemii.
• Brak ruchu (np. w przypadku przykucia do łóżka lub u osób poruszających się na wózku inwalidzkim)
• Powoduje resorpcję kości i uwalnianie wapnia, co prowadzi do hiperkalcemii.
• Choroby nowotworowe
• U pacjentów pojawiają się zazwyczaj jednocześnie objawy poważnej choroby, takie jak utrata masy ciała, osłabienie, niedokrwistość oraz wysoka prędkość opadania czerwonych krwinek (odczyn Biernackiego).
• Hiperkalcemia występuje u nawet 30% pacjentów chorujących na nowotwory złośliwe, lecz objawia się często dopiero na późniejszym etapie choroby.

Rzadkie przyczyny

• Rodzinna hiperkalcemia
• To rzadka, dziedziczna postać podwyższonego poziomu wapnia we krwi.
• Nie daje zazwyczaj żadnych charakterystycznych objawów przedmiotowych ani podmiotowych.
• Zazwyczaj wykrywa się ją przypadkiem, przy okazji wykonywania innych niezwiązanych z leczeniem badań.
• Sarkoidoza
• Choroba o podłożu zapalnym, która może atakować wiele różnych narządów, lecz zazwyczaj (w 90% przypadków) występuje w płucach.
• Rozpoczyna się zazwyczaj pomiędzy 20. a 40. rokiem życia.
• Do jej objawów należy brak sił, gorączka, utrzymujący się przez dłuższy czas kaszel o nieustalonej przyczynie oraz trudności w oddychaniu. Choroba zostaje niekiedy rozpoznana także przypadkiem.
• Inne przyczyny występują bardzo rzadko. Podwyższone stężenie wapnia we krwi może być także spowodowane przyjmowaniem preparatów zawierających ten pierwiastek (zespół Burnetta).

Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?

• Wysoki poziom wapnia we krwi wykrywa się często przy okazji badań związanych z inną chorobą.
• W takim przypadku należy przeprowadzić dodatkowe badania oraz wdrożyć odpowiednie leczenie.

Jak przebiega badanie?

Wywiad – ważne pytania

• Łagodna postać hiperkalcemii nie daje zazwyczaj żadnych objawów i jest zazwyczaj wykrywana przypadkiem przy okazji badań krwi.
• Stopień nasilenia objawów zależy od stężenia wapnia, tempa rozwoju choroby oraz jej przyczyny.
• Potencjalne objawy wysokiego poziomu wapnia:
• zmniejszenie apetytu
• nudności
• wymioty
• zaparcie
• ból brzucha
• osłabienie mięśni
• bóle kostne
• zmęczenie, brak sił
• depresja
• zaburzenia koncentracji, dezorientacja, zaburzenia świadomości, śpiączka
• otępienie.
• Objawy ze strony innych narządów
• ból spowodowany przez kamienie nerkowe
• silne bóle brzucha spowodowane ostrym zapaleniem trzustki
• bóle kostne
• objawy stanowiącej przyczynę schorzenia choroby nowotworowej.

Badanie lekarskie

• Należy zdiagnozować stanowiącą przyczynę schorzenia chorobę oraz przeprowadzić ogólne badania.
• Zazwyczaj wykonuje się także dodatkowe badania moczu. Z jednej strony pozwala to sprawdzić, czy podwyższone stężenie wapnia wystąpi także podczas powtórnego badania, a z drugiej umożliwia określenie przyczyny schorzenia.
• Warto także wykonać inne badania, takie jak badanie rentgenowskie i USG oraz scyntygrafię.

Dodatkowe informacje

• Nadczynność przytarczyc
• Nadczynność tarczycy
• Hiperkalcemia – informacje dla lekarzy

Autorzy

• Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)
• Markus Plank, mgr, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń
• Dr n. med. Caroline Beier, specjalistka medycyny ogólnej, Hamburg