Alkohol może powodować zarówno wzrost, jak i spadek stężenia glukozy we krwi.

U osób chorujących na cukrzycę napoje alkoholowe mogą przyczynić się do wzrostu glikemii we krwi. Alkohol jest przetwarzany w organizmie podobnie jak tłuszcz i zawiera podobną liczbę kalorii. Jest szybko transportowany do krwi, nie ulegając rozkładowi w żołądku. Jego obecność we krwi można wykryć już po pięciu minutach. Metabolizm alkoholu zachodzi głównie w wątrobie. Stężenie alkoholu w organizmie wzrasta wówczas, gdy jest do niego dostarczany szybciej niż organizm jest w stanie go metabolizować. Powoduje to stan upojenia.

Zaprzestanie spożycia alkoholu pozwala obniżyć glikemię do niskich wartości w ciągu kilku godzin.

Dlaczego alkohol powoduje niskie stężenie glukozy we krwi?

Alkohol może spowodować niskie stężenie glukozy we krwi (hipoglikemię) już kilka godzin po jego spożyciu, a nawet od 8 do 12 godzin później. Z tego powodu stężenie glukozy w osoczu należy dokładnie obserwować jeszcze pół dnia po spożyciu alkoholu. Jeżeli przed pójściem spać stężenie glukozy we krwi jest niskie, w celu jego podwyższenia warto jeszcze coś zjeść.

W okresie niespożywania posiłków, na przykład w nocy, wątroba wyrównuje stężenie glukozy w organizmie. Wydziela wówczas glukozę, zapobiegając tym samym spadkowi jej stężenia we krwi pomiędzy posiłkami. Po wypiciu alkoholu wątroba rozkłada alkohol, co ogranicza możliwość wytwarzania przez nią glukozy. U pacjentów chorujących na cukrzycę typu 1 przyjmowana insulina powoduje spadek stężenia glukozy we krwi. Wytwarzanie przez wątrobę niewielkiej ilości glukozy może spowodować spadek glikemii do niebezpiecznie niskiego poziomu.

Aktywność fizyczna powoduje dodatkowe zwiększenie zużycia glukozy. Wskutek tego wzrasta ryzyko niskiej glikemii po wysiłku.

Podczas spożywania alkoholu niższe niż zwykle stężenie glukozy we krwi może również występować u pacjentów chorujących na cukrzycę typu 2, którzy przyjmują leki powodujące zwiększenie wytwarzania insuliny.

W kolejnym dniu od razu po wstaniu z łóżka należy wykonać badanie kontrolne glikemii i zjeść pierwszy posiłek.

Kontrolowane spożywanie alkoholu przez osoby z cukrzycą

• Niekontrolowane spożywanie alkoholu powoduje zaburzenia glikemii we krwi oraz ograniczenie działania leków przeciwcukrzycowych. Powikłania cukrzycy mogą wtedy przybrać cięższą postać.
• Stężenie glukozy we krwi należy kontrolować przed spożyciem alkoholu, w jego trakcie i po zakończeniu. Warto to także zrobić przed pójściem spać.
• Nigdy nie należy pić alkoholu na pusty żołądek – jedzenie opóźnia bowiem jego absorpcję do krwi. Ze spożywania alkoholu trzeba także zrezygnować w przypadku niskiej glikemii.
• Odradza się picie go w dużych ilościach. Osoby chorujące na cukrzycę nie powinny zasadniczo pić więcej niż dwa napoje alkoholowe (np. dwie małe butelki piwa lub dwa kieliszki wina). Z uwagi na to, że absorcja alkoholu zależy jednak od kilku czynników, to zalecenie nie odnosi się ogółem do wszystkich pacjentów. Szczupłe kobiety mogą np. spożywać tylko jedną porcję alkoholu. Napoje alkoholowe należy pić powoli.
• Warto unikać zwłaszcza słodkich trunków. Alkohol można zmieszać z napojem gazowanym bez cukru lub wodą mineralną. W międzyczasie można także pić niezawierające alkoholu i cukru napoje orzeźwiające.
• Alkohol wzmaga apetyt. Powoduje to niekiedy przejadanie się, a przez to coraz większą utratę kontroli nad glikemią.
• Warto pamiętać, że stężenie glukozy we krwi po spożyciu alkoholu może być niskie. Należy pamiętać, by zawsze mieć przy sobie tabletki z glukozą lub inne źródła cukru prostego.
• Nie należy łączyć alkoholu z aktywnością fizyczną. Wzrasta wówczas bowiem ryzyko wystąpienia niskiej glikemii.

Z łatwością można wtedy pomylić upojenie alkoholowe z hipoglikemią.

Objawy obu stanów są do siebie bardzo podobne. Zarówno w hipoglikemii jak podczas upojenia alkoholowego może wystąpić senność, zawroty głowy i dezorientacja. Wskutek tego niskie stężenie glukozy we krwi można błędnie uznać za objaw upojenia alkoholowego, zwłaszcza wówczas, gdy od danej osoby czuć alkohol. Istnieje możliwość, że zarówno pacjent, jak i jego bliscy nie rozpoznają hipoglikemii, co uniemożliwi podjęcie odpowiedniego leczenia.

Dodatkowe informacje

• Cukrzyca typu 1
• Cukrzyca typu 2
• Cukrzyca typu 1 – informacje dla lekarzy
• Cukrzyca typu 2 – informacje dla lekarzy
• Gesundheitsinformation.de: Cukrzyca typu 1
• Patienteninformation.de: Cukrzyca i leczenie
• Portal informacyjny na temat cukrzycy diabinfo.de

Autorka

• Marie-Christine Fritzsche, lekarka, Freiburg
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny, Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie (edytor)