Co to jest uszkodzenie nerek przy cukrzycy?

Uszkodzenie nerek w przebiegu cukrzycy, znane jako nefropatia cukrzycowa, jest poważnym powikłaniem, które może wystąpić zarówno w cukrzycy typu 1, jak i typu 2. Obie te postacie cukrzycy prowadzą do uszkodzenia małych naczyń krwionośnych w całym organizmie, w tym także w nerkach, co zaburza ich funkcjonowanie. W efekcie nerki nie są w stanie prawidłowo filtrować krwi, co skutkuje nadmiernym wydzielaniem białka (albuminy) w moczu. To zjawisko nazywane jest albuminurią, a jego obecność jest kluczowym wskaźnikiem uszkodzenia nerek w przebiegu cukrzycy.

Czym jest nefropatia cukrzycowa?

Nefropatia cukrzycowa to choroba nerek, która rozwija się stopniowo w wyniku przewlekłego wysokiego poziomu cukru we krwi. Z czasem uszkodzone naczynia krwionośne w nerkach stają się coraz mniej efektywne w usuwaniu produktów przemiany materii z organizmu, co prowadzi do wydzielania nadmiernych ilości białka do moczu. Pierwszym objawem jest mikroalbuminuria, czyli nieznacznie podwyższony poziom białka w moczu, który może przekształcić się w makroalbuminurię, czyli większą utratę białka, co jest wyraźnym wskaźnikiem zaawansowanego uszkodzenia nerek.

Częstotliwość występowania

Nefropatia cukrzycowa jest jedną z najczęstszych przyczyn przewlekłej choroby nerek, a także prowadzi do konieczności przeszczepienia nerki. U około 15% pacjentów z cukrzycą typu 1 rozwija się nefropatia, a w ciągu 20 lat od rozpoznania, nawet osoby otrzymujące optymalną terapię, mogą mieć do czynienia z objawami tej choroby. Ogólnie rzecz biorąc, od 5% do 15% osób z cukrzycą rozwija nefropatię cukrzycową, a ryzyko to wzrasta wraz z długością trwania choroby i niewłaściwą kontrolą poziomu cukru.

Przyczyny

Uszkodzenie nerek w cukrzycy wynika z przewlekłego, niekontrolowanego poziomu glukozy we krwi, który prowadzi do uszkodzenia małych naczyń krwionośnych w całym organizmie. W nerkach wpływa to na struktury odpowiedzialne za filtrację krwi – kłębuszki nerkowe i nefrony. Z czasem, z powodu tego uszkodzenia, nerki zaczynają tracić zdolność do zatrzymywania białka, co prowadzi do jego wydalania w nadmiernych ilościach. Oprócz cukrzycy, czynniki takie jak wysokie ciśnienie tętnicze, palenie tytoniu, nieprawidłowy poziom cholesterolu i dieta również przyspieszają rozwój tej choroby.

Diagnostyka

Wczesne wykrycie uszkodzenia nerek jest kluczowe, by zapobiec dalszemu pogarszaniu się ich funkcji. Diagnostyka opiera się na badaniu moczu, w celu wykrycia obecności albuminy. Regularne badania w kierunku albuminurii powinny być przeprowadzane przynajmniej raz w roku u pacjentów z cukrzycą, szczególnie w przypadku cukrzycy typu 1. Należy jednak pamiętać, że pewne stany (np. infekcje dróg moczowych, gorączka, intensywny wysiłek fizyczny) mogą wpływać na wyniki tych testów, dlatego ważne jest, aby nie przeprowadzać ich w takich okolicznościach.

Dodatkowo, regularnie należy monitorować inne parametry nerkowe, takie jak wskaźnik filtracji kłębuszkowej (GFR), który pozwala ocenić ogólną funkcję nerek, niezależnie od poziomu albuminy w moczu.

Terapia

Zapobieganie rozwojowi nefropatii cukrzycowej polega przede wszystkim na:

• Kontroli poziomu cukru we krwi: Utrzymanie poziomu HbA1c w granicach 6,5–7,5% zmniejsza ryzyko uszkodzenia nerek.
• Kontroli ciśnienia tętniczego: Optymalne ciśnienie krwi nie powinno przekraczać 130/80 mmHg.
• Leczeniu nadciśnienia tętniczego i hiperlipidemii: Stosowanie leków obniżających ciśnienie oraz cholesterol jest kluczowe w prewencji uszkodzeń nerek.
• Unikaniu palenia tytoniu i stosowania szkodliwych leków, takich jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które mogą dodatkowo obciążać nerki.

Ponadto, zdrowa dieta oraz regularna aktywność fizyczna pomagają utrzymać odpowiednią masę ciała i wspierają kontrolę nad poziomem cukru i ciśnieniem krwi.

Leczenie

Jeżeli uszkodzenie nerek postępuje, terapia staje się bardziej intensywna. W przypadku makroalbuminurii lub zaawansowanej nefropatii cukrzycowej stosuje się leki obniżające poziom cukru we krwi, leki przeciwnadciśnieniowe (np. inhibitory ACE lub ARB), a także leki obniżające poziom cholesterolu. Często wymagana jest kombinacja kilku leków, a także intensywniejsza kontrola stanu zdrowia pacjenta.

W przypadku osób, u których rozwija się niewydolność nerek, konieczne może być leczenie dializą lub przeszczepienie nerki.

Rokowanie

Rokowanie w przypadku nefropatii cukrzycowej zależy głównie od wczesności wykrycia choroby i skuteczności terapii. Jeśli uszkodzenie nerek jest wykryte na wczesnym etapie (np. mikroalbuminuria), odpowiednia terapia może spowolnić rozwój choroby. Jeśli natomiast choroba jest już zaawansowana, intensywna terapia może opóźnić konieczność dializ czy przeszczepu nerki. W każdym przypadku, utrzymanie odpowiedniej kontroli nad poziomem cukru we krwi i ciśnieniem tętniczym jest kluczowe w zapobieganiu dalszym uszkodzeniom nerek i innych powikłań cukrzycy

Dodatkowe informacje

• Cukrzyca typu 1
• Cukrzyca typu 2
• Nadciśnienie tętnicze
• Białkomocz
• Ostra niewydolność nerek
• Wysoki poziom lipidów we krwi
• Nadwaga
• Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
• Wskazówki dotyczące zbilansowanej diety
• Aktywność fizyczna: lekarstwo dla ciała i ducha
• Nefropatia cukrzycowa — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent