Co to jest uszkodzenie nerek przy cukrzycy?
IstniejąUszkodzenie dwa typy cukrzycy: cukrzyca typu 1 zwykle występuje u młodych ludzi i musi być leczona insuliną. Cukrzyca typu 2 zwykle występuje dopieronerek w wiekuprzebiegu doroscukrzycy, znane jako nefropatia cukrzycowa, jest poważnym powikłymaniem, i rzadko wymaga leczenia insuliną. Zamiast tego stosuje się wtedy określone leki w postaci tabletek. W przypadku obu typktów z czasemre może dojśwystąpić zarówno w cukrzycy typu 1, jak i typu 2. Obie te postacie cukrzycy prowadzą do uszkodzenia małych naczyń krwionośnych. Ze względu na wynikające z tego zaburzenia krążenia u osób chorych na cukrzycę mogą z czasem w przebiegucałym choroby wystąpić zaburzenia widzeniaorganizmie, neuropatiew (zaburzeniatym funkcjitakże nerwów) inerkach, uszkodzenieco nerekzaburza ich funkcjonowanie. PonadtoW osobyefekcie tenerki nie są bardziejw narażonestanie na nadciśnienieprawidłowo tętniczefiltrować krwi, aco tymskutkuje samymnadmiernym na choroby układu krążenia.
W języku fachowym uszkodzenie nerek spowodowane cukrzycą nazywane jest nefropatią cukrzycową. Choroba objawia się zwiększonym wydalaniemwydzielaniem białka (albuminy) w moczu u osób z cukrzycą (o ile nie mają oni innej choroby nerek). OkreślaTo sięzjawisko tonazywane jest albuminurią lub bardziej ogólnie białkomoczem. Jeśli wykryto już uszkodzenie nerek z powodu cukrzycy, zwykle występują również powikłania oczne (retinopatia cukrzycowa) i nadciśnienie tętnicze.
Uszkodzenie nerek spowodowane cukrzycą pojawia się dopiero po pewnym czasie, a następniejego uobecność wielujest osóbkluczowym pogarsza się mniej lub bardziej gwałtownie. Pierwszą oznakąwskaźnikiem uszkodzenia nerek w przebiegu cukrzycy.
Czym jest tzw.nefropatia mikroalbuminuriacukrzycowa?
Nefropatia cukrzycowa to choroba nerek, tj.która nieznacznierozwija podwyższonasię wartość białka (albumina)stopniowo w moczuwyniku przewlekłego wysokiego poziomu cukru we krwi. OznaczaZ to,czasem żeuszkodzone nerkinaczynia nie mogą już wykonywaćkrwionośne w 100%nerkach swojegostają normalnegosię zadaniacoraz polegającegomniej naefektywne zatrzymywaniuw białkausuwaniu produktów przemiany materii z krwiorganizmu, ico nie wydalać go w nadmiernych ilościach. Tak więc dochodziprowadzi do utratywydzielania przez nerki większejnadmiernych ilości białka niżdo moczu. Pierwszym objawem jest tomikroalbuminuria, poczyli nieznacznie podwyżądane.szony Jeśli ta utrata wzrasta (poziom białka lubw poziommoczu, albuminyktóry może przekształcić się w moczu)makroalbuminurię, powyżejczyli określonej wartości granicznej lekarze nazywajwiększą to makroalbuminurią.
Pacjenci sami nie zauważają mikroalbuminurii ani makroalbuminurii, ponieważ utratautratę białka, do pewnego stopnia nie powoduje żadnych dolegliwości. Jeśli jednak czynność nerekco jest takwyraźnym poważniewskaźnikiem upośledzona,zaawansowanego żeuszkodzenia występuje makroalbuminuria, osoba dotknięta chorobą zwykle ma już inne objawy, które są również spowodowane cukrzycą. Takim szkodom następczym można w pewnym stopniu zapobiec lub je opóźnić dzięki starannej, dokładnej terapii cukrzycy. Niestety nawet pomimo prawidłowej terapii wiele osób z cukrzycą cierpi w ciągu swojego życia z powodu różnych objawów towarzyszącychnerek.
Częstotliwość występowania
WNefropatia grupiecukrzycowa pacjentów,jest którzy oczekujjedną na przeszczep nerki z powodu ostrej niewydolności nerek, cukrzyca jest najczęstsząstszych przyczyną przewlekłej choroby nerek, a także prowadzi do konieczności przeszczepienia nerki. ŚrednioU uokoło 15% ospacjentóbw z cukrzycą typu 1 rozwija się nefropatia, cukrzycowa. Osoby otrzymujące optymalną terapię stanowią około <10%a w ciągu 20 lat od rozpoznania, nawet osoby otrzymujące optymalną terapię, mogą mieć do czynienia z objawami tej choroby.
Ogólnie rzecz biorąc, nefropatia cukrzycowa występuje w przebiegu choroby uod 5–% do 15% wszystkich pacjentosówb z cukrzycą. (Uwaga:rozwija uszkodzenienefropatię nerekcukrzycową, spowodowanea albuminuriryzyko to wzrasta wraz z długością możetrwania miećchoroby wielei różnychniewłaściwą innychkontrolą przyczynpoziomu niż cukrzyca)cukru.
Przyczyny
MikroalbuminuriaUszkodzenie może z czasem przekształcić sięnerek w makroalbuminurię. Nie jest to jednak reguła. Dzięki odpowiedniej terapii czynność nerek u niektórych pacjentów powraca nawet nieraz do normy. Obecnie przyjmuje się, że u od 30 do 45% pacjentów z mikroalbuminurią w ciągu 10 lat dojdzie do makroalbuminurii. Odsetek ten jest niższy niż w przeszłości, co z pewnościącukrzycy wynika z lepszychprzewlekłego, opcjiniekontrolowanego terapeutycznych.
Zpoziomu biegiemglukozy latwe cukrzycakrwi, który prowadzi do uszkodzenia małych naczyń krwionośnych w całym organizmie,. a tym samym również wW nerkach. Pogarszawpływa to czynnona struktury odpowiedzialne za filtrację krwi – kłębuszki nerkowe i nefrony. Z czasem, z powodu tego uszkodzenia, nerki zaczynają tracić zdolność tychdo obszarówzatrzymywania nerekbiałka, które filtrują krew (kłębuszków nerkowych i nefronów). Pogorszenie czynności nerekco prowadzi do zwiększonegojego wydalania białka albuminy w moczunadmiernych ilościach. Można to łatwo wykryć, badając mocz. Uszkodzenie nerek w przypadkuOprócz cukrzycy staje się tym dotkliwsze, im dłużej pacjent choruje na cukrzycę. Pewną rolę zdaje się również odgrywać zła kontrola poziomu cukru i czynniki dziedziczne.takie Czynnikamijak ryzyka są również podwyższonewysokie ciśnienie tętnicze, palenie tytoniu, wysokinieprawidłowy poziom cholesterolu i dieta również przyspieszają rozwój tej choroby.
Diagnostyka
ChorobęWczesne rozpoznajewykrycie uszkodzenia nerek jest kluczowe, by zapobiec dalszemu pogarszaniu się poprzezich wykryciefunkcji. albuminyDiagnostyka opiera się na badaniu moczu, w moczucelu wykrycia obecności albuminy. BadanieRegularne moczu można przeprowadzićbadania w dowolnym momencie. Badania moczu przeprowadzane w okresie 24 godzin nie są już absolutnie konieczne do wykryciakierunku albuminurii. Konwencjonalne testy paskowe, które mogąpowinny być używaneprzeprowadzane przynajmniej raz w gabinecieroku lekarskimu lub pacjentów domuz cukrzycą, wykrywają albuminę, dając przybliżone wartości. Jeśli test nie wykaże albuminurii, inny test może czasami wykryć niewielkie ilości albuminy w moczu (mikroalbuminuria). Szczegszczególnie w przypadku cukrzycy typu 1. Należy jednak pamiętać, że pewne stany (np. infekcje dróg moczowych, gorączka, intensywny wysiłek fizyczny) mogą wpływać na wyniki tych testów, dlatego ważne jest jak najwcześniejsze wykrycie mikroalbuminurii, aby terapianie mogła zostaprzeprowadzać ukierunkowanaich w takich okolicznościach.
Dodatkowo, a uszkodzenie nerek nie ulegało pogorszeniu. Ponadto wraz z mikroalbuminurią wzrasta ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, dlategoregularnie należy ewentualnie zwrócimonitorować większąinne uwagęparametry na skuteczną kontrolę nadciśnienia tętniczego, wysokiego stężenie lipidów we krwinerkowe, ewentualnietakie nadwagi.
Osoby chore na cukrzycę typu 1, powinny zatem co roku poddawać się badaniom w kierunku mikroalbuminurii, natomiast w przypadku cukrzycy typu 2 według wielu ekspertów regularne rutynowe badania nie są konieczne, o ile terapia cukrzycy jest dobrze uregulowana.
Nie wolno przeprowadzać corocznej kontroli moczu pod kątem mikroalbuminurii w przypadku następujących chorób, ponieważ może to prowadzić do uzyskania nieprawidłowych wartości: zakażenie dróg moczowych, krew w moczu, ostra gorączka, po intensywnym wysiłku fizycznym, przy bardzo wysokim, krótkotrwałym poziomie cukru we krwi, niekontrolowanym nadciśnieniu tętniczym lub niewydolności serca. W takich przypadkach test może wykazać podwyższony poziom albuminy spowodowany tymczasowym wzrostem ilości białka w moczu, a nie uszkodzeniem nerek.
Ponieważ może się również zdarzyć, że dojdzie do uszkodzenia nerek, nawet jeśli poziom albuminy w moczu jest nadal prawidłowy, pacjentom z cukrzycą zaleca się regularne oznaczanie innej parametru nerkowego:jak wskaźnikanik filtracji kłębuszkowej (GFR). Na podstawie tej wartości można zobaczyć, jakktóry funkcjonujpozwala ocenić ogólną nerkifunkcję nerek, zupełnie niezależnie od wydalaniapoziomu albuminy w moczu.
Ocena ogólnego stanu zdrowiaTerapia
PoniewaZapobieganie rozwojowi nefropatii cukrzycowej polega przede wszystkim na:
- Kontroli poziomu cukru we krwi: Utrzymanie poziomu HbA1c w granicach 6,5–7,5% zmniejsza ryzyko uszkodzenia nerek.
- Kontroli ciśnienia tętniczego: Optymalne ciśnienie krwi nie powinno przekraczać 130/80 mmHg.
- Leczeniu nadciśnienia tętniczego i hiperlipidemii: Stosowanie leków obniżających ciśnienie oraz cholesterol jest kluczowe w prewencji uszkodzeń nerek.
- Unikaniu palenia tytoniu i stosowania szkodliwych leków, takich jak niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), które mogą dodatkowo obciążać nerki.
Ponadto, zdrowa dieta oraz regularna aktywność fizyczna pomagają utrzymać odpowiednią masę ciała i wspierają kontrolę nad poziomem cukru i ciśnieniem krwi.
Leczenie
Jeżeli uszkodzenie nerek może być tylko jednym z wielu powikłań cukrzycypostępuje, lekarzterapia dokładniestaje zbadasię pacjentabardziej podczas corocznej wizyty kontrolnejintensywna. NależyW poinformowaćprzypadku lekarzy prowadzących leczenie, jeśli u pacjenta występują zaburzenia widzenia, drętwienie stópmakroalbuminurii lub dłoni,zaawansowanej bólenefropatii wcukrzycowej klatcestosuje piersiowejsię podczasleki wysiłku lub bóle w nogach po długich spacerach.
Podczas badania lekarskiego sprawdzane jest ciśnienie tętnicze, serce, płuca, krobniżajążenie krwi w nogach i ewentualnie oczy (zwykle przez okulistę).
Oprócz moczu badana jest również krew. Mierzony jest przy tymce poziom cukru we krwi, długoterminowyleki poziom cukru we krwiprzeciwnadciśnieniowe (HbA1cnp. inhibitory ACE lub ARB), czynnośća nerek i poziom cholesterolu.
Skierowanie do specjalisty
Aby dokładniej ocenić czynność nerek lub jeśli występują oznaki zaburzenia czynności nerek czy też nefropatia, często zasadne jest badanie przez specjalistę (nefrologa). Bardziej szczegółowe badania krwi i moczu oraz ewentualnie inne badania mogą wyjaśnić, jak poważnie uszkodzone są nerki i w jakim stopniu uszkodzone są również oczy i nerwy obwodowe. Ważne jest również wyjaśnienie, czy występuje jeszcze inna choroba nerek, czy też cukrzyca jest jedyną przyczyną zaburzenia czynności nerek.
Terapia zapobiegawcza
Terapia ma na celu zapobieganie uszkodzeniom nerek. W przypadku wystąpienia mikroalbuminurii należy zapobiegać jej przekształceniu się w makroalbuminurię lub nefropatię cukrzycową.
Nefropatii cukrzycowej można zapobiegać poprzez leczenie znanych czynników ryzyka, które dotyczą również chorób sercowo-naczyniowych. Te czynniki ryzyka to: wysoki poziom cukru we krwi, nadciśnienie tętnicze, palenie tytoniu i wysoki poziom cholesterolu.
Poprzez kontrole poziomu cukru we krwi, długoterminowy poziom cukru we krwi (HbA1c) powinien wynosić od 6,5% do 7,5%, w indywidualnych przypadkach motakże też być nieco wyższy. Ciśnienie tętnicze nie powinno być wyższe niż 130/80 mmHg. Wykazano, że regularna kontrola ciśnienia tętniczego jest bardzo ważnym środkiem w terapii. Aby uniknąć obciążania nerek, należy unikać leków uszkadzających nerki, zwłaszcza popularnych leków przeciwbólowych (NLPZ, np. diklofenaku), jak również należy unikać częstych badań rentgenowskich z użyciem rentgenowskiego środka kontrastowego. Należy również zapobiegać zakażeniom układu moczowego.
Terapia zapobiegawcza ma na celu uniknięcie rozwoju mikroalbuminurii lub makroalbuminurii. Ponadto śmiertelność z powodu chorób sercowo-naczyniowych jest zmniejszona u pacjentów z cukrzycą typu 1 i cukrzycą typu 2, jeśli ciśnienie tętnicze i poziom lipidów we krwi mieszczą się w prawidłowym zakresie. Ważna jest również zbilansowana dieta, prawidłowa masa ciała, regularna aktywność fizyczna i rezygnacja z palenia tytoniu.
Terapia
Terapia powinna zapobiegać dalszemu pogarszaniu się czynności nerek u pacjentów z makroalbuminurią oraz występowaniu chorób sercowo-naczyniowych. Terapia obejmuje te same środki, które są stosowane w celu zapobiegania uszkodzeniom nerek. Jednak stosowanych jest wówczas kilka terapii jednocześnie i z większą intensywnością.
Nacisk stawia się na intensywną kontrolę i leczenie poziomu cukru we krwi i ciśnienia tętniczego. W zależności od tego, czy występuje już łagodne uszkodzenie nerek, lekarz wybierze określone substancje czynne z grupy leków na cukrzycę i nadciśnienie tętnicze. Zazwyczaj przepisuje się również tabletkileki obniżające poziom cholesterolu. Często wymagana jest kombinacja kilku leków, a także intensywniejsza kontrola stanu zdrowia pacjenta.
W przypadku tejosób, terapiiu czasamiktórych trzebarozwija przyjmowasię niewydolność trzynerek, czterykonieczne lub nawet więcej leków jednocześnie. Wamożną częścią terapii jest zaprzestanie palenia tytoniu.
Należy również zwrócić uwagę na dobre odżywianie. Spożycie białka nie powinnoe być zbytleczenie wysokie, ale nie musi też być ekstremalnie niskie. Wartość orientacyjna to 0,8 g na kg masy ciała. Możesz zasięgndializąć porady lekarza lub dietetykaprzeszczepienie nerki.
Rokowanie
NajważniejszeRokowanie jest zapobieganie (dalszemu) uszkodzeniu nerek. Ww przypadku rozpoznanianefropatii mikroalbuminuriicukrzycowej uszkodzeniuzależy nerekgłównie możnaod częstowczesności zapobiec,wykrycia stosując odpowiedniąchoroby i intensywnąskuteczności terapięterapii. Jeśli doszło już do uszkodzeniauszkodzenie nerek jest wykryte na wczesnym etapie (np. mikroalbuminuria), intensywnaodpowiednia terapia może spowolnić rozwój choroby i zapobiec powikłaniom. PomimoJeśli tychnatomiast wszystkichchoroba środkówjest już zaawansowana, niektóreintensywna osobyterapia z cukrzycą z powodu niewydolności nerek mogą przez całmoże życie wymagaopóźnić dializykonieczność lubdializ czy przeszczepu nerki. W każdym przypadku, utrzymanie odpowiedniej kontroli nad poziomem cukru we krwi i ciśnieniem tętniczym jest kluczowe w zapobieganiu dalszym uszkodzeniom nerek i innych powikłań cukrzycy
Dodatkowe informacje
- Cukrzyca typu 1
- Cukrzyca typu 2
- Nadciśnienie tętnicze
- Białkomocz
- Ostra niewydolność nerek
- Wysoki poziom lipidów we krwi
- Nadwaga
- Dlaczego warto rzucić palenie i
- Wskazówki dotyczące zbilansowanej diety
- Aktywność fizyczna: lekarstwo dla ciała i
- Nefropatia cukrzycowa — informacje dla lekarzy
Autorzy
- Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema
- Lek. Kalina van der Bend, recenzent