Co to jest hiperglikemia hiperosmolarna?

Definicja

Hiperglikemia hiperosmolarna odnosi się do stanu, w którym we krwi znajduje się zbyt dużo cukru (glukozy) (> 600 mg/dl). Dotyczy to zwykle starszych pacjentów z niezdiagnozowaną lub niedostatecznie kontrolowaną cukrzycą typu 2.

Objawy

Ten zagrażający życiu obraz kliniczny rozwija się przez kilka dni lub tygodni. Występują przy tym zwiększone parcie na pęcherz, silne pragnienie, osłabienie i zaburzenia widzenia. Mogą wystąpić nudności i wymioty, a także objawy neurologiczne (dezorientacja, napady drgawkowe). Osoby dotknięte tym problemem są zazwyczaj znacznie odwodnione. Jeśli uszczypnie się skórę, powstający fałd skórny utrzymuje się i nie zanika. Śluzówka jamy ustnej jest sucha, ręce i nogi są zimne, a tętno zazwyczaj szybkie.

Prawidłowa interpretacja objawów na samym początku choroby może być trudna, ponieważ u wielu pacjentów występują jednocześnie inne choroby, które powodują podobne dolegliwości, i/lub dlatego, że osoby chore nie potrafią odpowiednio zakomunikować swoich dolegliwości i potrzeb.

Przyczyny

Wysoki poziom cukru we krwi zaburza równowagę wodno-elektrolitową w organizmie (sód, potas i inne minerały). Glukoza jest wydalana przez nerki. Wraz z cukrem wydalana jest również woda, co prowadzi do zwiększonego parcia na pęcherz i powoli narastającego odwodnienia mimo zwiększonego uczucia pragnienia. Zbyt duża utrata płynów zmienia skład płynów i elektrolitów we krwi i tkankach organizmu. 

Najczęstszą przyczyną jest infekcja (ok. 50–60% przypadków). Innymi przyczynami mogą być:

• leki, np. diuretyki tiazydowe, beta-blokery, glikokortykosteroidy lub atypowe neuroleptyki
• choroby układu krążenia takie jak udar lub zawał serca
• nieregularne przyjmowanie leków na cukrzycę
• używki takie jak alkohol czy kokaina.

Inne powikłanie, również zagrażające życiu, występuje głównie w cukrzycy typu 1 i nazywa się cukrzycową kwasicą ketonową. Oprócz podwyższonego poziomu cukru we krwi charakteryzuje się towarzyszącym jej zakwaszeniem organizmu.

Częstość występowania

Mniej niż 1% wszystkich przyjęć do szpitala związanych z cukrzycą jest spowodowanych hiperglikemią hiperosmolarną. Średnia wieku pacjentów wynosi 60 lat.

Badania

Historia choroby i wyniki badania fizykalnego przeprowadzonego przez lekarzy (wyraźne objawy odwodnienia, zaburzenia świadomości itp.) wskazują na to właśnie schorzenie.

W badaniu krwi stwierdza sie bardzo wysoki poziom cukru i zaburzenia równowagi elektrolitowej, co potwierdza rozpoznanie. Ponieważ infekcja często jest czynnikiem wyzwalającym, przydatne może być wykonanie zdjęcia rentgenowskiego płuc lub tomografii komputerowej. Czasami możliwe jest również wyizolowanie patogenu wywołującego zakażenie z krwi (posiew krwi).

Leczenie

Terapia obejmuje różne działania. Celem jest przywrócenie równowagi wodno-elektrolitowej, obniżenie poziomu cukru we krwi i uzyskanie kontroli nad czynnikiem wyzwalającym. Wymaga to leczenia szpitalnego, a zwykle nawet intensywnego nadzoru medycznego, ponieważ podjęte działania terapeutyczne szybko prowadzą do zmian stężenia glukozy we krwi i muszą być regularnie kontrolowane i w razie potrzeby korygowane.

Leczenie hiperglikemii hiperosmolarnej obejmuje 4 główne działania:

1. intensywne nawadnianie dożylne (wlew)
2. dostarczanie elektrolitów, których brakuje w organizmie
3. podanie insuliny
4. diagnostyka i terapia w zakresie czynników wyzwalających i towarzyszących.

Rokowanie

Śmiertelność z powodu hiperglikemii hiperosmolarnej wynosi od 5–16%. Czynnikami zwiększającymi ryzyko zgonu są podeszły wiek, wysoki stopień odwodnienia, zaburzenia krążenia ogólnoustrojowego, ciężkie choroby towarzyszące oraz wyraźne zaburzenia świadomości.

Dodatkowe informacje

• Cukrzycowa kwasica ketonowa.
• Cukrzyca typu 2.
• Cukrzyca typu 1.
• Cukrzycowa kwasica ketonowa.
• Hiperglikemia hiperosmolarna – informacje dla personelu medycznego.

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
• Kalina van der Band, lekarz (recenzent)
• Lek. Susanna Allahwerde, specjalista chorób wewnętrznych, Berlin