MEDIBAS
  2. Tematy kliniczne
  3. Endokrynologia/Diabetologia
  4. Informacje dla pacjentów
  5. Żywienie i otyłość
  6. Witamina D w żywności

Witamina D w żywności

Last published: 04.12.2023  |  Last revised: 18.02.2024  |  Last updated: 18.02.2024
:    : 
: 365
Check GO, modif. 24.1. CB 17.7.17
  • Witamina D
  • Żywność

Niedobór witaminy D

Niedobór witaminy D ma niekorzystny wpływ na metabolizm kości. Możliwe konsekwencje to ból mięśni, kości lub złamania. Zobacz artykuł Niedobór witaminy D.

Dzienne zapotrzebowanie

Organizm sam wytwarza witaminę D, gdy skóra jest wystawiona na działanie promieni słonecznych. W miesiącach letnich ilość witaminy D w organizmie powinna być wystarczająca, jeśli spędzasz choć krótki czas na słońcu. Szacuje się, że 5–30 minut ekspozycji na słońce oddziałujące na 5% powierzchni ciała, np. dłonie, twarz i ramiona w okresie od marca do października w Europie Środkowej 2 do 3 razy w tygodniu wystarczą, aby zsyntetyzować wystarczającą ilość witaminy D i uzupełnić zapasy na zimę. Ciemna skóra potrzebuje więcej słońca do produkcji witaminy D niż jasna. Osoby, które spędzają większość czasu w pomieszczeniach zamkniętych lub których odzież całkowicie zakrywa ciało, mogą nie otrzymywać wystarczającej ilości światła słonecznego.

Szacunkowe wartości dla odpowiedniego spożycia witaminy D wynoszą:

  • dla dzieci od 1 roku życia i dorosłych w każdym wieku – 20–25 µg witaminy D na dobę, co odpowiada 800–1000 jednostkom międzynarodowym (1 μg = 40 jednostek międzynarodowych, IU).
  • Niemowlęta potrzebują 10 µg (400 IU).

W przypadku niektórych wskazań i grup ryzyka przydatne mogą być również większe dawki dobowe, należą do nich np. pacjenci z:

  • malabsorpcją (słabe wchłanianie składników odżywczych)
  • niedoborem witaminy D spowodowanym przyjmowaniem leków
  • otyłością.

Witamina D w profilaktyce osteoporozy

Aktualne wytyczne zalecają zapewnienie spożycia 800 IU (20 µg) witaminy D dziennie w ramach profilaktyki osteoporozy. Jeśli osteoporoza została już zdiagnozowana, zaleca się suplementację 800-1000 IU (20-25 µg) witaminy D. Decydujące jest tu odpowiednie dostarczenie co najmniej 1000 mg wapnia dziennie, które powinno być przede wszystkim pokrywane z pożywienia. Suplementację zaleca się tylko wtedy, gdy nie można przyjąć wystarczającej ilości wapnia z pożywieniem. Istnieją specjalne kwestionariusze do oceny spożycia wapnia.

Witamina D w żywności

Zaleca się jeść tłuste ryby morskie 1–2 razy w tygodniu. Obok witaminy D zawierają one dużo jodu i kwasów tłuszczowych Omega 3, która mają przypuszczalnie ochronny wpływ na serce i naczynia.

Tłuste ryby morskie takie jak śledź, węgorz, łosoś, tuńczyk czy makrela mają stosunkowo wysoką zawartość witaminy D3. Również niektóre podroby takie jak wątroba wołowa zawierają witaminę D. Jaja, masło i mleko to kolejne źródła witaminy D, ale jej zawartość jest w nich niższa. Grzyby takie jak pieczarki, prawdziwki czy kurki zawierają witaminę D2 (ergokalcyferol), której metabolizm jest bardzo podobny do metabolizmu witaminy D3. W owocach i warzywach nie ma witaminy D. Niektóre produkty spożywcze są wzbogacone o witaminę D, np. margaryny, tłuszcze mieszane, oleje jadalne, kremy roślinne, produkty z twarogiem i płatki śniadaniowe.

Ogólnie rzecz biorąc zwykła dieta u ludzi pokrywa jedynie 10–20% całkowitego zapotrzebowania na witaminę D, ponieważ tylko kilka pokarmów zawiera dużo witaminy D i są one spożywane stosunkowo rzadko.

Suplementacja witaminy D

W celu suplementacji witaminy D można stosować preparaty w postaci tabletek lub kropli, zawierające najczęściej witamina D3. Witamina D należy do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, co oznacza, że nadmiar witaminy może być magazynowany w organizmie. Wysokie dawki dzienne przez długi okres czasu mogą być szkodliwe. Ostre zatrucie (intoksykacja) witaminą D występuje raczej rzadko. Przed rozpoczęciem suplementacji należy zasięgnąć porady lekarza.

Dodatkowe informacje

Autorzy

  • Kalina van der Band, lekarz (recenzent)
  • Hannah Brand, lekarz, Berlin
  • Caroline Beier, dr n. med., specjalista chorób wewnętrznych, Hamburg

 

Link lists

Authors

Previous authors

Updates

Gallery

Snomed

Click to edit

References

Based on professional document Niedobór witaminy D. References are shown below.

  1. Holick M.F. Vitamin D deficiency, N Engl J Med 2007, 357: 266-81, PubMed
  2. Wytyczne dotyczące profilaktyki i leczenia niedoboru witaminy D – aktualizacja z 2023 r. w Polsce Standardy Medyczne/Pediatria 2023, 20: 365-74, www.standardy.pl
  3. Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 16 czerwca 2023 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, Dz.U.2023.1427, isap.sejm.gov.pl
  4. Płudowski P., Kos- Kudła B., Walczak M. Guidelines for Preventing and Treating Vitamin D Deficiency: A 2023 Update in Poland. Nutrients 2023, 15(3): 695, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  5. Pilz S., Zittermann A., Trummer C., et al. Vitamin D testing and treatment: a narrative review of current evidence. Endocr Connect. 2019, 8(2): R27-R43, PMID: 30650061, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  6. Lips P. Vitamin D deficiency and secondary hyperparathyroidism in the elderly: consequences for bone loss and fractures and therapeutic implica- tions, Endocrine Reviews 2001, 22: 477-501, PubMed
  7. Parfitt A.M., Gallagher J.C., Heaney R.P. et al. Vitamin D and bone health in the elderly, Am J Clin Nutr 1982, 36: 1014-31, PubMed
  8. Reid I.R., Bolland M.J., Grey A. Effects of vitamin D supplements on bone mineral density: a systematic review and meta-analysis, Lancet 2013, doi:10.1016/S0140-6736(13)61647-5, www.thelancet.com
  9. Płudowski P., Ducki C., Konstantynowicz J., Jaworski M. Vitamin D status in Poland. Pol Arch Med Wewn 2016, 126(7-8): 530-9, doi: 10.20452/pamw.3479, pamw.pl
  10. US National Institutes of Health Offices of Dietary Supplements. Vitamin D Fact Sheet for Health Professionals. aktualizacja: 24.03.2020, https://ods.od.nih.gov/, dostęp: 30.07.2020, ods.od.nih.gov
  11. Zimmerman L., McKeon B. Osteomalacia. In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 13.12.2019, PMID: 31869080, www.ncbi.nlm.nih.gov
  12. Lehmann U., Hirche F., Stangl G.I., et al. Bioavailability of vitamin D2 and D3 in healthy volunteers, a randomized placebo-controlled trial. J Clin Endocrinol Metab 2013. 98: 4339. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  13. Lips P. Vitamin D deficiency and secondary hyperparathyroidism in the elderly: consequences for bone loss and fractures and therapeutic implications, Endocr Rev 2001, 22: 477-501, PubMed
  14. Bischoff-Ferrari H.A., Dawson-Huhges B., Staehelin O.B., et al. Fall prevention with supplemental and active form of vitamin D: meta-analysis of randomised controlled trials, BMJ 2009, 339: b3692, www.ncbi.nlm.nih.gov
  15. Melamed M.L., Michos E.D., Post W., et al. 25-hydroxyvitamin D levels and the risk of mortality in the general population. Arch Intern Med 2008, 168: 1629-37, PubMed
  16. McGrath J. Does 'imprinting' with low prenatal vitamin D contribute to the risk of various adult disorders? Med Hypotheses 2001, 56: 367-71, PubMed
  17. Grant W.B. An ecologic study of dietary and solar ultraviolet-B links to breast carcinoma mortality rates, Cancer 2002, 94: 272-81, PubMed
  18. van der Mei I.A., Ponsonby A.L., Blizzard L., Dwyer T. Regional variation in multiple sclerosis prevalence in Australia and its association with ambient ultraviolet radiation, Neuroepidemiology 2001, 20: 165-7, PubMed
  19. Manson J.E., Cook N.R., Lee I.M., et al. Vitamin D Supplements and Prevention of Cancer and Cardiovascular Disease, N Engl J Med. 2019, 380(1): 33-44, PMID: 30415629, www.ncbi.nlm.nih.gov
  20. Autier P., Boniol M., Pizot C., Mullie P.. Vitamin D status and ill health: a systematic review, Lancet Diabetes Endocrinol. 2014, 2(1): 76-89, PMID: 24622671, www.thelancet.com
  21. Theodoratou E., Tzoulaki I., Zgaga L., Ioannidis J.P.A. Vitamin D and multiple health outcomes: umbrella review of systematic reviews and meta-analyses of observational studies and randomised trials, BMJ 2014, 348: g2035, www.bmj.com
  22. Munk J.K., Bathum L., Jørgensen H.L., Lind B.S. A compulsory pop-up form reduces the number of vitamin D requests from general practitioners by 25 percent [published online ahead of print, 2020 Jul 20], Scand J Prim Health Care, 2020, 1-7, PMID: 32686978, www.tandfonline.com
  23. LeFevre M.L. Screening for vitamin D deficiency in adults: U.S. Preventive Services Task Force Recommendation Statement, Ann Intern Med 2014, doi:10.7326/M14-2450, www.acpjournals.org
  24. Leszczyński P., Korkosz M., Pawlak-Buś K., et al. Diagnostyka i leczenie osteoporozy- zalecenia Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego 2015 Forum Reumatol 2015, 1(1): 12-24, journals.viamedica.pl
  25. Maciejewska D. Niedobory witaminy D3 u dzieci i dorosłych- jak diagnozować i leczyć? Lekarz POZ 1/2020, www.termedia.pl
  26. Avenell A., Mak J.C., O'Connell D. Vitamin D and vitamin D analogues for preventing fractures in post-menopausal women and older men, Cochrane Database Syst Rev. 2014, 2014(4): CD000227, 14.04.2014, PMID: 24729336, www.cochranelibrary.com
  27. Zhao J.G., Zeng X.T., Wang J. Association Between Calcium or Vitamin D Supplementation and Fracture Incidence in Community-Dwelling Older Adults. JAMA. 2017, 318(24): 2466-82, doi:10.1001/jama.2017.19344, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  28. Burt L.A., Billington E.O., Boyd S.K. Effect of High-Dose Vitamin D Supplementation on Volumetric Bone Density and Bone Strength,  JAMA, 2019, 322(8): 736-45, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  29. Sanders K.M., Stuart A.L., Williamson E.J., et al. Annual high-dose oral vitamin D and falls and fractures in older women. A randomized controlled trial, JAMA 2010, 303: 1815-22, PubMed
  30. Bjelakovic G., Gluud L.L., Nikolova D., et al. Vitamin D supplementation for prevention of mortality in adults, Cochrane Database Syst Rev. 2014, (1): CD007470, 10.01.2014, PMID: 24414552, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  31. Zhang Y., Fang F., Tang J., et al. Association between vitamin D supplementation and mortality: systematic review and meta-analysis, BMJ. 2019, 366: l4673, 12.08.2019, PMID: 31405892, www.ncbi.nlm.nih.gov
  32. The VITAL Research Group. Vitamin D Supplements and Prevention of Cancer and Cardiovascular Disease. The New England Journal of Medicine. 10.11.2018, DOI: 10.1056/NEJMoa1809944, www.nejm.org
  33. Scragg R., Stewart A.W., Waayer D., et al. Effect of Monthly High-Dose Vitamin D Supplementation on Cardiovascular Disease in the Vitamin D Assessment Study: A Randomized Clinical Trial, JAMA Cardiol. 2017,2(6): 608-16, PMID: 28384800, www.ncbi.nlm.nih.gov
  34. Scragg R., Khaw K.T., Toop L., et al. Monthly High-Dose Vitamin D Supplementation and Cancer Risk: A Post Hoc Analysis of the Vitamin D Assessment Randomized Clinical Trial, JAMA Oncol. 2018, 4(11): e182178, PMID: 30027269, www.ncbi.nlm.nih.gov
  35. Keum N., Lee D.H., Greenwood D.C., Manson J.E., Giovannucci E. Vitamin D supplementation and total cancer incidence and mortality: a meta-analysis of randomized controlled trials, Ann Oncol. 2019, 30(5): 733-43, PMID: 30796437, www.ncbi.nlm.nih.gov
  36. Pittas A.G., Dawson-Hughes B., Sheehan P., et al. Vitamin D Supplementation and Prevention of Type 2 Diabetes, N Engl J Med. 2019, 381(6): 520-30, PMID: 31173679, www.ncbi.nlm.nih.gov
  37. Rutjes A.W., Denton D.A., Di Nisio M., et al. Vitamin and mineral supplementation for maintaining cognitive function in cognitively healthy people in mid and late life. Cochrane Database Syst Rev. 2018, 12(12): CD011906, 17.12.2018, PMID: 30556597, www.ncbi.nlm.nih.gov
  38. Rabenberg M., Scheidt-Nave C., Busch M.A., Rieckmann N., Hintzpeter B., Mensink G.B. Vitamin D status among adults in Germany-results from the German Health Interview and Examination Survey for Adults (DEGS1), BMC Public Health, 2015, 15:641, 11.06.2015, PMID: 26162848, www.ncbi.nlm.nih.gov
  39. Rabenberg M., Scheidt-Nave C., Busch M.A., et al. Implications of standardization of serum 25-hydroxyvitamin D data for the evaluation of vitamin D status in Germany, including a temporal analysis, BMC Public Health, 2018, 18(1): 845, Published 06.07.2017, PMID: 29980236, www.ncbi.nlm.nih.gov
  40. Holick M.F. Resurrection of vitamin D deficiency and rickets, J Clin Invest 2006, 116: 2062-72, PubMed
  41. Heaney R.P., Dowell M.S., Hale C.A., Bendich A. Calcium absorption varies within the reference range for serum 25-hydroxyvitamin D,  J Am Coll Nutr 2003, 22: 142-6, PubMed
  42. Royal College of Obstetricians and Gynaecologists. Vitamin D in Pregnancy (Scientific Impact Paper No.43), 26.06.2014, www.rcog.org.uk
  43. World Health Organization. Vitamin D supplementation during pregnancy, 04.10.2019, www.who.org. dostęp: 10.08.2020, www.who.int
  44. Palacios C., Kostiuk L.K., Peña-Rosas J.P. Vitamin D supplementation for women during pregnancy, Cochrane Database Syst Rev. 2019, 7(7):CD008873, 26.07.2019, PMID: 31348529, www.ncbi.nlm.nih.gov
  45. Palacios C., Trak-Fellermeier M.A., Martinez R.X., et al. Regimens of vitamin D supplementation for women during pregnancy [published online ahead of print, 2019 Oct 3], Cochrane Database Syst Rev. 2019, 10(10): CD013446, PMID: 31581312, www.cochranelibrary.com
  46. Miclea A., Bagnoud M., Chan A., Hoepner R. A Brief Review of the Effects of Vitamin D on Multiple Sclerosis, Front Immunol. 2020, 11:781. 06.05.2020, PMID: 32435244, www.ncbi.nlm.nih.gov
  47. Jagannath V.A., Filippini G., Di Pietrantonj C., et al. Vitamin D for the management of multiple sclerosis, Cochrane Database Syst Rev. 2018, 9(9): CD008422, 24.09.2018, PMID: 30246874, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  48. Menon V., Kar S.K., Suthar N., Nebhinani N. Vitamin D and Depression: A Critical Appraisal of the Evidence and Future Directions, Indian J Psychol Med. 2020, 42(1): 11-21,Published 2020, PMID: 31997861, www.ncbi.nlm.nih.gov
  49. Gowda U., Mutowo M.P., Smith B.J., Wluka A.E., Renzaho A.M. Vitamin D supplementation to reduce depression in adults: meta-analysis of randomized controlled trials, Nutrition, 2015, 31(3): 421-9, PMID: 25701329, www.sciencedirect.com
  50. Holick M.F., Binkley N.C., Bischoff-Ferrari HA, et al. Evaluation, treatment, and prevention of vitamin D deficiency: an Endocrine Society clinical practice guideline [published correction appears in J Clin Endocrinol Metab. 2011 Dec;96(12):3908], J Clin Endocrinol Metab. 2011, 96(7): 1911-30, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  51. Sempos C.T., Heijboer A.C., Bikle D.D., et al. Vitamin D assays and the definition of hypovitaminosis D: results from the First International Conference on Controversies in Vitamin D, Br J Clin Pharmacol. 2018, 84(10): 2194-207, PMID: 29851137, www.ncbi.nlm.nih.gov
  52. Martineau A.R., Jolliffe D.A., Hooper R.L., et al. Vitamin D supplementation to prevent acute respiratory tract infections: systematic review and meta-analysis of individual participant data, BMJ. 2017, 356: i6583, 15.02.2017, PMID: 28202713, pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  53. Yakoob M.Y., Salam R.A., Khan F.R., Bhutta Z.A. Vitamin D supplementation for preventing infections in children under five years of age, Cochrane Database Syst Rev. 2016, 11(11): CD008824, 09.11.2016, PMID: 27826955, www.ncbi.nlm.nih.gov