Regional content

Content

Informacje ogólne

• Oprócz tego artykułu na temat anatomii barku, idostępny jest również artykuł na temat badania przedmiotowego barku.
• W przypadku kości, nacisk kładziony jest na struktury, które łatwo bada się palpacyjnie i które mogą pomóc w orientacji anatomicznej.

Kości

Łopatka

• 

  Budowa kości stawu ramiennego
  Kostne punkty orientacyjne na łopatce można zidentyfikować palpacyjnie:
  • wyrostek barkowy łopatki (wysokość ramion)
    • Wraz z końcem bocznym obojczyka tworzy kostny wyrostek barkowy.
  • wyrostek kruczy (processus coracoideus)
    • mocowanie dla mięśni (caput breve m. bicipitis brachii, m. coracobrachialis, m. pectoralis minor) i więzadeł
  • grzebień łopatki (spina scaplae)
    • Grzebień kostny biegnący skośnie ku górze i przechodzący w płaski wyrostek (wyrostek barkowy).
  • margo medialis (brzeg przyśrodkowy)
    • przyśrodkowa krawędź łopatki
  • angulus inferior (kąt dolny)
    
    • dolny koniec łopatki

Kość ramienna

• Badanie kości ramiennej w neutralnej pozycji (ramię zwisające w dół, dłoń skierowana do przodu)
  • guzek większy (tuberculum majus): boczny, duży występ kostny na nasadzie bliższej kości ramiennej
    
    • punkt początkowy dla ścięgien stożka rotatorów (wyjątek: mięsień podłopatkowy, m. subscapularis)
  • guzek mniejszy (tuberculum minus): położony od przodu i przyśrodkowo, mniejszy występ kostny na nasadzie bliższej kości ramiennej
    
    • punkt przyczepu dla mięśnia podłopatkowego (m. subscapularis)
  • bruzda mięśnia dwugłowego (sulcus bicipitalis)/bruzda międzyguzkowa (sulcus intertubercularis): między dwoma guzkami
    
    • przebiega w niej ścięgno głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia (caput longum m. bicipitis brachii).

Obojczyk

• Kość w kształcie litery S łącząca wyrostek barkowy z mostkiem, którą można łatwo wyczuć palpacyjnie ze względu na jej powierzchowne położenie.
• Ze względu na kształt litery S, boczna część obojczyka obraca się podczas ruchu ramienia, zwłaszcza przy uniesieniu powyżej wysokości barków. Przyczynia się to do większego obciążenia stawu barkowo-obojczykowego, a tym samym do zwiększonego ryzyka rozwoju choroby zwyrodnieniowej stawów.

Stawy

Staw ramienny

• Staw wieloosiowy kulisty, składający się z okrągłej głowy kości ramiennej i wydrążenia stawowego (cavitas glenoidalis) łopatki.
• Szeroka torebka stawowa (capsula articularis) oraz kulista budowa umożliwiają duży zakres ruchu kończyny górnej.
  • Wadą jest zwiększone ryzyko zwichnięcia.
• Stabilizatory statyczne stawu
  • obrąbek stawowy na brzegu panewki (labrum glenoidale)
  • szereg więzadeł stawu ramiennego wzmacniających torebkę stawową
• Stabilizatory dynamiczne
  • Stożek rotatorów otacza głowę kości ramiennej jak kołnierz i wyśrodkowuje ją w panewce stawowej.
    • Występuje osłabienie mięśni w brzuszno-przyśrodkowym stożku rotatorów, dlatego większość zwichnięć występuje w tym kierunku.
  • Ścięgno głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia również pełni funkcję stabilizatora (choć w niewielkim stopniu), gdyż przebiega na głowie kości ramiennej, w kierunku doczaszkowym.

Staw podbarkowy

• Staw poboczny składający się z głowy kości ramiennej, kaletki podbarkowej i podnaramiennej oraz kostnego sklepienia stawu ramiennego.
  • Kaletki maziowe służą do minimalizowania tarcia.

Staw barkowo-obojczykowy

• Łac: articulatio acromioclavicularis (articulus acromioclavicularis)
• Staw ten jest jedynym kostnym połączeniem między obojczykiem a łopatką i przenosi na tułów wszystkie siły działające na kończynę górną.
  
  • Dlatego choroba zwyrodnieniowa stawów u większości osób rozwija się w tym stawie.
• Chrząstka włóknista w przestrzeni stawowej (krążek stawowy, discus articularis) częściowo kompensuje niezgodność między dwoma stawami.
• Stabilność stawu zapewniają głównie więzadła barkowo-obojczykowe i więzadło kruczo-barkowe (ligamentum acromioclaviculare).

Staw mostkowo-obojczykowy

• Staw ten jest jedynym połączeniem między kośćcem osiowym a kośćcem kończyny górnej.
• Staw ten jest niezwykle elastyczny i może poruszać się we wszystkich płaszczyznach.
• Torebka stawowa jest cienka i wzmocniona więzadłami mostkowo-obojczykowymi i międzyobojczykowymi, które przyczyniają się do stabilności stawu.
• Cienki krążek stawowy (discus articularis) dzieli staw na dwie oddzielne komory.

Kaletki maziowe

Bursa subacromialis/subdeltoidea (kaletka podbarkowa/podnaramienna)

• Te dwie kaletki znajdują się pod kostnym wyrostkiem barkowym.
• Główną funkcją kaletki podbarkowej/podnaramiennej jest ochrona ścięgien stożka rotatorów przed naciskiem i tarciem na spodniej stronie wyrostka barkowego.
• Stosunkowo często dochodzi do podrażnień w obrębie kaletek, które w następstwie obrzeku mogą przyczynić się do uwięźnięcia stawu.

Mięśnie i ścięgna

Stożek rotatorów

• Stożek rotatorów tworzą 4 mięśnie, które z jednej strony stabilizują staw ramienny, a z drugiej umożliwiają zróżnicowane ruchy kończyny górnej. Biegną one od łopatki do guzka większego lub mniejszego (mięsień podłopatkowy, m. subscapularis).
  • 

    mięsień nadgrzebieniowy (M. supraspinatus)
    mięsień nadgrzebieniowy (m. supraspinatus) — przede wszystkim odwodzenie (funkcja odwodziciela, wraz ze wzrostem odwodzenia m. deltoideus staje się bardziej aktywny)
  • mięsień podgrzebieniowy (m. infraspinatus) — przede wszystkim odracanie ramienia (rotacja zewnętrzna) oraz odwodzenie (razem z m. obłym mniejszym)
  • mięsień podłopatkowy (m. subscapularis) — przede wszystkim nawracanie ramienia (rotacja do wewnątrz)
  • mięsień obły większy (m. teres major) — wspomaga czynność m. najszerszego grzbietu w pociąganiu ramienia ku tyłowi i przywodzeniu

Mięsień naramienny (m. deltoideus)

• Silny mięsień naramienny odgrywa główną rolę w kształtowaniu konturu barku; zaniki są wyraźnie widoczne w porównaniu bocznym.
  • przy zwichnięciu w stawie ramiennym traci swoją charakterystyczną wypukłość
• Jego 3 części wychodzą z obojczyka, wyrostka barkowego i grzebienia łopatki i przyczepiają się do guzowatości naramiennej (tuberositas deltoidea) na proksymalnej jednej trzeciej kości ramiennej.
• Jego głównym zadaniem jest silne odwodzenie oraz pociąganie ramienia ku przodowi i tyłowi

Mięśnie w okolicy panewki stawowej

• Długa głowa mięśnia dwugłowego ramienia (caput longum m. bicipitis brachii) zaczyna sie w jamie stawowej, na guzku nadpanewkowym (tuberculum supraglenoidale) i przechodzi nad głową kości ramiennej w kierunku przedramienia.

Nerwy i naczynia krwionośne 

Nerw nadłopatkowy (nervus suprascapularis)

• Nerw nadłopatkowy wychodzi z korzeni C5–C6 rdzenia kręgowego i zaopatruje m. nadgrzebieniowy (m. supraspinatus) i podgrzebieniowy (m. infraspinatus).
• Przebiega przez wcięcie łopatki i pod więzadłem poprzecznym górnym łopatki, co stanowi predyspozycję do występowania zespołów uciskowych.
• Konsekwencją ucisku jest zmniejszone odwodzenie i rotacja zewnętrzna. W przypadku przewlekłego uszkodzenia, dochodzi do zaniku m. supraspinatus i m.infraspinatus ze zwiększającym się wysunięciem grzebienia łopatki.

Nerw piersiowy długi (n. thoracicus longus)

• Nerw ten wychodzi z korzeni C5–C7 i zaopatruje mięsień zębaty przedni (m. serratus anterior).
• Korzenie nerwowe C5 i C6 biegną przez mięsień pochyły środkowy (m. scalenus medius), podczas gdy włókna C7, które czasami mogą być nieobecne, biegną przed mięśniem.
• Nerw biegnie za splotem ramiennym (plexus brachialis) i naczyniami w dole pachowym (fossa axillaris).
• Biegnie wzdłuż powierzchni m. serratus anterior i zewnętrznej strony klatki piersiowej.
• Nerw może zostać uszkodzony w okolicy pachy lub ściany klatki piersiowej (np. ciężki plecak lub kule sięgające do pachy), co w następstwie prowadzi do powstania charakterystycznej łopatki skrzydlatej.

Nerw dodatkowy (nervus accessorius)

• XI nerw czaszkowy zaopatrujący część środkową i dolną mięśnia czworobocznego (m. trapezius) i mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy (m. sternocleidomastoideus).
• Nerw biegnie przez mięsień dźwigacz łopatki (m. levator scapulae) do wyżej wymienionych mięśni.
• Jednostronne porażenie nerwu dodatkowego powoduje zgięcie szyi w stronę przeciwną (nieporażony m. mostkowo-obojczykowo-sutkowy pociąga ją na swoją stronę).¹
  • powstaje wtedy tzw. „szyja krzywa”, czyli kręcz mięśniowy
• Obustronne uszkodzenie powoduje wypadnięcie funkcji mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, z odchyleniem głowy ku tyłowi i upośledzeniem skręcania jej na boki
• Uszkodzenie nerwu z utratą m. trapezius powoduje obniżenie barku po danej stronie.

Nerw pachowy (nervus axillaris)

• Nerw pachowy wychodzi z korzeni C5–C6 i zaopatruje mięsień obły mniejszy (m. teres minor) i wewnętrzną stronę mięśnia naramiennego (m. deltoideus).
• W przebiegu przewija się dookoła szyjki chirurgicznej (collum chirurgicum) kości ramiennej i jest szczególnie narażony na uszkodzenie podczas złamania szyjki lub w czasie odprowadzania zwichnięcia w stawie ramiennym.¹
• Uszkodzenie powoduje drętwienie bocznej części barku, osłabienie odwodzenia, a po pewnym czasie widoczny zanik m. deltoideus.

Tętnica podobojczykowa (arteria subclavia)

• Tętnica biegnie między pierwszym żebrem a obojczykiem. W tym obszarze tętnica może zostać uciśnięta, co prowadzi do zaburzeń krążenia w ramieniu.