Ostry i przewlekły ból grzbietu

Ostry ból pleców to dolegliwość, która utrzymuje się zazwyczaj do sześciu tygodni. Jeśli ból trwa od 6 do 12 tygodni, jest określany jako podostry ból pleców. Z kolei przewlekły ból pleców trwa dłużej niż 12 tygodni i może mieć różne nasilenie. Przewlekły ból pleców dotyczy około 10% pacjentów, jednak jest to schorzenie powszechne i stanowi jedną z głównych przyczyn nieobecności w pracy.

Częstotliwość występowania

• Ból dolnej części pleców to jedno z najczęstszych schorzeń, z którym pacjenci zgłaszają się do lekarza.
• Aż 75% osób doświadcza bólu pleców przynajmniej raz w życiu, a wśród osób w wieku 35–55 lat jest to dolegliwość bardzo powszechna.
• Ból pleców występuje również u około 20% kobiet w okresie ciąży i po porodzie.

Ocena diagnostyczna

Ból pleców dzieli się na trzy główne kategorie:

• Nieswoisty ból w odcinku lędźwiowym kręgosłupa (80–90% przypadków)
• Podrażnienie lub uszkodzenie korzeni nerwowych (np. rwa kulszowa – 5–10%)
• Inne, rzadkie przyczyny (mniej niż 1%)

W większości przypadków ból pleców ustępuje samoistnie w ciągu kilku tygodni, a szczegółowa diagnostyka w ostrym okresie nie jest często konieczna. Nawet w przypadku rwy kulszowej u około 70% pacjentów objawy ustępują samoistnie w ciągu 2–4 tygodni.

Warto zwrócić uwagę na następujące objawy, które mogą wymagać szybszej diagnostyki:

• Ból spoczynkowy, narastający, uporczywy
• Ból w klatce piersiowej
• Objawy ogólne, takie jak gorączka, utrata masy ciała
• Znaczna utrata siły mięśniowej, zaburzenia czucia
• Wyraźna sztywność poranna trwająca dłużej niż godzinę
• Złamania, rozpoznana choroba nowotworowa
• Używanie leków immunosupresyjnych, nadużywanie alkoholu
• Wiek poniżej 20 lub powyżej 55 lat

Co może być przyczyną bólu pleców?

Najczęstsze przyczyny:

• Ostry ból lędźwiowy (lumbago)

  • Ból często pojawia się nagle w wyniku skręcenia, przeciążenia, upadku lub zużycia kręgosłupa.
  • Często dotyczy osób w wieku 20–55 lat.
  • Ból może promieniować do kości guzicznej lub uda i ustępuje zwykle w spoczynku.
  • U około 80–90% przypadków ostry ból pleców wynika z lumbago.

• Przewlekły ból kręgosłupa lędźwiowego

  • Jest to dolegliwość charakteryzująca się nawracającymi bólami pleców.
  • Rwa kulszowa (wypadnięcie krążka międzykręgowego) – ból promieniujący do nogi, z uczuciem drętwienia i mrowienia, który może sięgać aż do stopy. Ból może być silniejszy w kończynie dolnej niż w samych plecach.

• Osteoporoza i złamanie kompresyjne

  • Złamanie kompresyjne występuje w wyniku osłabienia kości, głównie u osób starszych, zwłaszcza u kobiet z osteoporozą.
  • Ostry, silny ból pleców, szczególnie podczas ruchów.

• Choroba Bechterewa (zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa)

  • Przewlekła choroba zapalna kręgosłupa, która powoduje ból i sztywność, szczególnie w godzinach nocnych i rano.
  • Częściej dotyczy mężczyzn.

• Choroba Scheuermanna

  • Zaburzenie kostnienia, które dotyczy głównie młodszych osób, zwłaszcza w okresie dojrzewania, prowadzi do nadmiernego wygięcia kręgosłupa (kifoza).
  • Ból w dolnym odcinku pleców, szczególnie przy aktywności fizycznej.

• Skrzywienie kręgosłupa (skolioza)

  • Boczna deformacja kręgosłupa, która może prowadzić do bólu pleców, szczególnie w przypadku dużych skrzywień.

• Spondyloza (zwyrodnienie kręgosłupa)

  • Zmiany degeneracyjne w kręgosłupie, które występują u osób powyżej 40. roku życia. Objawy zwykle nasilają się przy wysiłku fizycznym.

Rzadkie przyczyny:

• Kręgoszczelina i kręgozmyk: Wrodzone uszkodzenie kręgosłupa, które prowadzi do przemieszczania się kręgów.
• Stenoza kanału kręgowego: Zwężenie kanału kręgowego, najczęściej u osób starszych, które prowadzi do ucisku rdzenia lub korzeni nerwowych.

Co można zrobić we własnym zakresie?

• Ostry ból pleców zwykle ustępuje samoistnie w ciągu kilku dni do dwóch tygodni, nawet bez leczenia.
• Warto unikać długotrwałego leżenia w łóżku, ponieważ aktywność fizyczna wspomaga regenerację.
• Leki przeciwbólowe takie jak paracetamol lub ibuprofen mogą pomóc w łagodzeniu objawów.
• Ćwiczenia fizyczne mogą przyspieszyć proces zdrowienia i zmniejszyć ryzyko nawrotów bólu. Warto skupić się na ćwiczeniach stabilizujących kręgosłup.

Kiedy skonsultować się z lekarzem?

• Silny ból pleców, który nie ustępuje po kilku dniach.
• Ból promieniujący do nogi (zwłaszcza poniżej kolana).
• Dolegliwości utrzymujące się dłużej niż kilka tygodni mimo stosowania zaleceń.
• Pojawienie się objawów neurologicznych, takich jak niedowład, zaburzenia czucia, problemy z oddawaniem moczu lub stolca.

Jak postępuje lekarz?

1. Wywiad lekarski – Lekarz będzie pytał o czas trwania bólu, jego nasilenie, czynniki zaostrzające i łagodzące ból, historię wcześniejszych problemów z kręgosłupem.
2. Badanie lekarskie – Lekarz oceni chód, postawę, ruchomość kręgosłupa i wykona testy neurologiczne, takie jak test Lasègue'a.
3. Dalsze badania – W przypadku przewlekłych lub nawracających dolegliwości lekarz może zlecić badania obrazowe (RTG, MRI, TK), aby ocenić stan kręgosłupa i wykluczyć poważne schorzenia.

Kiedy skierowanie do specjalisty?

• Neurochirurg, ortopeda lub neurolog mogą być konieczni, jeśli ból pleców nie ustępuje po kilku tygodniach leczenia zachowawczego.
• Skierowanie do reumatologa będzie potrzebne, jeśli istnieje podejrzenie choroby zapalnej kręgosłupa, jak np. choroba Bechterewa.

Podsumowanie

Ból w dolnej części pleców to bardzo powszechny problem, który może mieć różne przyczyny, od zwykłego przeciążenia po poważniejsze schorzenia, takie jak wypadnięcie dysku czy choroby zapalne. W większości przypadków ból ustępuje samoczynnie, ale w przypadku długotrwałych objawów, silnego bólu promieniującego lub objawów neurologicznych warto skonsultować się z lekarzem, aby postawić odpowiednią diagnozę i wdrożyć leczenie.

Dodatkowe informacje

• Aktywność fizyczna: lek dla ciała i duszy
• Ból pleców – Informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)
• Marie-Christine Fritzsche, lekarka, Freiburg