Co to jest skręcenie stawu?

Skręcenie (w języku medycznym distorsio) jest wynikiem nadmiernego naciągnięcia, naderwania lub całkowitego rozerwania więzadeł stawowych. Więzadła pełnią kluczową rolę w stabilizacji stawu, łącząc kości i umożliwiając kontrolowanie ruchu w stawie. Uszkodzenie tych struktur prowadzi do utraty stabilności stawu, bólu i obrzęku.

Przyczyny i czynniki ryzyka

Skręcenie najczęściej występuje w wyniku urazu mechanicznego, na przykład:

• Zatrzymanie ruchu w niewłaściwej pozycji (np. wykręcenie stopy, potknięcie się)
• Nagłe skręcenie lub wygięcie stawu (np. podczas uprawiania sportów, szczególnie w dyscyplinach wymagających zmiennego obciążenia i szybkości ruchów, jak piłka nożna, koszykówka, narciarstwo czy skoki narciarskie).
• Upadki – często związane z próbą amortyzowania upadku przy rękach, jak ma to miejsce w przypadku skręceń nadgarstka lub palców rąk.

Objawy skręcenia stawu

Do typowych objawów skręcenia należą:

• Ból – zazwyczaj pojawia się bezpośrednio po urazie i jest szczególnie intensywny przy próbach ruchu w uszkodzonym stawie.
• Obrzęk – staw może szybko napełniać się płynem, co powoduje jego powiększenie.
• Zasinienie (siniak) – w wyniku uszkodzenia naczyń krwionośnych w obrębie stawu może pojawić się zasinienie.
• Ograniczenie ruchomości – ból i obrzęk mogą powodować utrudniony ruch w stawie.

Objawy mogą różnić się w zależności od stopnia uszkodzenia więzadeł, które mogą być nadwyrężone, naderwane lub całkowicie rozerwane. Zazwyczaj przy najcięższych skręceniach staw staje się niestabilny i trudny do poruszenia.

Diagnostyka skręcenia stawu

Rozpoznanie skręcenia stawu zazwyczaj jest stawiane na podstawie wywiadu lekarskiego oraz badania fizykalnego, które pozwalają ocenić zakres ruchomości, obecność bólu oraz uszkodzenie więzadeł. Obrazowanie takie jak USG może pomóc w ocenie stanu tkanek miękkich (więzadeł), a także w wykluczeniu innych urazów, jak złamanie kości. Rezonans magnetyczny (RM) jest stosowany w przypadku podejrzenia poważniejszych uszkodzeń więzadeł lub towarzyszących uszkodzeń chrząstki stawowej. W przypadku podejrzenia złamania, zdjęcie rentgenowskie jest podstawowym badaniem diagnostycznym.

Leczenie skręcenia stawu

Leczenie skręceń stawu zwykle jest zachowawcze i ma na celu zmniejszenie bólu, obrzęku oraz przywrócenie pełnej ruchomości w stawie. Składa się z kilku etapów:

Schemat RICE

W pierwszych 2–4 dniach po urazie należy stosować zasadę RICE, która obejmuje:

• R (Rest) – odpoczynek: Kontuzjowany staw powinien być unieruchomiony w odciążeniu, aby zapobiec dalszym urazom.
• I (Ice) – lód: Schładzanie stawu zmniejsza obrzęk i ból. Lód należy zawinąć w ręcznik lub ściereczkę, aby uniknąć bezpośredniego kontaktu z skórą.
• C (Compression) – ucisk: Należy założyć opatrunek uciskowy lub bandaż elastyczny, aby ograniczyć obrzęk.
• E (Elevation) – uniesienie: Staw powinien być uniesiony powyżej poziomu serca, aby wspomóc odpływ płynów i zmniejszyć obrzęk.

Stabilizacja i rehabilitacja

Po fazie ostrych objawów, stabilizacja stawu za pomocą szyn, opasek elastycznych lub innych aparatów ortopedycznych jest kluczowa przez 3–5 tygodni, w zależności od stopnia urazu. W tym czasie można stopniowo zacząć obciążać staw, unikając jednak dużych przeciążeń.

Fizjoterapia jest integralnym elementem leczenia i rekonwalescencji, szczególnie w przypadku uszkodzeń więzadeł. Regularne ćwiczenia, rozciąganie oraz wzmacnianie mięśni wokół stawu pozwala przywrócić pełną funkcjonalność stawu.

Leki

W fazie ostrych objawów mogą być stosowane leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (np. NLPZ), zarówno dostępne bez recepty, jak i te na receptę, w zależności od nasilenia objawów.

Operacja

Leczenie operacyjne jest rzadko wymagane, ale może być konieczne w przypadkach, gdzie więzadła są całkowicie rozerwane lub leczenie zachowawcze nie przynosi rezultatów. Operacja ma na celu odbudowę uszkodzonej struktury stawowej. Może być wymagane w szczególnych przypadkach, np. przy zerwaniu więzadeł w dużych stawach, jak kolano, gdzie stabilność stawu jest kluczowa.

Rokowanie

Większość pacjentów, którzy przestrzegają zasad leczenia, odzyskuje pełną sprawność w okresie od kilku tygodni do kilku miesięcy, w zależności od lokalizacji urazu i jego ciężkości. W przypadku skręceń o mniejszym stopniu nasilenia, około 80% pacjentów wraca do pełnej aktywności po 6 tygodniach. Czasami jednak mogą wystąpić problemy z przewlekłą niestabilnością stawu (szczególnie po zerwaniu więzadła pobocznego), co może wymagać długotrwałej rehabilitacji.

Podsumowanie

Skręcenie stawu to powszechny uraz, który może przydarzyć się każdemu, niezależnie od aktywności fizycznej. Wczesna diagnostyka, odpowiednie leczenie i rehabilitacja są kluczem do szybkiego powrotu do zdrowia i minimalizowania ryzyka powikłań. Odpowiednia opieka, unikanie przeciążeń oraz wzmacnianie stawu po urazie pozwala na pełne odzyskanie sprawności i powrót do codziennych aktywności.

Dodatkowe informacje

• Ostry uraz stawu skokowego – Informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)
• Markus Plank, mgr, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń