Co to jest zespół post-polio?

Definicja

Zespół post-polio (zespół poporażenny) występuje u około 20–70% osób, które w przeszłości przeszły porażenie dziecięce (poliomyelitis). Objawy pojawiają się zwykle 20–40 lat po ostrym okresie choroby. Zespół post-polio charakteryzuje się ponownym osłabieniem mięśni, które wcześniej zostały uszkodzone w wyniku porażenia dziecięcego, po długim okresie bezobjawowym.

Przyczyna

Chociaż dokładna przyczyna zespołu post-polio nie została jeszcze jednoznacznie wyjaśniona, istnieje kilka teorii. Jedną z nich jest „zużycie” komórek nerwowych, które zostały uszkodzone lub zniszczone podczas choroby w dzieciństwie. W wyniku tego procesu może dojść do spadku funkcji mięśni. Niektórzy badacze uważają, że zespół post-polio jest związany z naturalnym procesem starzenia się organizmu, co prowadzi do spadku masy mięśniowej. Inna teoria zakłada, że zespół może być wynikiem reaktywacji wirusa polio lub innych wirusów. Ostatnie badania sugerują, że odpowiedź autoimmunologiczna organizmu może odgrywać rolę w rozwoju tego zespołu, co otwiera możliwość zastosowania nowych metod leczenia.

Rozpoznanie

Aby postawić diagnozę, konieczne jest potwierdzenie wcześniejszego zachorowania na poliomyelitis. Zespół post-polio charakteryzuje się osłabieniem lub zmęczeniem mięśni, które wcześniej zostały uszkodzone lub nieuszkodzone. Może także występować ogólny zespół wyczerpania oraz zwiększone zapotrzebowanie na sen. Do innych objawów należą: ból mięśni, nietolerancja zimna (zwłaszcza w kończynach dolnych), trudności w chodzeniu, zaburzenia oddechowe (związane z upośledzoną czynnością oddechową) oraz problemy z oddychaniem, co prowadzi do zaburzeń snu, porannych bólów głowy, zmęczenia po obudzeniu się i upośledzenia sprawności umysłowej. Dodatkowo mogą występować trudności w połykaniu oraz bóle pleców.

Rozpoznanie opiera się na wywiadzie lekarskim, badaniu fizykalnym oraz elektromiograficznym (EMG). Badanie EMG pozwala na ocenę stopnia uszkodzenia mięśni i potwierdzenie obecności zmian związanych z wcześniejszym porażeniem. W przypadku wątpliwości mogą być zlecone dodatkowe badania, takie jak tomografia komputerowa (TK) lub rezonans magnetyczny (RM). Badania krwi służą głównie do wykluczenia innych chorób.

Rehabilitacja w zespole post-polio

Rehabilitacja ma na celu poprawę sprawności funkcjonalnej oraz jakości życia pacjenta. Główne cele to: wzmocnienie mięśni, zapobieganie postępującemu obniżeniu sprawności oraz edukacja pacjenta. Istotnym elementem rehabilitacji jest dostosowanie aktywności fizycznej oraz programów treningowych do indywidualnych potrzeb pacjenta. Kolejnym etapem jest ocena zapotrzebowania na pomoce ortopedyczne, takie jak ortezy czy inne środki pomocnicze, leczenie bólu oraz ewentualna pomoc ze strony instytucji.

W niektórych przypadkach podaje się duże dawki immunoglobulin, które mogą korzystnie wpływać na zmęczenie, choć brak jest jednoznacznych dowodów na ich skuteczność.

Inne formy rehabilitacji

Zaleca się, aby pacjenci nauczyli się zarządzać swoją energią i dostosowywać aktywność do aktualnych możliwości fizycznych. Trening fizyczny powinien być indywidualnie dobrany, aby nie powodował nadmiernego zmęczenia i nie wymagał długotrwałej regeneracji. Pacjenci korzystają z programów ćwiczeń wzmacniających osłabione mięśnie oraz otrzymują ortezy lub inne pomoce ortopedyczne. W niektórych przypadkach pomocne mogą być zabiegi z wykorzystaniem ciepła i zimna, przezskórna elektrostymulacja nerwów (TENS) oraz akupunktura. W przypadku problemów z chodzeniem rozważa się zastosowanie odpowiednich pomocy do poruszania się, wózka inwalidzkiego oraz dodatkowych pomocy ortopedycznych. Ocena zapotrzebowania na ortezy oraz inne środki pomocnicze, asystenta osobistego czy pomoc domową jest również istotnym elementem rehabilitacji.

Dostosowanie środowiska pracy oraz adaptacja mieszkania pacjenta to również ważne kroki w rehabilitacji, które pozwalają na łatwiejsze wykonywanie codziennych czynności.

Rokowanie

U większości pacjentów zespół post-polio rozwija się powoli przez kilka dziesięcioleci. Rokowanie na przyszłość jest stosunkowo łatwe do przewidzenia na podstawie początkowego badania. Odpowiednia rehabilitacja, edukacja oraz dostosowanie aktywności do możliwości pacjenta mogą spowolnić rozwój objawów i poprawić jakość życia. Dzięki leczeniu i wsparciu, wielu pacjentów może prowadzić życie w miarę normalne, chociaż w niektórych przypadkach konieczne może być dostosowanie miejsca pracy lub warunków życiowych.

Dodatkowe informacje

• Zespół post-polio – Informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Marie-Christine Fritzsche, lekarz, Freiburg
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent