MEDIBAS
  2. Tematy kliniczne
  3. Fizjoterapia/Medycyna sportowa
  4. Informacje dla pacjentów
  5. Kręgosłup i klatka piersiowa
  6. Zespół ogona końskiego

Zespół ogona końskiego (Cauda Equina Syndrome)

W przypadku wypadnięcia krążka międzykręgowego w dolnym odcinku kręgosłupa może czasem dojść do ucisku włókien nerwowych tworzących tak zwany ogon koński, a w najgorszym przypadku do ich uszkodzenia. Jest to szczególna odmiana rwy kulszowej zwana zespołem ogona końskiego.
Last published: 04.12.2023  |  Last revised: 21.02.2024  |  Last updated: 21.02.2024
:    : 
: 365
Check GO 22.1. MB 16.04.18 MB 28.04.20
  • Wypadanie dysku
  • Zespół ogona końskiego
  • Ogon koński
  • Wypadanie krążka międzykręgowego

Co to jest ogon koński?

Kręgosłup człowieka składa się z 33–34 kręgów, które tworzą kanał kręgowy, w którym przebiega rdzeń kręgowy. W obrębie tego kanału rdzeń kręgowy biegnie wzdłuż całej długości kręgosłupa, otoczony płynem mózgowo-rdzeniowym. Na poziomie pierwszego kręgu lędźwiowego rdzeń kręgowy kończy się stożkiem rdzeniowym, z którego wychodzą nerwy rdzeniowe, tworząc tzw. ogon koński (cauda equina). Nerwy te biegną w dół, w kierunku kości krzyżowej, i wychodzą przez otwory międzykręgowe. Ogon koński odpowiada za unerwienie narządów miednicy, nóg, a także obszarów odpowiedzialnych za kontrolę nad pęcherzem moczowym i odbytem.

Zespół ogona końskiego – co to jest?

Zespół ogona końskiego (ang. Cauda Equina Syndrome, CES) jest stanem medycznym, który występuje, gdy dochodzi do kompresji nerwów tworzących ogon koński. Ta kompresja zwykle wynika z wypadnięcia krążka międzykręgowego (tzw. przepuklina dysku) w dolnej części kręgosłupa, zwłaszcza w okolicy lędźwiowej. Wypadnięcie krążka międzykręgowego, który z uwagi na swoje galaretowate jądro może wylewać się poza swoje normalne miejsce, może uciskać na nerwy rdzeniowe ogona końskiego, prowadząc do poważnych objawów neurologicznych.

Przyczyny

Zespół ogona końskiego jest najczęściej efektem:

  • Wypadnięcia krążka międzykręgowego (przepuklina krążka międzykręgowego), która uciska nerwy rdzeniowe;
  • Urazów kręgosłupa, np. w wyniku wypadków, które prowadzą do kompresji lub uszkodzenia nerwów ogona końskiego;
  • Zmian zwyrodnieniowych w kręgosłupie, które mogą powodować zwężenie kanału kręgowego (stenozę kręgosłupa);
  • Zatorów w naczyniach krwionośnych lub ropni, które mogą wywierać nacisk na nerwy;
  • Nowotworów w obrębie miednicy, które rozrastają się w kierunku kręgosłupa i kompresują nerwy.

Objawy

Objawy zespołu ogona końskiego mogą być różnorodne i w dużej mierze zależą od stopnia kompresji nerwów. Należy do nich:

  • Ból w okolicy lędźwiowej, który może promieniować do nóg;
  • Zaburzenia czucia w okolicach odbytu, genitaliów, wewnętrznej strony ud i stóp (tzw. „siodłowy” ból);
  • Zaburzenia ruchowe kończyn dolnych (osłabienie siły mięśniowej, trudności w poruszaniu nogami);
  • Nietrzymanie moczu lub zatrzymanie moczu: Zatrzymanie moczu jest szczególnie niepokojącym objawem, który świadczy o poważnym uszkodzeniu nerwów kontrolujących funkcje pęcherza;
  • Zaburzenia funkcji seksualnych: U mężczyzn i kobiet mogą wystąpić zaburzenia erekcji lub problemy z orgazmem;
  • Brak kontroli nad oddawaniem stolca (w przypadku uszkodzenia nerwów odpowiedzialnych za funkcjonowanie odbytu).

Ostry zespół ogona końskiego (zatrzymanie moczu, zaburzenia czucia, porażenia) wymaga natychmiastowej pomocy medycznej, ponieważ ignorowanie tych objawów może prowadzić do trwałych uszkodzeń neurologicznych.

Diagnostyka

Zdiagnozowanie zespołu ogona końskiego opiera się na dokładnym wywiadzie lekarskim oraz badaniu fizykalnym. Lekarz ocenia obecność typowych objawów, takich jak:

  • Ból lędźwiowy;
  • Osłabienie mięśni kończyn dolnych;
  • Zmiany czucia w okolicach odbytu, narządów płciowych i nóg;
  • Problemy z kontrolą nad pęcherzem i jelitami.

Najczęściej wykorzystywaną metodą diagnostyczną w przypadku podejrzenia zespołu ogona końskiego jest rezonans magnetyczny (RM), który pozwala na dokładną ocenę strukturalną kręgosłupa i wykrycie wszelkich zmian w obrębie krążków międzykręgowych oraz kompresji nerwów.

Leczenie

Zespół ogona końskiego to stan wymagający pilnej interwencji chirurgicznej, zwłaszcza w przypadkach ostrych, w których występują objawy takie jak zatrzymanie moczu lub niedowłady kończyn dolnych. Operacja dekompresyjna (np. usunięcie przepukliny dysku) powinna zostać przeprowadzona jak najszybciej, najlepiej w ciągu pierwszych 24 godzin od wystąpienia objawów. Tylko wtedy możliwe jest zminimalizowanie ryzyka powikłań, takich jak:

  • Przewlekłe bóle kręgosłupa i kończyn dolnych;
  • Trwałe zaburzenia funkcji pęcherza i jelit;
  • Niedowłady i osłabienie mięśni kończyn dolnych.

Po operacji pacjent przechodzi rehabilitację, która ma na celu poprawę funkcji motorycznych i czuciowych. W niektórych przypadkach, zwłaszcza przy szybkim rozpoznaniu i leczeniu, rokowanie jest bardzo dobre, a pacjent może wrócić do normalnego życia.

Rokowanie

Rokowanie zależy w dużej mierze od momentu rozpoczęcia leczenia. Wczesne leczenie chirurgiczne (w ciągu 24–48 godzin od wystąpienia objawów) daje najlepsze szanse na pełne odzyskanie funkcji nerwów ogona końskiego. Przy dłuższym opóźnieniu, zwłaszcza jeśli dojdzie do całkowitego zatrzymania moczu, rokowanie staje się gorsze, a szanse na pełne przywrócenie funkcji są ograniczone. Całkowite zatrzymanie moczu i porażenie mięśni kończyn dolnych mogą prowadzić do trwałych uszkodzeń, nawet po leczeniu operacyjnym.

Dobrze leczony zespół ogona końskiego daje pacjentom szansę na powrót do aktywności fizycznej i funkcji seksualnych, zwłaszcza jeśli zmiany nie były zbyt rozległe.

Podsumowanie

Zespół ogona końskiego jest poważnym stanem neurologicznym, który wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. Ból w odcinku lędźwiowym, zaburzenia czucia w obrębie miednicy, a także problemy z oddawaniem moczu są kluczowymi objawami, które powinny skłonić pacjenta do natychmiastowego kontaktu z lekarzem. Wczesne leczenie chirurgiczne pozwala zminimalizować ryzyko trwałych uszkodzeń i poprawić rokowanie pacjentów.

Dodatkowe informacje

Autorzy

  • Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)
  • Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden

Link lists

Authors

Previous authors

Updates

Gallery

Snomed

Click to edit

References

Based on professional document Uszkodzenie krążka międzykręgowego w odcinku lędźwiowym z radikulopatią. References are shown below.

  1. Borenstein DG, O'Mara JW Jr, Boden SD, et al. The value of magnetic resonance imaging of the lumbar spine to predict low-back pain in asymptomatic subjects. J Bone Joint Surg Am 2001; 83-A (9): 1306-11. www.ncbi.nlm.nih.gov
  2. Waddell G (Hrsg.): The back pain revolution. Edinburgh, London, New York, Oxford, Philadephia, St Louis, Sydney, Toronto: Churchill Livingstone, 2004.
  3. Suri P, Hunter DJ, Jouve C, et al. Nonsurgical treatment of lumbar disk herniation: are outcomes different in older adults. J Am Geriatr Soc 2011; 59: 423-9. PubMed
  4. Vroomen PC, de Krom MC, Wilmink JK, et al. Diagnostic value of history and physical examination in patients suspected of lumbosacral nerve root compression. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2002; 72: 630-4. www.ncbi.nlm.nih.gov
  5. Lavy C, James A, Wilson-MacDonald J, Fairbank J. Cauda equina syndrome. BMJ 2009; 338: b936. BMJ (DOI)
  6. Kennedy JG, Soffe KE, McGrath A, Stephens MM, Walsh MG, McManus F. Predictors of outcome in cauda equina syndrome. Eur Spine J 1999; 8: 317-22. PubMed
  7. Peul WC, van den Hout WB, Brand R et al. Prolonged conservative care versus early surgery in patients with sciatica caused by lumbar disc herniation: two year results of a randomised controlled trial . BMJ 2008; 336: 1355-8. PubMed
  8. Kehlet H, Dahl JB. Anaesthesia, surgery and challenges in postoperative recovery. Lancet 2003; 362: 1921-8. PubMed
  9. el Barzouhi A, Vleggeert-Lankamp CL, Lycklama a Nijeholt GJ, et al. Magnetic resonance imaging in follow-up assessment of sciatica. N Engl J Med 2013 Mar 14;368(11): 999-1007. doi: 10.1056/NEJMoa1209250. DOI
  10. Peul WC, van Houwelingen HC, van den Hout WB, et al, for the Leiden-The Hague Spine Intervention Prognostic Study Group. Surgery versus prolonged conservative treatment for sciatica. N Engl J Med 2007; 356: 2245-56. New England Journal of Medicine
  11. Koes BW, Scholten RJ, Mens JM, Bouter LM. Efficacy of non-steroidal anti-inflammatory drugs for low back pain: a systematic review of randomised clinical trials. Ann Rheum Dis 1997; 56: 214-23. PubMed
  12. Weber H, Holme I, Almlie E. The natural course of acute sciatica with nerve root symptoms in a double-blind placebo-controlled trial evaluating the effect of piroxicam. Spine 1993; 18: 1433-8. www.ncbi.nlm.nih.gov
  13. Mathieson S, Maher CG, McLachlan AJ, et al. Trial of pregabalin for acute and chronic sciatica. N Engl J Med 2017; 376(12): 1111-1120. pmid: 28328324 PubMed
  14. Goldberg H, Firtch W, Tyburski M, et al. Oral steroids for acute radiculopathy due to a herniated lumbar disk. A randomized clinical trial. JAMA 2015; 313: 1915-23. doi: 10.1001/jama.2015.4468 DOI
  15. Chou R, Pinto RZ, Fu R, et al. Systemic corticosteroids for radicular and non-radicular low back pain. Cochrane Database Syst Rev. 2022 Oct 21; 10(10): CD012450 pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  16. Peul WC, van Houwelingen HC, van den Hout WB, Brand R, Eekhof JA, Tans JTJ, et al. Surgery versus prolonged conservative treatment for sciatica. N Engl J Med 2007; 356: 2245-56. New England Journal of Medicine
  17. Pearson A, Blood E, Frymoyer J, Herkowitz H, Abdu W, Woodward R, et al. SPORT intervertebral disc herniation: does back pain improve with surgery? In: Proceedings of 34th meeting of the International Society for the Study of the Lumbar Spine, Hong Kong, 10-14 June 2007:13. www.issls.org
  18. Gibson JNA, Waddell G. Surgical interventions for lumbar disc prolapse. Cochrane Database Syst Rev, issue 2, 2007. www.ncbi.nlm.nih.gov
  19. van den Hout WB, Peul WC, Koes BW et al. Prolonged conservative care versus early surgery in patients with sciatica from lumbar disc herniation: cost utility analysis alongside a randomised controlled trial. BMJ 2008; 336: 1351-4. British Medical Journal
  20. Singhal A, Bernstein M. Outpatient lumbar microdiscectomy: a prospective study in 122 patients. Can J Neurol Sci 2002: 29: 249-52. www.ncbi.nlm.nih.gov
  21. Oosterhuis T, Costa LO, Maher CG, et al. Rehabilitation after lumbar disc surgery. Cochrane Database Syst Rev. 2014 Mar 14; 3: CD003007. PMID: 24627325. PubMed
  22. Carragee EJ, Han MY, Yang B et al. Activity restrictions after posterior lumbar discectomy. a prospektive study of outcomes in 152 cases with no postoperative restrictions. Spine 1999; 24: 46-51. www.ncbi.nlm.nih.gov
  23. Kjellby-Wendt G, Styf J, Carlsson SG. Early active rehabilitation after surgery for lumbar disc herniation: a prospektive, randomized study of psychometric assessment in 50 patients. Acta Orthop Scand 2001; 72: 518-24. PubMed
  24. Wegner I, Widyahening IS, van Tulder MW, et al. Traction for low-back pain with or without sciatica. Cochrane Database Syst Rev 2013; 8: CD003010. doi: 23959683 www.ncbi.nlm.nih.gov
  25. Santilli V, Beghi E, Finucci S. Chiropractic manipulation in the treatment of acute back pain and sciatica with disc protrusion: a randomized double-blind clinical trial of active and simulated spinal manipulations. Spine J 2006; 6: 131-7. PubMed
  26. Graver V, Haaland AK, Loeb M, Magnæs B. 7-year follow-up after lumbar disc surgery. Results and predictors of outcome. Br J Neurosurg 1999; 13: 178-84. pmid: 10616588 PubMed