Co to jest zapalenie kaletki maziowej wyrostka łokciowego?

Definicja

Bursitis olecrani to zapalenie kaletki maziowej (bursa) znajdującej się w okolicy wyrostka łokciowego, która pełni rolę ochronną i umożliwia ślizganie się struktur anatomicznych względem siebie. Kaletka maziowa (bursa synovialis) to mały, galaretowaty woreczek wypełniony niewielką ilością płynu stawowego, czyli mazi. Znajduje się ona zwykle pomiędzy ścięgnem a kością lub skórą, chroniąc je przed tarciem i ułatwiając ruchy sąsiadujących struktur. W stawie łokciowym kaletka pomaga w płynniejszym przesuwaniu się skóry względem kości. Zapalenie kaletki maziowej może występować w formie ostrej (pojawiającej się nagle) lub przewlekłej z długotrwałymi objawami. W niektórych przypadkach zapalenie kaletki może mieć podłoże bakteryjne.

Objawy

Objawy zapalenia kaletki maziowej są zróżnicowane – mogą obejmować od bezbolesnego obrzęku po silne zaczerwienienie, wzrost temperatury skóry, ból w okolicy łokcia oraz ogólne osłabienie i gorączkę. Drobne urazy skóry w obrębie łokcia mogą stanowić wrota dla bakterii, co może prowadzić do zakażenia i ciężkiego przebiegu choroby. W przypadku jałowego zapalenia kaletki (czyli bez obecności bakterii) zwykle nie występuje silny ból. Jeśli stan zapalny utrzymuje się przez dłuższy czas, w kaletce mogą pojawić się zmiany przypominające ziarenka ryżu, tzw. ciałka obce.

Przyczyny

Kaletka maziowa łokcia może ulec zapaleniu w wyniku bezpośredniego urazu, np. po uderzeniu łokciem w twardą powierzchnię. Długotrwały ucisk, szczególnie w wyniku specyficznych czynności (np. zapasy, prace budowlane, prace przy biurku) również może prowadzić do zapalenia. Przykładem jest tzw. „łokieć studenta” – stan związany z długotrwałym podparciem łokcia podczas siedzenia przy biurku. Zapalenie bakteryjne najczęściej wynika z wnikania bakterii w miejsce drobnych uszkodzeń skóry, co może prowadzić do zakażenia. W rzadkich przypadkach zapalenie kaletki maziowej jest związane z innymi chorobami stawów, takimi jak podagra czy reumatoidalne zapalenie stawów.

Częstotliwość występowania

Zapalenie kaletki maziowej wyrostka łokciowego dotyczy około 10 osób na 100 000 rocznie. Najczęściej występuje u osób w wieku 40-60 lat, a mężczyźni chorują czterokrotnie częściej niż kobiety. Około 30% przypadków zapalenia kaletki jest związanych z infekcją bakteryjną.

Badania

• Badanie krwi: W celu wykrycia markerów zakażenia, szczególnie w przypadku podejrzenia zapalenia bakteryjnego.
• Nakłucie kaletki maziowej: Pobrany płyn może pomóc w określeniu przyczyny zapalenia. Czerwony płyn wskazuje na uraz, a żółty (ropny) na zakażenie bakteryjne. W przypadku zapalenia bakteryjnego, liczba komórek w próbce (cytoza) będzie zwiększona.
• Badania mikrobiologiczne: Pozwalają na identyfikację patogenu w przypadku zapalenia bakteryjnego.
• RTG (Rentgen): Badanie pozwala wykluczyć ewentualne uszkodzenie kości.
• USG (Ultrasonografia): Pozwala na obrazowanie kaletki maziowej. W przypadku zapalenia kaletka jest powiększona i może zawierać płyn zapalny.
• RM (Rezonans magnetyczny): Badanie to wykonywane jest sporadycznie i może być wskazane w przypadku wyraźnych objawów klinicznych w celu wykluczenia zapalenia szpiku kostnego lub przed planowaną operacją.
• Leczenie
• Oszczędzanie łokcia: Należy unikać nadmiernego obciążania stawu.
• Leki przeciwbólowe: Z grupy NLPZ (np. ibuprofen, diklofenak), które pomagają zmniejszyć ból i stan zapalny.
• Punkcja stawu: W przypadku nieustępujących objawów, może być konieczne wykonanie punkcji w celu usunięcia płynu zapalnego z kaletki.
• Opatrunek kompresyjny: Zakłada się go po zabiegu punkcji, aby zmniejszyć obrzęk. Czasami procedura ta wymaga powtórzenia.
• Leczenie operacyjne (bursektomia): W przypadkach przewlekłych zapaleń, które nie ustępują pomimo leczenia zachowawczego, może być konieczne usunięcie kaletki.
• Leczenie zakażenia bakteryjnego: W przypadku infekcji bakteryjnej stosuje się antybiotyki, a leczenie operacyjne zwykle nie jest wymagane, chyba że stan pacjenta tego wymaga.
• Choroby reumatyczne: W przypadku zapalenia kaletki maziowej wywołanego chorobami reumatycznymi, konieczne jest leczenie choroby podstawowej, np. lekami przeciwzapalnymi.

Co można zrobić we własnym zakresie?

• Odciążaj staw łokciowy i unikaj nadmiernego jego obciążania.
• Trzymaj chory łokieć w pozycji uniesionej, aby zmniejszyć obrzęk.
• Regularnie stosuj zimne okłady (np. lód) na obrzęknięty staw.
• Jeśli występuje obrzęk, można zastosować opatrunek kompresyjny.
• W celu ochrony stawu, na krótki czas (maksymalnie 1 tydzień) można unieruchomić łokieć w szynie.

Profilaktyka

• Właściwe leczenie ran i zakażeń skóry w okolicy łokcia zapobiega rozwojowi infekcji bakteryjnych.
• Unikaj długotrwałego ucisku na staw łokciowy, np. przez częste noszenie ochraniaczy na łokcie lub podparcie się na łokciu przez długi czas.
• Regularne przerwy w przypadku wykonywania czynności wymagających obciążenia łokcia mogą pomóc w zapobieganiu zapaleniom kaletki.

Rokowanie

Rokowanie jest zazwyczaj dobre. W przypadku braku zakażenia bakteryjnego stan zapalny w większości przypadków ustępuje samoistnie. Jednak zapalenie kaletki może mieć tendencję do nawrotów. Nieleczone zakażenie bakteryjne może prowadzić do rozwoju sepsy, co stanowi zagrożenie życia.

Dodatkowe informacje

• Reumatoidalne zapalenie stawów
• dna moczanowa (inaczej artretyzm, podagra)
• zakażenie krwi
• Antybiotykoterapia
• Zapalenie kaletki maziowej wyrostka łokciowego (bursitis olecrani) – Informacje dla personelu medycznego

Autor

• Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)
• Hannah Brand, dr med., lekarz, Berlin