Co to jest zapalenie kaletki maziowej?

W obrębie ciała znajdują się miejsca, w których ścięgna i inne struktury łącznotkankowe ocierają się o sąsiadujące z nimi kości. Aby zmniejszyć to tarcie, ciało wyposażone jest w kaletki maziowe. Kaletki, nazywane także bursami, to małe "woreczki" wypełnione mazią, które znajdują się zwykle w pobliżu stawów i umożliwiają ich prawidłowe funkcjonowanie, zapewniając gładkie przesuwanie się tkanek.

W stawie kolanowym jedną z kaletek maziowych jest kaletka przedrzepkowa (bursa praepatellaris), zlokalizowana bezpośrednio przed rzepką, pomiędzy rzepką a ścięgnem mięśnia czworogłowego uda. Jej rolą jest umożliwienie gładkiego przesuwania się ścięgna mięśnia nad rzepką.

Przyczyny

Zapalenie kaletki maziowej stawu kolanowego może wynikać z wielu czynników, takich jak:

• Przeciążenie – np. intensywne obciążenie kolana w wyniku długotrwałej pracy w pozycji klęczącej (np. u glazurników, parkieciarzy, blacharzy, osób sprzątających).

• Urazy mechaniczne – gwałtowne upadki na kolano, które mogą prowadzić do uszkodzenia kaletki. W przypadku otwartego urazu może dojść do zakażenia bakteryjnego lub wirusowego, chociaż jest to rzadsze.

• Powtarzające się obciążenia – np. w wyniku częstych upadków, co może mieć miejsce u sportowców (siatkarze, piłkarze ręczni).

• Zapalenie jałowe – zapalenie kaletki maziowej bez infekcji bakteryjnej.

• Choroby współistniejące – zapalenie kaletki może towarzyszyć chorobom stawów, takim jak reumatoidalne zapalenie stawów czy dna moczanowa, a także chorobom metabolicznym, np. cukrzycy.

W zapaleniu kaletki maziowej szczególnie narażone są osoby w wieku średnim, zwłaszcza mężczyźni w wieku 40-60 lat. Zjawisko to jest częstsze w obrębie stawu łokciowego, natomiast zapalenie kaletki kolanowej występuje rzadziej.

Objawy i diagnostyka

Typowe objawy zapalenia kaletki maziowej kolana to:

• Ból w obrębie kolana, szczególnie nasilający się przy poruszaniu kolanem lub w wyniku nacisku na okolicę kaletki.
• Obrzęk, zaczerwienienie oraz uczucie ciepła w okolicy kolana.
• Ograniczenie ruchomości kolana, a w niektórych przypadkach niemożność pełnego wyprostowania nogi.

Rozpoznanie zapalenia kaletki maziowej zazwyczaj opiera się na objawach klinicznych, w tym badaniu palpacyjnym oraz wywiadzie lekarskim. Jeśli istnieje podejrzenie zakażenia, lekarz może zalecić punkcję stawu w celu pobrania płynu z kaletki do analizy mikrobiologicznej. W przypadku podejrzenia uszkodzenia rzepki lub innych struktur stawu, pomocne może być wykonanie badania rentgenowskiego.

USG stawu kolanowego jest również przydatne do oceny stanu kaletki maziowej i wykrycia ewentualnego obrzęku. W przypadku podejrzenia zmian w strukturach wewnętrznych kolana, lekarz może zalecić rezonans magnetyczny (RM).

Leczenie

Leczenie zapalenia kaletki maziowej kolanowej zależy od przyczyny i nasilenia objawów. W fazie ostrej najważniejsze jest:

• Odpoczynek i odciążenie stawu – unikanie pozycji klęczącej i innych działań, które obciążają staw.
• Chłodzenie stawu – stosowanie zimnych okładów, aby zmniejszyć obrzęk i ból.
• Unieruchomienie kolana – zastosowanie szyn, bandaży lub opasek podtrzymujących w celu ograniczenia ruchomości.

W przypadku bólu i stanu zapalnego stosuje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) w postaci maści (np. diklofenak) lub doustnych, które pomagają złagodzić ból i stan zapalny.

Jeśli obrzęk jest duży, lekarz może wykonać nakłucie kaletki w celu usunięcia nadmiaru płynu i zmniejszenia nacisku na otaczające tkanki. W niektórych przypadkach, gdy ból jest intensywny i nie ustępuje, może być konieczne podanie iniekcji glikokortykosteroidów bezpośrednio do kaletki. Jest to skuteczna metoda, jednak może wiązać się z ryzykiem działań niepożądanych.

W przypadku zakażenia bakteryjnego niezbędna jest antybiotykoterapia, a w ciężkich przypadkach może być konieczne leczenie szpitalne.

Jeśli stan zapalny nawraca, a inne metody leczenia nie przynoszą efektu, może być rozważane usunięcie kaletki maziowej (bursektomia), co wykonuje się w znieczuleniu miejscowym.

Rokowanie

Rokowanie w zapaleniu kaletki maziowej stawu kolanowego jest zazwyczaj dobre. Większość pacjentów odzyskuje pełną sprawność po odpowiednim leczeniu, które zazwyczaj obejmuje leki przeciwzapalne, chłodzenie stawu i odpoczynek.

Należy jednak pamiętać, że zapalenie kaletki może nawracać, zwłaszcza u osób, które wciąż wykonują czynności obciążające staw kolanowy, takie jak praca w pozycji klęczącej. Profilaktykaobejmuje stosowanie odpowiedniego sprzętu ochronnego (np. poduszek pod kolana) oraz unikanie długotrwałych obciążeń kolana.

Jeśli zapalenie kaletki maziowej wynika z charakteru pracy zawodowej, może być uznane za chorobę zawodową, co może prowadzić do konieczności zmiany stanowiska pracy lub ograniczenia czynności wyzwalających objawy.

Dodatkowe informacje

• Zapalenie kaletki przedrzepkowej – Informacje dla personelu medycznego

Ilustracje

Różne kaletki maziowe w stawie kolanowym

 

Zapalenie kaletki przedrzepkowej

Autorzy

• Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)
• Susanne Meinrenken, dr med., Brema
• Marie-Christine Fritzsche, lekarka, Freiburg