Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Dorosła glista ludzka (Ascaris lumbricoides) osiąga długość 10–30 cm.¹
• Zarażenie występuje tylko u ludzi we wszystkich grupach wiekowych.
• Szacunkowo zakażonych jest 0,7–1,2 miliarda ludzi na całym świecie.

Ogólne informacje o zarażeniach robakami

• Około 1,5 miliarda ludzie na całym świecie jest zarażonych tzw. geohelmintami (ang. Soil Transmitted Helminths), czyli robakami gdzie zakażenie następuje przez kontakt z glebą. Jednoczesne zarażenie kilkoma gatunkami pasożytów nie jest rzadkością.²
• Występowanie na całym świecie. Jednak większość zarażeń występuje w ciepłych i wilgotnych rejonach tropikalnych i subtropikalnych.
• 3 najczęstsze choroby pasożytnicze to glistnica, włosogłówczyca i ankylostomatoza.

Skutki zarażenia pasożytami

• Zarażone dzieci, szczególnie przy intensywnych inwazjach, mogą cierpieć na niedożywienie, zaburzenia wzrostu i rozwoju, zaburzenia poznawcze i mieć problemy z nauką.²
• Zarażenia pasożytami, które są przenoszone przez glebę, należą do najważniejszych przyczyn upośledzenia umysłowego i fizycznego; jednak do tej pory były zaniedbywane przez środowisko medyczne i międzynarodowe.
• Zarażenia te mogą również zwiększać podatność na inne choroby, takie jak malaria, gruźlica oraz HIV.
• Poprawa warunków sanitarnych jest jednym z najważniejszych działań ograniczających występowanie tych zarażeń.

Epidemiologia

• Glista ludzka jest szeroko rozpowszechniona na całym świecie; ciepły klimat zwiększa częstotliwość zarażeń.
• Najczęstsze zarażenie robakami, szczególnie na obszarach o złych warunkach higieniczno–sanitarnych.¹
• W Polsce występuje sporadycznie.³
• Najczęściej chorują dzieci i młodzież.

Etiologia i patogeneza

• Ludzie zarażają się poprzez spożywanie pokarmów lub picie wody zanieczyszczonej odchodami ludzkimi zawierającymi jaja glisty ludzkiej – droga fekalno–oralna.
  • Do zarażenia dochodzi również poprzez nieumyte ręce; bezpośrednie przeniesienie z człowieka na człowieka nie jest możliwe.
• W jelicie cienkim z jaj wykluwają się larwy, które przenikają przez ścianę jelita cienkiego i poprzez krwiobieg docierają do płuc. Tutaj przebijają się przez ścianę pęcherzyków płucnych, są wykrztuszane i ponownie połykane, trafiając w ten sposób ponownie do przewodu pokarmowego. Tutaj dojrzewają do dorosłych osobników.¹
• Średni czas życia w organizmie gospodarza wynosi 1 rok.¹
• Po zapłodnieniu samice składają do 200 000 jaj dziennie.⁴
• Bezpośrednie zarażenie człowieka od człowieka nie jest możliwe, ponieważ jaja stają się zakaźne dopiero po 2–3 tygodniach przebywania w glebie.
• W glebie dojrzałe jaja mogą pozostać zakaźne przez kilka lat.

Czynniki predysponujące

• Wykorzystanie ludzkich odchodów jako nawozu.¹
• Złe warunki higieniczne.

ICD–10

• B77 Glistnica.
  • B77.0 Glistnica z powikłaniami jelitowymi.
  • B77.8 Glistnica z innymi powikłaniami.
  • B77.9 Glistnica, nieokreślona.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Makroskopowe wykrycie glisty w stolcu.
• Wykazanie jaj glisty w stolcu w badaniu mikroskopowym.
• Badania plwociny – praktycznie niestosowane.

Wywiad lekarski

• Objawami klinicznymi są:
  • ostre objawy spowodowane przez wędrujące larwy 
  • ostre i przewlekłe objawy związane z obecnością postaci dorosłych glisty ludzkiej w przewodzie pokarmowym.
• Łagodne przypadki są bezobjawowe. Najczęstszym objawem są makroskopowo widoczne robaki w stolcu.
• Duże ilości glist mogą powodować ostry ból brzucha.
• Podczas pasażu płucnego mogą wystąpić objawy takie jak pokrzywka, niewysoka gorączka, suchy kaszel, odkrztuszanie plwociny podbarwionej krwią, kichanie, duszność i ból za mostkiem.

Diagnostyka

• Mikroskopowe wykrycie charakterystycznych jaj w stolcu. 
  

  Glista ludzka (Ascaris lumbricoides)
• Robaki lub jaja są wykrywalne w jelicie dopiero po 2–3 miesiącach od zarażenia, kiedy robaki są w pełni rozwinięte.
• Ewentualnie eozynofilia.
• Ewentualnie niespecyficzne nacieki w RTG klatki piersiowej podczas pasażu płucnego.
• USG i badanie endoskopowe przydatne w diagnostyce powikłań żołądkowo–jelitowych glistnicy.

Leczenie

Cele leczenia

• Eradykacja pasożyta.
• Zapobieganie powikłaniom.

Farmakoterapia

• W badaniach pojedyncze dawki mebendazolu, albendazolu i iwermektyny były równie skuteczne. Bezpieczeństwo leków jest również porównywalne.⁵
• Mebendazol
  • 200 mg na dobę (1 tabletka rano i 1 tabletka wieczorem) przez kolejne 3 dni.
  • Nie należy stosować łącznie mebendazolu i metronidazolu. 
    • Wyniki badania porównawczego, dotyczącego przypadków rozwoju zespołu Stevensa–Johnsona i (lub) martwicy toksyczno–rozpływnej naskórka, sugerują możliwy związek między wystąpieniem zespołu Stevensa–Johnsona i (lub) martwicy toksyczno–rozpływnej naskórka i jednoczesnym stosowaniem mebendazolu i metronidazolu.
  • Nie zaleca się stosowania produktu leczniczego mebendazol podczas ciąży, szczególnie w czasie I trymestru. 
  • Mebendazol wykazuje działanie embriotoksyczne i teratogenne u szczurów i myszy po podaniu pojedynczych dawek doustnych.
  • Karmienie piersią: po podaniu doustnym stwierdza się niewielkie ilości mebendazolu w mleku kobiecym. Dlatego należy zachować ostrożność podczas stosowania produktu leczniczego (mebendazol) u kobiet karmiących piersią. 
• Albendazol
  • Zarówno u dorosłych jak i u dzieci powyżej 2 roku życia 400 mg jako dawka pojedyncza (20 ml zawiesiny lub 2 tabletki).
  • Nie należy stosować u kobiet w okresie karmienia piersią, chyba że potencjalne korzyści przewyższą ryzyko związane z leczeniem.
• Iwermektyna
  • 150–200 mcg/kg jako dawka pojedyncza.
  • Nie zatwierdzony w niektórych krajach, ale zalecany przez CDC.⁶
• Pyrantel: 250 mg, tabletka do żucia, dawka dostosowana do masy ciała
• Np. jednorazowo 10–11 mg/kg m.c. (maksymalnie dawka 1 g).⁷
• Dla dzieci dostępna jest zawiesina.
• Brak ograniczeń wiekowych.⁷
• Ewentualnie należy również wyeliminować ogniska zarażenia z najbliższego otoczenia.
• Na obszarach endemicznych zaleca się regularne odrobaczanie, zwłaszcza dzieci w wieku szkolnym, aby zapobiec wybuchowi epidemii.^2,8

Inne środki terapeutyczne

• W przypadku powikłań (np. niedrożność) konieczna może być interwencja chirurgiczna.

Zapobieganie

• Można uczęszczać do placówek użyteczności publicznej. Należy przestrzegać podstawowych zasad higieny (mycie rąk po skorzystaniu z toalety).
• Edukacja zdrowotna.
• Niestosowanie ludzkich odchodów jako nawozu.
• Poprawa jakości wody i warunków sanitarnych.⁹

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Na terenach endemicznych zarażenia mają najczęściej charakter przewlekły.
• Ponowne zakażenie po leczeniu jest częste.⁹

Powikłania

• Rzadko u dzieci występuje niedrożność jelit, perforacja, wgłobienie lub skręt jelita w przypadku obecności dużej ilości splątanych robaków.¹⁰
• Bardzo rzadko występuje również niedrożność dróg żółciowych spowodowana migracją pasożytów do dróg żółciowych.¹¹

Rokowanie

• Na obszarach endemicznych istnieje wyraźny związek między przewlekłymi infekcjami pasożytniczymi a zaburzeniami wzrostu i rozwoju u dzieci.
• Wyeliminowanie robaków u poszczególnych osób i na poziomie populacyjnym będzie miało prawdopodobnie duży wpływ na zdrowie publiczne w tych krajach.²

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Glisty.

Ilustracje