Informacje ogólne

Definicja

• Eozynofilowe zapalenie przełyku to przewlekła, prawdopodobnie indukowana alergenami choroba o podłożu immunologicznym, charakteryzująca się dysfunkcją przełyku i dominującym naciekiem eozynofilowym.¹
• Typowe objawy u dorosłych to dysfagia i "utykanie" pokarmu w przełyku; dzieci częściej mają niespecyficzne objawy (np. trudności w karmieniu, wymioty).

Częstość występowania

• Zapadalność jest coraz większa.
• Jest to prawdopodobnie najczęstsza przyczyna trudności z przełykaniem u dzieci i młodzieży.²
• W przeprowadzonym w Polsce w roku 2011 wieloośrodkowym badaniu obejmującym dzieci, częstość rozpoznawania wynosiła 1/424 badania endoskopowe górnego odcinka przewodu pokarmowego, choroba częściej występowała u chłopców, najczęściej rozpoznawano ją  po 10 roku życia i u dzieci z chorobami alergicznymi w wywiadzie.³
• Wśród dorosłych choroba występuje częściej u mężczyzn (3:1).⁴
• Przeważnie pojawia się między 3. a 4. dekadą życia.

Etiologia i patogeneza

• Uważa się, że przyczyną eozynofilowego zapalenia przełyku są różne czynniki
  • ;reakcja alergiczna na składniki żywności⁵
  • czynniki środowiskowe
  • choroby autoimmunologiczne i zapalenia naczyń
  • leki
  • czynniki genetyczne
• Eozynofilowe zapalenie przełyku jest często związane z celiakią lub innymi chorobami atopowymi.⁶
• Choroba wydaje się być przewlekłym, zależnym od antygenu procesem immunologicznym z eozynofilowym zapaleniem błony śluzowej.⁷
• Stan zapalny prowadzi do dysfunkcji przełyku z typowymi objawami klinicznymi.⁸

Czynniki predysponujące

• Inne zaburzenia atopowe
• Celiakia
• Choroba Leśniowskiego-Crohna
• Czynniki genetyczne
• Wydarzenia we wczesnym dzieciństwie (oddział intensywnej terapii, podawanie antybiotyków, cięcie cesarskie itp.)⁹

ICD-10

• K20 Zapalenie przełyku
• K22 Inne choroby przełyku
  • K22.8 Inne określone choroby przełyku

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Podejrzenie kliniczne z powodu uporczywej i/lub przerywanej dysfagii, objawów refluksu (GERD) u dzieci, młodzieży i młodych dorosłych⁴
• Rozpoznanie na obecności objawów dysfunkcji przełyku i co najmniej 15 eozynofilów w polu widzenia o dużym powiększeniu w biopsji przełyku, po wykluczeniu innych zaburzeń¹

Diagnostyka różnicowa

• Choroba refluksowa przełyku u dzieci
• Choroba refluksowa przełyku
• Achalazja
• Choroba Leśniowskiego-Crohna
• Choroby autoimmunologiczne i zapalenia naczyń
• Zapalenie przełyku wywołane lekami
• Zespół hipereozynofilowy

Wywiad lekarski

• Trudności z przełykaniem (dysfagia) i "utykanie" pokarmu w przełyku są najczęstszymi objawami u dorosłych.
• Często występują również objawy niespecyficzne, takie jak zgaga, ból zamostkowy, wymioty, a u dzieci odmowa jedzenia lub brak rozwoju i opóźnienie wzrostu.¹⁰
• Istniejące choroby atopowe, alergie pokarmowe, przyjmowanie leków

Badanie przedmiotowe

• Brak specyficznych objawów

Diagnostyka specjalistyczna

Testy laboratoryjne

• U ok. 30% występuje eozynofilia.
• Wartość IgE jest podwyższona u 55% osób dotkniętych chorobą.
• Biochemiczne markery stanu zapalnego nie są przydatne w diagnozowaniu lub monitorowaniu choroby.¹¹

Endoskopia

• Endoskopia jest złotym standardem w diagnostyce eozynofilowego zapalenia przełyku.¹²
• Wyniki badań endoskopowych
  • Większość osób dotkniętych chorobą ma nieprawidłowe wyniki badań endoskopowych.
  • Typowe objawy to łatwo ulegająca uszkodzeniu błona śluzowa, nieostre zwężenia i przerywane pierścieniowe bruzdy ("koci przełyk").¹⁰
  • Skala EREFS (wysięki, pierścienie, obrzęki, bruzdy, zwężenia) umożliwia klasyfikację wyników endoskopowych do łagodnych lub ciężkich stadiów choroby.¹³
• Histologia
  • Ma kluczowe znaczenie dla postawienia rozpoznania.
  • Należy pobrać wystarczającą liczbę (co najmniej 4–6) próbek, najlepiej z obszarów, które budzą podejrzenie.
  • Typowe wyniki histologiczne to co najmniej 15 eozynofilów na pole widzenia o dużym powiększeniu (400x), a także mikroabscesy eozynofilowe, hiperplazja strefy podstawnejprzerost, włóknienie warstwy podstawnej, poszerzenie przestrzeni międzykomórkowej, wydłużenie warstwy brodawkowej.¹⁴

Wskazania do skierowania do specjalisty

• Podejrzenie eozynofilowego zapalenia przełyku należy zawsze wyjaśnić za pomocą endoskopii.

Leczenie

Cele terapii

• Łagodzenie objawów, związana z tym poprawa jakości życia i zapobieganie powikłaniom
• U dzieci zapewnienie prawidłowego wzrostu, wagi, rozwoju.¹

Ogólne informacje o terapii

• Zalecane działania to:
  • identyfikacja i eliminacja alergenów będących przyczyną choroby – szczególnie u dzieci i młodzieży
  • miejscowe leczenie farmakologiczne
  • endoskopowe leczenie zwężeń.

Dieta eliminacyjna

• W przypadku konkretnej alergii pokarmowej stosuje się indywidualną dietę eliminacyjną przez 6–8 tygodni.
  • Najczęstsze alergeny u dzieci to mleko krowie, jaja kurze, orzechy ziemne, pszenica, soja orzechy, ryby. 
  • U dorosłych inne możliwe alergeny obejmują alergeny pokarmowe związane z pyłkami (np. jabłko, orzechy, soja, seler, marchew, papryka i przyprawy), a także alergeny pokarmowe związane z lateksem (np. banan, awokado, kiwi i figa), a czasami mięso ssaków. 
• Następnie należy wykonać kontrolną endoskopię z nową diagnostyką histologiczną.¹⁵

Leczenie farmakologiczne

• Miejscowe stosowanie steroidów¹⁶
  • Budezonid w postaci tabletek ulegających rozpadowi w jamie ustnej jest dopuszczony do stosowania w leczeniu eozynofilowego zapalenia przełyku u pacjentów w wieku powyżej 18 lat.
  • Dawkowanie: Budezonid 0,5 - 1 mg 2 razy na dobę przez 6–12 tygodni
  • Możliwe jest również leczenie flutikazonem za pomocą inhalatora; podawanie na wstrzymanym oddechu, następnie połykanie, przez 6-8 tygodni¹⁷
    • Dawka: 880–1760 µg/d
    • Pacjenci nie mogą jeść ani pić przez pół godziny po leczeniu
    • Najczęstszym działaniem niepożądanym jest kandydoza błony śluzowej jamy ustnej.
• Glikokortykosteroidy układowe
  • Są skuteczne, ale rzadko wskazane; poprawa kliniczna w ciągu 7–10 dni.
  • Częste nawroty po przerwaniu leczenia.
• Terapia hamująca wydzielanie kwasu
  • Pomocne może być stosowanie blokerów receptora H2 lub inhibitorów pompy protonowej (IPP).¹⁸
• Antagoniści leukotrienów (montelukast)
  • Wykazano, że ta grupa leków jest skuteczna u niektórych pacjentów, ale nie może być zalecana do rutynowego stosowania i jest co najwyżej możliwa jako terapia pozarejestracyjna w indywidualnych przypadkach.¹⁷
• Zalecenia terapeutyczne dotyczących stosowania innych leków biologicznych i immunomodulujących:
  • można rozważyć dupilumab u pacjentów trudnych w leczeniu, z wieloma schorzeniami atopowymi, które również spełniałyby wymagania dotyczące stosowania tego leku.¹
• lekarze powinni informować pacjentów o przewlekłym charakterze choroby i prawie zawsze występujących nawrotach po zaprzestaniu leczenia.

Leczenie endoskopowe

• Endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego jest często wykonywana w celach diagnostycznych, ale ma również wartość terapeutyczną.
• Stałe ciała obce w przełyku można usunąć endoskopowo.
• Sama endoskopia często prowadzi do pewnego poszerzenia i poprawy objawowej.
• Ponadto wskazane może być ostrożne rozszerzenie (start low and go slow) przełyku balonem, ale wiąże się to z pewnym ryzykiem perforacji.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Bez leczenia może dojść do zwężenia i zwłóknienia przełyku, co powoduje poważne problemy z przyjmowaniem pokarmów.¹⁹
• Nawroty występują głównie po odstawieniu leku, jeśli dieta nie zostanie dodatkowo zmieniona.

Powikłania

• Zwężenia przełyku

Rokowanie

• Nie ma dowodów na złośliwe zwyrodnienie eozynofilowego zapalenia przełyku.

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

• Alergia w przełyku – eozynofilowe zapalenie przełyku

Ilustracje

Eozynofilowe zapalenie przełyku (za zgodą endoskopiebilder.de, Immanuel Albertinen Diakonie gGmbH, Hamburg).

Źródła

Wytyczne

• Dellon ES, Muir AB, Katzka DA, et al. ACG Clinical Guideline: Diagnosis and Management of Eosinophilic Esophagitis. Am J Gastroenterol. 2025; 120(1):31-59. PubMed
• Iwańczak B, Iwańczak F. Nowe Zalecenia Dotyczące Diagnostyki i Leczenia Eozynofilowego Zapalenia Przełyku u Dzieci i Dorosłych. Dev Period Med. 2018;22(4):379-384. PMC  

Piśmiennictwo

1. Dellon ES, Muir AB, Katzka DA, et al. ACG Clinical Guideline: Diagnosis and Management of Eosinophilic Esophagitis. Am J Gastroenterol. 2025; 120(1):31-59. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
2. Desai TK, Stecevic V, Chang C, Goldstein NS, Badizadegan K, Furuta GT. Association of eosinophilic inflammation with esophageal food impaction in adults. Gastrointestinal Endoscopy 2005; 61: 795-801. PubMed
3. Iwańczak B, Iwańczak F. Nowe Zalecenia Dotyczące Diagnostyki i Leczenia Eozynofilowego Zapalenia Przełyku u dzieci i Dorosłych. Dev Period Med. 2018;22(4):379-384. Polish. pmc.ncbi.nlm.nih.gov
4. Talevian N. Eosinophilic Esophagitis. emedicine.medscape, 2020 emedicine.medscape.com
5. Wolf WA, Jerath MR, Sperry SL, et al. Dietary elimination therapy is an effective option for adults with eosinophilic esophagitis. Clin Gastroenterol Hepatol. 2014;12:1272-79 . PubMed
6. Dharmaraj R, Hagglund K, Lyons H. Eosinophilic esophagitis associated with celiac disease in children. BMC Research Notes 2015; 8: 263. doi:10.1186/s13104-015-1256-z DOI
7. Liacouras CA, Furuta GT, Hirano I, et al. Eosinophilic esophagitis: updated consensus recommendations for children and adults. J Allergy Clin Immunol 2011; 128: 3. PubMed
8. Furuta GT, Liacouras CA, Collins MH, et al. Eosinophilic esophagitis in children and adults: a systematic review and consensus recommendations for diagnosis and treatment. Gastroenterology 2007; 133: 1342-63. www.ncbi.nlm.nih.gov
9. Jensen ET, Kuhl JT, Martin LJ. Early-life environmental exposures interact with genetic susceptibility variants in pediatric patients with eosinophilic esophagitis. J Allergy Clin Immunol. 2018 www.ncbi.nlm.nih.gov
10. Croese J, Fairley SK, Masson JW, et al. Clinical and endoscopic feature of eosinophilic esophagitis in adults. Gastrointestinal Endosc 2003; 58: 516-22. www.ncbi.nlm.nih.gov
11. Dellon ES, Rusin S, Gebhart JH, et al. Utility of a Noninvasive Serum Biomarker Panel for Diagnosis and Monitoring of Eosinophilic Esophagitis: A Prospective Study. Am J Gastroenterol. 2015. DOI:10.1038/ajg.2015.57. DOI
12. Zimmerman SL, Levine MS, Rubesin SE, et al. Idiopathic eosinophilic esophagitis in adults: the ringed esophagus. Radiology 2005; 236: 159-65. Radiology
13. Hirano I, Moy N, Heckman MG, Endoscopic assessment of the oesophageal features of eosinophilic oesophagitis: validation of a novel classification and grading system. Gut 62:489–495. 2013 www.ncbi.nlm.nih.gov
14. Liacouras CA, Furuta GT, Hirano I, et al. Eosinophilic esophagitis: updated consensus recommendations for children and adults. J Allergy Clin Immunol 2011; 128:3. PubMed
15. Molina-Infante J, Arias Á, Alcedo J, Garcia-Romero R, Step-up empiric elimination diet for pediatric and adult eosinophilic esophagitis: The 2-4-6 study. J Allergy Clin Immunol 2018 www.ncbi.nlm.nih.gov
16. Straumann A, Conus S, Degen L, Felder S. Budesonide is effective in adolescent and adult patients with active eosinophilic esophagitis. Gastroenterology 2010;139:1526–37, 37 e1 www.ncbi.nlm.nih.gov
17. Dellon ES, Liacouras CA. Advances in clinical management of eosinophilic esophagitis. Gastroenterology 2014; 147: 1238-54. pmid:25109885 PubMed
18. Vazquez-Elizondo G, Ngamruengphong S, Khrisna M, et al. The outcome of patients with oesophageal eosinophilic infiltration after an eight-week trial of a proton pump inhibitor. Aliment Pharmacol Ther 2013; 38:1312. www.ncbi.nlm.nih.gov
19. Straumann A, Spichtin HP, Grize L, Bucher KA, Beglinger C, Simon HU. Natural history of primary eosinophilic esophagitis: a follow-up of 30 adult patients for up to 11.5 years. Gastroenterology 2003; 125: 1660. Gastroenterology

Autorzy

• Prof. dr hab. Tomasz Tomasik, (redaktor)
• Monika Lenz (redaktor/recenzent)