Informacje ogólne

Definicja

• Eozynofilowe zapalenie żołądka i jelit (eosinophilic gastroenteritis – EG) lub eozynofilowe choroby przewodu pokarmowego (eosinophilic gastrointestinal disorders – EGID) to rzadkie przewlekłe choroby zapalne przewodu pokarmowego.¹
• Obraz kliniczny obejmuje nieswoiste objawy, takie jak ból brzucha, nudności, wymioty, biegunkę lub utratę masy ciała.
• Jak wynika z badania histologicznego, choroba charakteryzuje się wykryciem nacieków komórek eozynofilowych składających się z ponad 20 granulocytów kwasochłonnych w polu widzenia (high–power field – HPF) w 1 lub kilku odcinkach przewodu pokarmowego.
  • Zobacz także eozynofilowe zapalenie przełyku.

Epidemiologia

• Rzadka choroba, której chorobowość wynosi 1–9 na 100 000.
• Chorują na nią dzieci i dorośli, najczęściej w wieku od 30 do 50 lat.
• Częściej chorują osoby pochodzenia europejskiego i mężczyźni.

Etiologia i patogeneza

• Przyczyna eozynofilowego zapalenia żołądka i jelit jest w dużej mierze niejasna; zakłada się przyczynę wieloczynnikową.² 
  • Wśród chorych wysoki odsetek stanowią osoby z chorobami atopowymi.²
• Najczęściej dotyczy przedsionka komory i proksymalnego odcinka jelita cienkiego.
• Objawy różnią się w zależności od umiejscowienia w przewodzie pokarmowym i stopnia zapalenia eozynofilowego.
• Istnieją 3 podtypy, w zależności od chorej warstwy:
  • Najczęściej występuje śluzówkowa postać EG z bólem brzucha, biegunką (z krwotokiem lub bez), dyspepsją, złym samopoczuciem, wymiotami, utratą masy ciała i objawami enteropatii z utratą białka (np. obrzękiem).
    • U dzieci i młodzieży może również wystąpić opóźnienie wzrostu, niedostateczny wzrost i przyrost masy ciała oraz niedokrwistość.
  • Mięśniowa postać EG z hipertrofią i hiperplazją warstw mięśniowych może prowadzić do zwężenia jelit, w tym do niedrożności jelit lub do wgłobienia jelita.
  • W surowiczej postaci EG dominują wzdęcia, wysiękowe wodobrzusze i eozynofilia obwodowa.

Predyspozycje

• Choroby eozynofilowe są w około 50% przypadków związane z alergią IgE–zależną.
• Niektóre leki, takie jak azatiopryna, enalapryl, karbamazepina i inhibitory TNF–alfa mogą wywoływać proces zapalny.³ 

ICD–10

• K52.8 Inne określone niezakaźne zapalenia żołądka, jelita cienkiego i okrężnicy.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Podejrzenie na podstawie objawów klinicznych– uporczywych i/lub napadowych dolegliwości żołądkowo–jelitowych.
• Chorobę rozpoznaje się na podstawie endoskopii i badania histologicznego w kierunku nacieków eozynofilowych.

Diagnostyka różnicowa

• Alergie pokarmowe.
• Choroba Leśniowskiego–Crohna.
• Zakażenie pasożytnicze.
• Choroby ogólnoustrojowe.
• Zapalenie naczyń.
• Leki.
• Celiakia.
• Zespół hipereozynofilowy (hypereosinophilic syndrome – HES).

Wywiad lekarski

• Początek i czas trwania dolegliwości żołądkowo–jelitowych.
• Objawy towarzyszące.
• Zależność objawów od spożywanych pokarmów.
• Objawami mogą być:
  • ból brzucha
  • biegunka (z krwotokiem lub bez)
  • dyspepsja
  • złe samopoczucie
  • wymioty
  • utrata masy ciała
  • obrzęki spowodowane utratą białka
  • zahamowanie wzrostu, niedostateczny wzrost i przyrost masy ciała 
  • niedokrwistość 
  • wzdęcia
  • wodobrzusze
  • ostry brzuch w przypadku niedrożności jelit lub wgłobienia jelit.

Badanie fizykalne

• Stan ogólny i stan odżywienia.
• Badanie palpacyjne jamy brzusznej 
  • obrona mięśniowa
  • opór.
• Osłuchiwanie szmerów jelit, szmerów przepływu naczyniowego.

Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego

• Eozynofilia krwi obwodowej.
• Podwyższone stężenie IgE w surowicy w 20–80% przypadków.

Diagnostyka gastroenterologiczna

• Wyniki badań endoskopowych 
  • Wyniki badań endoskopowych mogą być makroskopowo bez zastrzeżeń lub nieswoiste.
  • Często stwierdza się zaczerwienioną, obrzękniętą błonę śluzową z owrzodzeniem lub bez.
  • Materiał do badania histopatologicznego powinien być pobrany z kilku odcinków przewodu pokarmowego, gdzie stwierdza się nacieki komórek eozynofilowych liczące ponad 20 granulocytów kwasochłonnych w polu widzenia.

Wskazania do skierowania do specjalisty

• W przypadku podejrzenia choroby.

Leczenie

Cele leczenia

• Złagodzenie objawów.

Ogólne informacje o leczeniu

• Jak dotąd nie przeprowadzono badań nad metodami leczenia.
• Jeśli przyczyną choroby mogą być alergeny, pomocna może być zmiana diety.
• Lekami pierwszego wyboru są glikokortykosteroidy stosowane ogólnoustrojowo.³ 
  • Niskie dawki w przypadku nawrotów.

Leczenie farmakologiczne

• Glikokortykosteroidy ogólnoustrojowe
  • prednizolon 1 mg/kg m.c./dobę doustnie, w miarę możliwości szybkie stopniowe zmniejszanie dawki w zależności od indywidualnych objawów 
  • alternatywnie budezonid doustnie 9 mg na dobę.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Choroba może rozwijać się w rzutach.

Powikłania

• Wodobrzusze.
• Zapalenie trzustki.
• Niedrożność jelit.
• Wgłobienie jelita.
• Niedokrwistość.
• Niedostateczny wzrost i przyrost masy ciała.

Rokowanie

• Możliwe są nawroty.
• Nie opisano predyspozycji do rozwoju nowotworu złośliwego.