Co to jest ostre niedokrwienie jelit?

Ostre niedokrwienie jelit jest bardzo poważnym stanem zagrażającym życiu, który wymaga szybkiego leczenia.

W przypadku niedokrwienia jelit dochodzi do zaburzenia dopływu krwi (niedokrwienia) do jelita (krezki). Zwykle jest to spowodowane skrzepem krwi, blokującym naczynie krwionośne, które dostarcza krew do tej części jelita. Wszystkie tkanki ciała są zależne od stałego dopływu krwi. Obszary, które już nie są ukrwione, obumierają.

Niedokrwienie jelit jest często spowodowane skrzepem krwi w naczyniu krwionośnym w jamie brzusznej. Czasami dopływ krwi do jelita jest niedostateczny z powodu innych chorób, np. w przypadku niewydolności krążenia, poważnych obrażeń, wstrząsu itp.

Rozróżnia się ostre niedokrwienie jelit i przewlekłe niedokrwienie. Nie jest to nagłe zamknięcie naczyń krwionośnych, ale raczej tętnice zaopatrujące jelita są zwężone w wyniku różnych chorób. Dlatego dolegliwości pojawiają się początkowo tylko wtedy, gdy jelito ma być zaopatrywane w większą ilość krwi (np. po posiłku). Ten rodzaj niedokrwienia dotyka głównie osoby starsze.

Przyczyny

Częstą przyczyną powstawania skrzepów krwi jest zwapnienie tętnicy (miażdżyca tętnic), które może dotyczyć wszystkich tętnic w organizmie. Konsekwencją są powikłania, takie jak zawał serca, udar mózgu, zakrzepica w nodze, a nawet brak dopływu krwi do jelit.

Głównymi przyczynami niedokrwienia jelit są:

• skrzepy krwi, które znajdują się w krwiobiegu i blokują tętnicę (50%)
• skrzep krwi, który tworzy się w jednym miejscu w tętnicy (15–25%).
• skrzep krwi, który tworzy się w żyle odprowadzającej krew z jelita (5%)
• zmniejszony dopływ krwi, np. z powodu wstrząsu lub ostrej niewydolności serca: W tym przypadku przepływ krwi do jelita jest szybko zmniejszany, aby najważniejsze dla życia narządy otrzymywały jak najwięcej krwi. 

Niedokrwienie jelit występuje również sporadycznie u młodszych pacjentów po zażyciu kokainy i dużym wysiłku fizycznym (np. biegu maratońskim).

Objawy

W ostrym niedokrwieniu wyróżnia się trzy fazy:

• Faza pierwsza: w tej fazie występuje nagły, silny ból brzucha, wymioty i biegunka.
• Faza druga następuje najwcześniej po kilku godzinach. W takim przypadku ból często nieco się zmniejsza, mogą wystąpić wzdęcia z powodu tworzenia się gazów, a podczas wymioty lub biegunki wydalana jest krew.
• Faza trzecia rozpoczyna się wraz z obumarciem jelita. W takim przypadku może dojść do perforacji jelita, a treść jelitowa może spowodować poważne zapalenie jamy brzusznej. Osoby dotknięte chorobą mają gorączkę, a ich bardzo spięty i bolesny brzuch staje się niezwykle wrażliwy. Faza ta często prowadzi również do zakażenia krwi (po przedostaniu się bakterii z treści jelitowej do krwi). To zagraża życiu!

Przewlekłe niedokrwienie jelit objawia się bólem występującym po jedzeniu, zwłaszcza po dużych posiłkach. Często występuje dodatkowo zaparcie lub biegunka. Z powodu bólu wielu pacjentów je mniej i traci na wadze. W przebiegu choroby ból może stać się stały, czasami stolec jest krwawy (objaw alarmowy!).

Diagnostyka

Ostre niedokrwienie jelit jest stanem nagłym - chory musi zostać jak najszybciej hospitalizowany. Przeprowadzane są tutaj dokładne badania jamy brzusznej. Powszechnymi metodami są badania ultrasonograficzne i rentgenowskie, ale zwykle preferowana jest specjalistyczna tomografia komputerowa ze środkiem kontrastowym.

W niektórych przypadkach konieczna jest również endoskopia dolnej części jelita. Zwykle wykonuje się to za pomocą kolonoskopu, giętkiej rurki o grubości palca z optyką (źródło światła i kamera), która może być używana do badania całego jelita grubego.

Leczenie

W przypadku ostrego niedokrwienia jelit operacja jest jedynym możliwym sposobem leczenia. Części jelita, które nie zostały dostatecznie ukrwione i obumarły, należy usunąć; w przeciwnym razie doszłoby do zakażenia jeszcze zdrowego jelita.

Jeśli leczenie zostanie rozpoczęte w odpowiednim czasie, możliwe jest przywrócenie dopływu krwi i zapobieganie obumieraniu tkanki jelitowej.

W przypadku przewlekłego niedokrwienia jelit może być również konieczna operacja w celu ponownego udrożnienia zwężonych naczyń; w takim przypadku należy również leczyć choroby podstawowe.

Po operacji przywrócenie normalnego funkcjonowania jelit zajmuje od kilku tygodni do miesięcy.

Zapobieganie

Po wyleczeniu choroby można podjąć pewne środki, aby zapobiec jej nawrotowi. Większość osób z ciężkim zwapnieniem naczyń krwionośnych cierpi na niedokrwienie jelit, dlatego należy zmniejszyć zwapnienie naczyń krwionośnych. Najważniejsze środki profilaktyczne to:

• zrezygnowanie z palenia!
• Obniżenie stężenia cholesterolu.
• Zdrowa dieta.
• Należy regularnie ćwiczyć.

Jeśli niedokrwienie jelit było spowodowane np. chorobą serca, musi być leczona.

Dodatkowe informacje

• Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
• Wskazówki dotyczące odpowiedniej diety
• Zalecenia dotyczące aktywności fizycznej
• Niedokrwienie jelit – informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Susanne Meinrenken, dr n. med., Brema