Co to jest nieprzyjemny, nieświeży oddech?

Nieprzyjemny oddech, halitoza, to nieprzyjemny smak i zapach z ust. Większość z nas doświadcza czasami nieprzyjemnego oddechu. Poranny nieprzyjemny oddech jest bardzo częsty i zwykle ustępuje szybko po śniadaniu lub umyciu zębów.

Uporczywy i uciążliwy nieprzyjemny oddech nie jest niczym niezwykłym; większość ludzi czasami go doświadcza. U niektórych osób jednak występuje częściej lub nawet codziennie i stanowi wielkie obciążenie w codziennym życiu.

Przyczyny

Istnieje wiele przyczyn nieprzyjemnego oddechu, ale większości z nich należy szukać w jamie ustnej. W błonie śluzowej policzków występuje wiele różnych gatunków bakterii: niektóre z nich pełnią ważne funkcje, w tym chronią przed rozwojem bakterii chorobotwórczych. Flora bakteryjna (tj. ogół bakterii typowych dla zdrowej osoby) również przyczynia się do rozpadu martwych komórek i resztek jedzenia znajdujących się w kieszonkach i fałdach błony śluzowej policzków lub między zębami. Jednak podczas rozpadu takiego materiału mogą tworzyć się gazy siarkowe, które są ważną przyczyną nieprzyjemnego oddechu.

W przypadku braku odpowiedniej higieny zębów, języka i przestrzeni międzyzębowych lub z powodu schorzeń dziąseł powstają duże ilości cuchnących związków siarki. To samo dotyczy sytuacji, gdy w bruzdach języka znajdują się cząstki jedzenia lub gdy resztki jedzenia utkną w protezie.

Uważa się, że palacze są bardziej narażeni na występowanie nieprzyjemnego oddechu. Suchości w ustach często towarzyszy nieprzyjemny oddech: na przykład ten problem występuje wtedy, gdy produkcja śliny jest poważnie ograniczona (jak w przypadku zespołu Sjögrena) lub podczas przyjmowania leków, które powodują suchość ust. Osoby, które mocno chrapią w nocy, zwykle budzą się rano z suchością w ustach i nieprzyjemnym oddechem. Ponadto istnieją również choroby dróg oddechowych, które mogą prowadzić do nieprzyjemnego oddechu. Dotyczy to na przykład zakażeń dróg oddechowych (katar, zapalenie zatok, przewlekłe zakażenia oskrzeli) lub nowotworów w tej okolicy. Rzadko zdarza się, że ciała obce tkwią w nosie lub w jamie ustnej przez długi czas bez rozpoznania (np. martwy owad lub kawałek orzecha) i prowadzą do nieprzyjemnego zapachu.

Dolegliwość ta może być również spowodowana niewydolnością nerek, zaburzeniami wątroby, dietą (poprzez głodzenie się) lub niedożywieniem, bądź wysokim stężeniem glukozy we krwi u diabetyków . W tym przypadku nieprzyjemny zapach oddechu jest spowodowany różnymi substancjami, które są wytwarzane w metabolizmie w wyniku wspomnianych chorób i przedostają się do wydychanego powietrza. W przypadku niektóych chorób oddech jest często tak charakterystyczny, że lekarz może na jego podstawie stwierdzić, która choroba narządowa jest prawdopodobną przyczyną. 

Czosnek wytwarza specyficzny zapach, jednak może on być również spowodowany spożywaniem produktów mlecznych, szczególnie tłustych potraw lub alkoholu.

Jednak u około 5% osób dotkniętych tym problemem nie można zidentyfikować przyczyny nieprzyjemnego oddechu pomimo szczegółowych badań. Co więcej, podczas gdy niektórzy ludzie sami odczuwają swój oddechu jako nieprzyjemny, inni tego nie zauważają. 

Rozpoznanie

Lekarz zada pytania dotyczące nawyków żywieniowych, higieny jamy ustnej, oddychania (przez nos lub usta), wrażliwości zębów i dziąseł (rany? krwawienia?) i rozpoznanych chorób. Podczas badania dokładnie obejrzy zwłaszcza jamę ustną z językiem, zębami i dziąsłami oraz nos i gardło.

Istnieją metody obiektywnej oceny wydychanego powietrza i wykrywania niektórych substancji (takich jak gazy siarkowe).

Badania krwi mogą wskazywać na cukrzycę, choroby nerek lub wątroby albo zakażenia. Jeśli istnieje odpowiednie podejrzenie, lekarz może również zalecić badanie rentgenowskie lub tomografię komputerową (TK) dróg oddechowych, zatok itp. Czasami wskazana jest gastroskopia. Niektóre choroby, takie jak np. zespół Sjögrena, wymagają dalszych, specjalistycznych badań. W przypadku niektórych pacjentów konieczne jest skonsultowanie się ze specjalistami z różnych dziedzin.

Leczenie

Prawidłowa higiena jamy ustnej jest najważniejszym działaniem, któremu towarzyszy leczenie ewentualnych chorób podstawowych. Jeśli to nie wystarczy, bardzo korzystne mogą być płyny do płukania jamy ustnej lub pastylki do ssania.

Higiena jamy ustnej

Prawidłowa higiena jamy ustnej obejmuje regularne szczotkowanie zębów, częste nitkowanie zębów lub używanie patyczków dentystycznych oraz regularne wizyty kontrolne u dentysty.

Wykazano, że skrobanie lub szczotkowanie języka dodatkowo pomaga usunąć cząstki, biorące udział w tworzeniu się gazów siarkowych. Niektórzy używają szczoteczki do zębów, ale istnieją również specjalne skrobaki do tego celu. Podczas szczotkowania/skrobania języka ważne jest, aby dotrzeć do najbardziej tylnej części języka. Może to być nieprzyjemne i powodować odruch wymiotny, ale większość osób dość szybko przyzwyczaja się do tego. Należy również pamiętać o tym, że skrobanie powinno być stosunkowo lekkie i nie powinno powodować podrażnienia ani rozdarcia tkanki. Po zeskrobaniu zaleca się płukanie wodą.

Palaczom zaleca się zaprzestanie palenia.

Pomocne może być regularne spożywanie posiłków. Długie przerwy między posiłkami prowadzą do zwiększonego powstawania substancji zapachowych. Pomóc może również zmiana diety, na przykład spożywanie mniejszej ilości produktów mlecznych. Przydatne jest również płukanie jamy ustnej płynem. Badania wykazały, że nieprzyjemny oddech jest eliminowany po płukaniu wodą przez co najmniej 15 minut. Guma do żucia lub pastylki zawierające miętę pieprzową również mogą być skuteczne, ale zazwyczaj efekt jest bardzo krótkotrwały.

Leki

W niektórych przypadkach wskazane jest postępowanie farmakologiczne. Wykazano, że kilka różnych dezynfekujących substancji czynnych znacznie zmniejsza tworzenie się gazów siarkowych w jamie ustnej. Na przykład stosowane są takie substancje czynne, jak chlorheksydyna, fluorki aminowe i fluorki cyny lub cetylpirydyna. Dostępne są również preparaty łączone z cynkiem. Zaleca się jednak ostrożność podczas ich stosowania, zwłaszcza u dzieci, ponieważ długotrwałe lub regularne przyjmowanie cynku może być szkodliwe. Wiele odpowiednich płynów do płukania jamy ustnej i pastylek do ssania jest dostępnych w aptekach bez recepty, podobnie jak preparaty ziołowe lub olejki eteryczne. Niektóre z tych roztworów zawierają alkohol; osoby regularnie stosujące płyny do płukania jamy ustnej powinny unikać takich produktów, ponieważ mogą one w dłuższej perspektywie zwiększać ryzyko zachorowania na nowotwór.

Inne choroby

Jeśli przyczyną nieprzyjemnego oddechu jest zakażenie bakteryjne, na przykład zatok, gardła lub migdałków, często wskazana jest antybiotykoterapia. Dotyczy to również zapalenia błony śluzowej żołądka, wywołanego przez Helicobacter pylori. Jeśli jednak nieprzyjemny oddech nie jest spowodowany takim zakażeniem, antybiotyki nie są wskazane.

Zaburzenia wątroby, nerek lub metabolizmu bądź rzadkie nowotwory jamy ustnej lub dróg oddechowych jako przyczyna nieprzyjemnego zapachu oddechu, wymagają odpowiedniego specjalistycznego leczenia farmakologicznego lub ew. chirurgicznego.