Co to jest zespół bakteryjnego rozrostu jelita cienkiego?

W przypadku tej choroby występuje nadmierna kolonizacja bakteryjna lub kolonizacja innymi szczepami bakteryjnymi niż typowe dla jelita cienkiego. Stan ten nazywany jest również zespołem ślepej pętli. Rozrost bakteryjny w jelicie cienkim nie zawsze wywołuje dolegliwości. Mogą jednak pojawić się różne objawy, takie jak wzdęcia, dyskomfort w żołądku, wodnista biegunka, ograniczone wchłanianie składników pokarmowych i utrata masy ciała.

Choroba może występować zarówno u dorosłych, jak i u dzieci.

Przyczyna

W przewodzie pokarmowym żyje co najmniej 500 różnych szczepów bakterii. W poszczególnych częściach przewodu pokarmowego występuja różnice pod względem rodzaju i liczby drobnoustrojów. Zwykle w jelicie cienkim nie ma zbyt wiele bakterii, ale z różnych powodów dochodzi czasem do ich nadmiernego rozrostu. Pacjenci, którym usunięto część żołądka lub wykonano operację w leczeniu otyłości omijającą żołądek, są narażeni na ryzyko wystąpienia tej formy rozrostu bakteryjnego. Do przetrwania większej liczby bakterii i przedostania się ich do jelita cienkiego może się również przyczyniać niedostateczne wytwarzanie kwasu żołądkowego, np podczas przyjmowania leków z grupy inhibitorów pompy protonowej. Choroba występuje częściej u osób, z innymi chorobami przewodu pokarmowego. Dotyczy to zwłaszcza osób z chorobą Leśniowskiego-Crohna lub chorobą uchyłkową.

Wskutek rozrostu bakteryjnego dochodzi do zapalenia jelit, zaburzeń trawienia składników pokarmowych z wytworzeniem gazu w procesie fermentacji i upośledzonego wchłaniania m.in białek i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.  

Objawy

Objawy zależą od stopnia nasilenia choroby i jej podstawowej przyczyny. Niektórzy pacjenci nie mają żadnych objawów, u innych zaś występują objawy nieswoiste, na przykład wodnista biegunka, skurcze w jamie brzusznej, wzdęcia, gazy, bóle brzucha lub dyskomfort w żołądku. W dłuższej perspektywie mogą wystąpić objawy chorób niedoborowych i utrata masy ciała.

Diagnostyka

Rozpoznanie jest trudne, ponieważ występujące dolegliwości są nieswoiste, a badania diagnostyczne nie dają jednoznacznych wyników. Podstawową rolę w diagnostyce odgrywają wodorowe testy oddechowe z glukoza i laktulozą. Z uwagi na niedostateczną czułość ujemny wynik testu oddechowego nie wyklucza choroby.

Leczenie

Postępowanie obejmuje przede wszystkim leczenie choroby podstawowej, poradnictwo dietetyczne, antybiotykoterapię.

Leczenie przyczyny.  Jeśli choroba jest reakcją niepożądaną na farmakologię, na przykład na lek hamujący szybkość transportu pokarmu przez przewód pokarmowy, lek należy odstawić lub podać lek stymulujący perystaltykę jelit. Lek stymulujący perystaltykę jelit może być pomocny również w innych chorobach, w których transport pokarmu przez jelita jest opóźniony. Podobnie przyczyną choroby może być przewlekłe stoswanie leków hanujacych wydzielanie kwasu solnego.

Porady żywieniowe. Podczas gdy niektóre cukry, takie jak glukoza i sacharoza, są szybko wchłaniane w górnej części jelita czczego i dlatego nie są fermentowane, inne cukry, takie jak fruktoza i laktoza  służą bakteriom jako substrat do fermentacji. Niektórzy eksperci  zalecają specjalną dietę FODMAP, z mniejszą zawartoscią substancji podlegajacych fermentacji.

Antybiotyki. Większość pacjentów z rozrostem bakteryjnym w jelicie cienkim musi być leczona antybiotykami. Celem terapii jest zmniejszenie ilości patologicznej flory bakteryjnej, co przyczynia się do złagodzenia objawów.  Uczucie poprawy może utrzymywać się przez wiele miesięcy. Często jednak zdarzają się nawroty, wymagające ponownej antybiotykoterapii.

Rokowanie

Zazwyczaj włączenie odpowiedniego leczenia pozwala pozbyć się lub zmniejszyć dolegliwości. Istnieje jednak ryzyko, że objawy te po pewnym czasie powrócą. Dotyczy to zwłaszcza pacjentów, u których dolegliwości są spowodowane towarzyszącą chorobą jelit. W takim przypadku należy rozważyć ponowną antybiotykoterapię. 

Przy braku leczenia choroba ta w dłuższej perspektywie może prowadzić do niedożywienia.

Dodatkowe informacje

• Choroba Leśniowskiego-Crohna
• Choroba uchyłkowa
• rozrost bakteryjny jelita cienkiego (SIBO) — informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Prof. dr hab. Sławomir Chlabicz, redaktor/recenzent
• Philipp Ollenschläger, dziennikarz medyczny, Kolonia
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny MSSW (edytor)