Co to jest przepuklina?

Definicja

• Przepuklina to uwypuklenie tkanek (tłuszczu, otrzewnej lub części jelita) z jamy brzusznej na zewnątrz przez wrodzoną lub nabytą szczelinę w warstwach ściany brzucha.
  • Ściana brzucha składa się z różnych płaskich mięśni, ale pomiędzy nimi jednak mogą powstawać szczeliny.
  • Poprzez te szczeliny części otrzewnej lub innych narządów jamy brzusznej mogą zostać wypchnięte aż do skóry na zewnątrz.
  • Przepuklina pojawia się jako mniejszy lub większy guzek, zwłaszcza gdy chory siedzi w pozycji wyprostowanej, kaszle lub zwiększa ciśnienie w brzuchu (np. podczas parcia). Małe przepukliny nie są widoczne z zewnątrz.
• Przepukliny występują najczęściej w czterech miejscach:
  • w pachwinie: przepuklina pachwinowa (patrz ilustracja)
  • w okolicy uda: przepuklina udowa (patrz ilustracja)
  • w okolicy pępka: przepuklina pępkowa, zwykle u dzieci
  • w okolicy blizn pooperacyjnych (przepuklina w bliźnie).

W przypadku przepukliny pachwinowej tkanki z jamy brzusznej dostają się do tego samego kanału, przez który u chłopców jądro zstępuje z jamy brzusznej do moszny. U dziewczynek kanał ten jest zwykle niezbyt rozwinięty. Jeśli w trakcie dalszego rozwoju kanał pozostanie otwarty, może dojść do powstania przepukliny pachwinowej, zwłaszcza u chłopców. Zawartość przepukliny może dostać się aż się do moszny. W przypadku przepukliny pachwinowej do przepukliny mogą się wcisnąć np. pętle jelita cienkiego.

Przepuklina uwięźnięta jest to stan nagły!

Jeśli pętle jelit utknęły w przepuklinie i nie można ich już odprowadzić z powrotem do jamy brzusznej, nazywa się to przepukliną uwięźniętą. Czasami pętla jelita może ulec tak silnemu uwięźnięciu, że dopływ krwi z jelita zostaje odcięty. W efekcie dotknięte chorobą fragmenty jelita mogą zostać objęte martwicą. Pojawiają się silne bóle i należy jak najszybciej przeprowadzić operację, aby zapobiec poważnym uszkodzeniom jelit i zapaleniu w jamie brzusznej.

Objawy

Osoby chore zauważają wyczuwalny obrzęk (jak guzek) w okolicy pachwiny. Wypukłość jest szczególnie widoczna podczas pozycji stojącej lub kaszlu. Dodatkowo pojawiają się bóle w pachwinie, w okolicy narządów płciowych lub podczas oddawania moczu. Niektórzy chorzy opisują zwiększoną aktywność jelit oraz skurczową, bolesną potrzebę wypróżnienia. Wraz z powiększaniem się przepukliny z czasem dolegliwości nasilają się.

W przypadku przepukliny uwięźniętej występują bardzo silne bóle, a wypukłości nie da się odprowadzić. Dodatkowo pojawiają się nudności i wymioty, ewentualnie także gorączka, przyspieszone bicie serca i niskie ciśnienie tętnicze. Dzieci bywają czasami tylko niespokojne i płaczą uporczywie, aż w końcu zwymiotują. U niemowląt jedynym objawem może być drażliwość.

Przyczyny

Przepukliny pachwinowe u dzieci wynikają z wrodzonego osłabienia ściany brzucha, natomiast w wieku dorosłym powstają najczęściej w wyniku chorób przebiegających z osłabieniem tkanki łącznej, po zabiegach operacyjnych, ewentualnie również jako wynik długotrwałej pracy z dźwiganiem ciężarów lub innych stanów ze zwiększonym ciśnieniem w jamie brzusznej. Może to osłabić mięśnie i tkankę łączną w ścianie brzucha i spowodować przepuklinę.

Niekorzystne czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia przepukliny to:

• płeć męska
• podeszły wiek
• palenie tytoniu
• przedwczesny poród
• częste występowanie w rodzinie
• choroby tkanki łącznej
• przewlekła obturacyjna choroba płuc
• zwiększone ciśnienie w brzuchu, np.: przy nadwadze lub ciąży
• chirurgiczne usunięcie prostaty

Częstość występowania

• Co roku u 0,8–5% wszystkich dzieci dochodzi do powstania przepukliny pachwinowej.
  • Wcześniaki chorują znacznie częściej (30%).
• W ciągu całego życia tylko u 3% kobiet dochodzi do powstania przepukliny pachwinowej, podczas gdy u mężczyzn ryzyko to wynosi 37%.
• Ryzyko wystąpienia przepukliny pachwinowej wzrasta wraz z wiekiem.
• Częściej dotyczy to prawej strony.

Badania

• Jeśli objawy są typowe, do rozpoznania zwykle nie są konieczne dalsze badania.
• W niejasnych przypadkach konieczne może być wykonanie badań obrazowych:
  • badania ultrasonograficznego
  • tomografii komputerowej
  • rezonansu magnetycznego
• Małe dzieci z przepukliną pachwinową mają również w 10% przypadków przepuklinę po drugiej stronie. Badanie USG jest przydatne, aby skontrolować przeciwną stronę.
• Jeśli istnieje podejrzenie przepukliny uwięźniętej (stan nagły!), we krwi oznacza się elektrolity i parametry stanu zapalnego.

Leczenie

• U małych dzieci przepukliny pachwinowe są operowane wcześnie, aby zapobiec uwięźnięciu.
• Operacja jest również zalecana u dorosłych mężczyzn z przepukliną pachwinową.
  • Ewentualnie można poczekać z operacją tak długo, jak długo przepuklina nie powiększa się lub nie powoduje dyskomfortu. Strategia leczenia nosi nazwę „watchful waiting” (uważnej obserwacji).
• Kobietom z przepukliną zaleca się szybką operację, ponieważ istnieje u nich podwyższone ryzyko uwięźnięcia.
• Uwięźnięta przepuklina to stan nagły! Przepuklina powinna być zoperowana najszybciej jak to możliwe.
  
  • Jeśli fragmenty jelit uległy martwicy, również są usuwane podczas operacji.
• Przepuklina pachwinowa może być na ogół leczona zabiegiem chirurgicznym techniką otwartą lub w ramach laparoskopii chirurgicznej. Istnieje wiele różnych technik.
  • Zawartość przepukliny jest usuwana lub repozycjonowana. Szczelina w ścianie brzucha może być następnie zamknięta szwem.
  • Obecnie w większości przypadków do tkanek wprowadza się siatkę z tworzywa sztucznego, aby zamknąć i wzmocnić objęty chorobą obszar ściany brzucha. Poszczególne operacje z użyciem siatek uważane są za równoważne procedury chirurgiczne, a o wyborze decyduje przede wszystkim doświadczenie chirurgów.
• Wrodzona przepuklina pachwinowa u wcześniaków jest zwykle operowana przed wypisaniem ze szpitala.

Rokowanie

• Przepuklina może się z czasem powiększyć.
• Uwięźnięcie jest rzadsze w przypadku bardzo dużych przepuklin.
• Po operacji przepuklina może nawrócić.
  • częściej u kobiet, osób palących i w przypadku operacji bez użycia siatki
• Ryzyko powikłań w operacjach nagłych (przepukliny uwięźnięte) jest do 20 razy większe niż w planowych operacjach przepuklin.
• U co 10. osoby po operacji rozwija się długotrwały ból:
  • zwany „przewlekłym pooperacyjnym bólem pachwiny” (chronic postoperative inguinal pain — CPIP)
  • rzadziej przy laparoskopiach brzusznych
  • Wśród dorosłych, którzy w dzieciństwie mieli operację przepukliny pachwinowej, około 3 osoby na 100 doświadczają uporczywego bólu pachwiny.

Ilustracje

Przepuklina pachwinowa

Przepuklina udowa

Dodatkowe informacje

• Palenie szkodzi zdrowiu
• Przepuklina pachwinowa — informacje dla personelu medycznego
• Przepuklina — informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
• Hannah Brand, dr n. med., lekarka, Berlin