Co to jest przepuklina?
Definicja
- Przepuklina to uwypuklenie tkanek (tłuszczu, otrzewnej lub części jelita) z jamy brzusznej na zewnątrz przez wrodzoną lub nabytą szczelinę w warstwach ściany brzucha.
- Ściana brzucha składa się z różnych płaskich mięśni, ale pomiędzy nimi jednak mogą powstawać szczeliny.
- Poprzez te szczeliny części otrzewnej lub innych narządów jamy brzusznej mogą zostać wypchnięte aż do skóry na zewnątrz.
- Przepuklina pojawia się jako mniejszy lub większy guzek, zwłaszcza gdy chory siedzi w pozycji wyprostowanej, kaszle lub zwiększa ciśnienie w brzuchu (np. podczas parcia). Małe przepukliny nie są widoczne z zewnątrz.
- Przepukliny występują najczęściej w czterech miejscach:
- w pachwinie: przepuklina pachwinowa (patrz ilustracja)
- w okolicy uda: przepuklina udowa (patrz ilustracja)
- w okolicy pępka: przepuklina pępkowa, zwykle u dzieci
- w okolicy blizn pooperacyjnych (przepuklina w bliźnie).
W przypadku przepukliny pachwinowej tkanki z jamy brzusznej dostają się do tego samego kanału, przez który u chłopców jądro zstępuje z jamy brzusznej do moszny. U dziewczynek kanał ten jest zwykle niezbyt rozwinięty. Jeśli w trakcie dalszego rozwoju kanał pozostanie otwarty, może dojść do powstania przepukliny pachwinowej, zwłaszcza u chłopców. Zawartość przepukliny może dostać się aż się do moszny. W przypadku przepukliny pachwinowej do przepukliny mogą się wcisnąć np. pętle jelita cienkiego.
Przepuklina uwięźnięta jest to stan nagły!
Jeśli pętle jelit utknęły w przepuklinie i nie można ich już odprowadzić z powrotem do jamy brzusznej, nazywa się to przepukliną uwięźniętą. Czasami pętla jelita może ulec tak silnemu uwięźnięciu, że dopływ krwi z jelita zostaje odcięty. W efekcie dotknięte chorobą fragmenty jelita mogą zostać objęte martwicą. Pojawiają się silne bóle i należy jak najszybciej przeprowadzić operację, aby zapobiec poważnym uszkodzeniom jelit i zapaleniu w jamie brzusznej.
Objawy
Osoby chore zauważają wyczuwalny obrzęk (jak guzek) w okolicy pachwiny. Wypukłość jest szczególnie widoczna podczas pozycji stojącej lub kaszlu. Dodatkowo pojawiają się bóle w pachwinie, w okolicy narządów płciowych lub podczas oddawania moczu. Niektórzy chorzy opisują zwiększoną aktywność jelit oraz skurczową, bolesną potrzebę wypróżnienia. Wraz z powiększaniem się przepukliny z czasem dolegliwości nasilają się.
W przypadku przepukliny uwięźniętej występują bardzo silne bóle, a wypukłości nie da się odprowadzić. Dodatkowo pojawiają się nudności i wymioty, ewentualnie także gorączka, przyspieszone bicie serca i niskie ciśnienie tętnicze. Dzieci bywają czasami tylko niespokojne i płaczą uporczywie, aż w końcu zwymiotują. U niemowląt jedynym objawem może być drażliwość.
Przyczyny
Przepukliny pachwinowe u dzieci wynikają z wrodzonego osłabienia ściany brzucha, natomiast w wieku dorosłym powstają najczęściej w wyniku chorób przebiegających z osłabieniem tkanki łącznej, po zabiegach operacyjnych, ewentualnie również jako wynik długotrwałej pracy z dźwiganiem ciężarów lub innych stanów ze zwiększonym ciśnieniem w jamie brzusznej. Może to osłabić mięśnie i tkankę łączną w ścianie brzucha i spowodować przepuklinę.
Niekorzystne czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia przepukliny to:
- płeć męska
- podeszły wiek
- palenie tytoniu
- przedwczesny poród
- częste występowanie w rodzinie
- choroby tkanki łącznej
- przewlekła obturacyjna choroba płuc
- zwiększone ciśnienie w brzuchu, np.: przy nadwadze lub ciąży
- chirurgiczne usunięcie prostaty
Częstość występowania
- Co roku u 0,8–5% wszystkich dzieci dochodzi do powstania przepukliny pachwinowej.
- Wcześniaki chorują znacznie częściej (30%).
- W ciągu całego życia tylko u 3% kobiet dochodzi do powstania przepukliny pachwinowej, podczas gdy u mężczyzn ryzyko to wynosi 37%.
- Ryzyko wystąpienia przepukliny pachwinowej wzrasta wraz z wiekiem.
- Częściej dotyczy to prawej strony.
Badania
- Jeśli objawy są typowe, do rozpoznania zwykle nie są konieczne dalsze badania.
- W niejasnych przypadkach konieczne może być wykonanie badań obrazowych:
- badania ultrasonograficznego
- tomografii komputerowej
- rezonansu magnetycznego
- Małe dzieci z przepukliną pachwinową mają również w 10% przypadków przepuklinę po drugiej stronie. Badanie USG jest przydatne, aby skontrolować przeciwną stronę.
- Jeśli istnieje podejrzenie przepukliny uwięźniętej (stan nagły!), we krwi oznacza się elektrolity i parametry stanu zapalnego.
Leczenie
- U małych dzieci przepukliny pachwinowe są operowane wcześnie, aby zapobiec uwięźnięciu.
- Operacja jest również zalecana u dorosłych mężczyzn z przepukliną pachwinową.
- Ewentualnie można poczekać z operacją tak długo, jak długo przepuklina nie powiększa się lub nie powoduje dyskomfortu. Strategia leczenia nosi nazwę „watchful waiting” (uważnej obserwacji).
- Kobietom z przepukliną zaleca się szybką operację, ponieważ istnieje u nich podwyższone ryzyko uwięźnięcia.
- Uwięźnięta przepuklina to stan nagły! Przepuklina powinna być zoperowana najszybciej jak to możliwe.
- Jeśli fragmenty jelit uległy martwicy, również są usuwane podczas operacji.
- Przepuklina pachwinowa może być na ogół leczona zabiegiem chirurgicznym techniką otwartą lub w ramach laparoskopii chirurgicznej. Istnieje wiele różnych technik.
- Zawartość przepukliny jest usuwana lub repozycjonowana. Szczelina w ścianie brzucha może być następnie zamknięta szwem.
- Obecnie w większości przypadków do tkanek wprowadza się siatkę z tworzywa sztucznego, aby zamknąć i wzmocnić objęty chorobą obszar ściany brzucha. Poszczególne operacje z użyciem siatek uważane są za równoważne procedury chirurgiczne, a o wyborze decyduje przede wszystkim doświadczenie chirurgów.
- Wrodzona przepuklina pachwinowa u wcześniaków jest zwykle operowana przed wypisaniem ze szpitala.
Rokowanie
- Przepuklina może się z czasem powiększyć.
- Uwięźnięcie jest rzadsze w przypadku bardzo dużych przepuklin.
- Po operacji przepuklina może nawrócić.
- częściej u kobiet, osób palących i w przypadku operacji bez użycia siatki
- Ryzyko powikłań w operacjach nagłych (przepukliny uwięźnięte) jest do 20 razy większe niż w planowych operacjach przepuklin.
- U co 10. osoby po operacji rozwija się długotrwały ból:
- zwany „przewlekłym pooperacyjnym bólem pachwiny” (chronic postoperative inguinal pain — CPIP)
- rzadziej przy laparoskopiach brzusznych
- Wśród dorosłych, którzy w dzieciństwie mieli operację przepukliny pachwinowej, około 3 osoby na 100 doświadczają uporczywego bólu pachwiny.
Ilustracje
Dodatkowe informacje
- Palenie szkodzi zdrowiu
- Przepuklina pachwinowa — informacje dla personelu medycznego
- Przepuklina — informacje dla personelu medycznego
Autorzy
- Magda Łabęcka, lekarz, Kraków (recenzent)
- Hannah Brand, dr n. med., lekarka, Berlin