Co to jest rak żołądka?

Definicja

Rak żołądka to złośliwy nowotwór, który może rozwinąć się w każdej części tego narządu. Punktem wyjścia są niewielkie zmiany w komórkach błony śluzowej żołądka. We wczesnym stadium choroba rzadko wywołuje objawy i często pozostaje niewykryta.

Anatomia i czynność żołądka

Żołądek to narząd jamisty w górnej części jamy brzusznej bezpośrednio pod przeponą, ma kształt dużej litery „J”. Składa się z rozbudowanej tkanki mięśniowej, a od wewnątrz wyścielony jest błoną śluzową. W górnej części żołądek przechodzi w przełyk. U dołu łączy się z dwunastnicą. Żołądek wytwarza kwas żołądkowy oraz enzymy, które pomagają rozkładać pokarm.

Objawy

• W początkowej fazie raka żołądka często nie występują żadne dolegliwości.
• Z czasem pojawiają się objawy jak przy nadmiernie zakwaszonej treści żołądka lub zapaleniu żołądka.
  • Typowe objawy w tej fazie to nudności, dyskomfort w okolicy poniżej łuku żebrowego, przedwczesne uczucie pełności, kwaśne odbijanie i zgaga. Dolegliwości te są obserwowane bardzo często w populacji i w większości przypadków są niegroźne. Jeśli jednak występują po raz pierwszy między 40. a 50. rokiem życia, należy wysunąć podejrzenie raka żołądka.
• Późna faza charakteryzuje się utratą apetytu, problemami z przełykaniem, wymiotami, utratą masy ciała, obecnością krwi w stolcu oraz oznakami niedokrwistości (np. bladością).
• Czasami nad lewym obojczykiem można wyczuć poprzez dotyk powiększony węzeł chłonny.

Przyczyny

• Styl życia — zwiększone ryzyko spowodowane przez:
• palenie tytoniu
• spożywanie alkoholu
• nadwagę i otyłość
• Odżywanie — zwiększone ryzyko w związku ze spożywaniem:
• wędzonych i solonych produktów spożywczych
• produktów spożywczych o wysokiej zawartości składników pochodzenia zwierzęcego
• zbyt gorących produktów spożywczych
• Czynniki genetyczne
  • płeć męska
  • Krewni I. stopnia osób chorych na raka żołądka mają od 2 do 3 razy większe ryzyko zachorowania.
  • Istnieją choroby genetyczne (np. zespół Lyncha lub zespół Peutza-Jeghersa), w których częściej występują nowotwory żołądka i jelit.
  • Osoby z grupą krwi A mają zwiększone ryzyko zachorowania.
• Choroba refluksowa
• Zakażenie żołądka bakterią Helicobacter pylori
  • Trzykrotnie zwiększa ryzyko wystąpienia raka żołądka.
  • Bakteria ta powoduje stan zapalny i uszkodzenie błony śluzowej żołądka.
  • Zakażenie leczy się antybiotykami.
• Innymi czynnikami sprzyjającymi wystąpieniu raka żołądka są:
  • wcześniejsza operacja żołądka
  • niedokrwistość spowodowana niedoborem witaminy B12 (anemia złośliwa).

Częstość występowania

• Rak żołądka dotyczy około 11 mężczyzn i 7 kobiet na 100 000 mieszkańców, najczęściej w zaawansowanym wieku (średnia wieku: 72 lata).
• W Europie Środkowej rak żołądka jest 6. najczęstszą przyczyną zgonów z przyczyn onkologicznych w w przypadku kobiet i 5. w przypadku mężczyzn.
• Na całym świecie od dziesięcioleci obserwuje się stały spadek liczby nowych zachorowań i umieralności z powodu raka żołądka.

Badania dodatkowe

• Jeśli istnieje uzasadnione podejrzenie raka żołądka, w większości przypadków jako pierwsza jest wykonywana gastroskopia.
  • Jest to badanie, w którym do żołądka wprowadza się cienką rurkę z układem soczewek. Na końcu rurki znajduje się kamera, za pomocą której można precyzyjnie ocenić błonę śluzową żołądka. Dzięki dodatkowym instrumentom można pobrać próbki tkanek z budzących podejrzenie okolic żołądka. Patomorfolodzy badają pobrane biopsje za pomocą mikroskopu.
• Ponadto przeprowadza się tzw. badania zaawansowania klinicznego choroby nowotworowej w celu określenia, czy rak żołądka już się rozprzestrzenił i jest wykrywalny w innych częściach ciała. Należą do nich:
  • badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej i szyi
  • zalecana jest tomografia komputerowa klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy
  • ultrasonografia endoskopowa żołądka i przełyku
  • scyntygrafia kości
    
    • przy podejrzeniu przerzutów do kości
  • chirurgia małoinwazyjna (laparoskopia)
    • operacja w przypadku zaawansowanego raka żołądka w celu wykluczenia przerzutów do jamy brzusznej i wątroby.

Leczenie

• Planowaniem terapii zajmuje się wielodyscyplinarny zespół onkologiczny, w którym specjaliści z różnych dziedzin (np. onkologii, radiologii, patomorfologii) konsultują się w każdym indywidualnym przypadku i wydają zalecenie terapeutyczne. W miarę możliwości leczenie odbywa się w ramach badań klinicznych.

Operacja

• Stanowi standardowe postępowanie, jeśli możliwe jest usunięcie guza.
• W zależności od stadium choroby usuwa się cały guz lub cały żołądek z przyległymi węzłami chłonnymi.
• Operacja może być również wykonana laparoskopowo, czyli z wykorzystaniem chirurgii małoinwazyjnej.
• W leczeniu raka żołądka dostępne są różne metody chirurgiczne. Wybór procedury chirurgicznej zależy od lokalizacji raka w żołądku i rozległości guza.
• Po operacji przeprowadza się badanie usuniętej tkanki. Jeśli guza nie usunięto całkowicie lub jeśli guz nawrócił, chirurdzy mogą zadecydować o kolejnej operacji.
• Jeśli rak żołądka jest już w bardzo zaawansowanym stadium, można zastosować także inne wspomagające środki chirurgiczne, aby utrzymać drożność światła przewodu pokarmowego w przełyku i żołądku.

Chemioterapia

• W wielu przypadkach chemioterapia jest podawana przed lub po operacji. Dostępne są różne preparaty. Często zaleca się tzw. schemat FLOT. Skrót FLOT oznacza kombinację leków 5-fluorouracyl, kwas folinowy, oksaliplatyna i docetaksel.
• Chemioterapia może być również stosowana do tymczasowego zatrzymania postępu choroby i złagodzenia objawów. Metodę tę (terapię paliatywną) wybiera się, gdy niemożliwe jest wyleczenie chorego. Terapia ta ma na celu utrzymanie jakości życia i wydłużenie okresu przeżycia.
• Połączenie chemioterapii i radioterapii (tzw. radiochemioterapia) jest stosowane np. u osób, u których rak jest ograniczony do żołądka lub połączenia żołądkowo-przełykowego, ale mimo tego nie może być zoperowany.

Inne metody leczenia paliatywnego

• Gdy guz zwęża żołądek lub przełyk i pokarm nie może przejść do jelita, można wykorzystać:
  • Wstawienie stentu, aby utrzymać światło obszaru dotkniętego chorobą w stanie otwartym;
  • Zabieg chirurgiczny, podczas którego żołądek zostaje połączony z jelitem cienkim;
  • Karmienie przez sondę, która dochodzi do jelita cienkiego;
  • radioterapię;
  • usunięcie fragmentów żołądka.
• W przypadku krwawienia z guza:
  • zamknięcie krwawiących naczyń za pomocą odpowiednich cewników;
  • operacyjne usunięcie obszaru guza;
  • radioterapię.

Terapia uzupełniająca

• Probiotyki można stosować przy biegunce, ale pacjenci z obniżoną odpornością (własny system obronny organizmu jest stłumiony) są narażeni na zatrucie krwi. Dlatego należy zachować tu szczególną ostrożność.
• Wprowadzane jest leczenie bólu.
• Praktyki oparte na mindfulness (uważności)/medycynie holistycznej mogą być stosowane w celu złagodzenia lęku i stresu, a także poprawy jakości życia.
• Nie zaleca się stosowania chińskich mieszanek ziołowych.

Co możesz zrobić sam?

• Stan odżywienia pacjenta powinien być oceniany i monitorowany w miarę przebiegu choroby.
  • Należy zapobiegać lub przeciwdziałać utracie masy ciała.
• Należy regularnie ćwiczyć i brać udział w zajęciach kinezyterapii.
• W razie potrzeby zachęcamy do skorzystania z profesjonalnego wsparcia psychoonkologicznego.

Zapobieganie

•  Styl życia
  • Rzucić palenie!
  • Ruch powinien być regularny.
  • Odchudzanie w przypadku nadwagi
  • Należy unikać produktów zawierających składniki pochodzenia zwierzęcego oraz dużą ilość soli.
• U osób z grupy ryzyka z dodatnim wynikiem badań w kierunku H. pylori zaleca się farmakoterapię w celu jak najpełniejszej eliminacji bakterii (za pomocą antybiotyków). Osoby z grupy ryzyka to:
• krewni I. stopnia z rakiem żołądka;
• pacjenci z ryzykiem wystąpienia zapalenia żołądka;
• pacjenci z wcześniejszą neoplazją żołądka (neoplazja to bliżej nieokreślona zmiana w tkankach ciała wynikająca z nieprawidłowej regulacji wzrostu komórek).

Rokowanie

• Jak w przypadku większości rodzajów nowotworów, kluczowe znaczenie dla rokowania ma stadium choroby w momencie rozpoznania.
  • Spośród wszystkich pacjentów chorych na raka żołądka średnio od 32 do 34% przeżywa 5 lat od momentu rozpoznania.
  • Jeśli rak został wykryty we wczesnym stadium i można go było całkowicie usunąć, szansa na wyleczenie lub dłuższe przeżycie jest znacząco większa.
  • Jeśli rak żołądka jest bardzo zaawansowany i w momencie rozpoznania dotyczy m.in. węzłów chłonnych, wątroby lub kości, rokowanie jest gorsze.
• Możliwe powikłania w przebiegu choroby to:
  • niedożywienie,
  • zwężenie odcinków żołądka lub jelita cienkiego,
  • krwawienia z przewodu pokarmowego,
  • przebicie ściany żołądka,
  • refluks (zgaga),
  • Powikłania po operacji żołądka,
  • płyn w jamie brzusznej (wodobrzusze).

Dodatkowe informacje

• Krew w stolcu
• Choroba refluksowa (zgaga)
• Helicobacter pylori
• Palenie szkodzi zdrowiu
• Dlaczego warto rzucić palenie i jak to zrobić?
• Nadwaga i utrata masy ciała
• Rak żołądka — informacje dla lekarzy

Autor

• Hannah Brand, dr n. med., Berlin
• Anna Zwierzchowska, lekarz rezydent, Kraków (edytor/recenzent)