Co to jest rak żołądka?
Definicja
Rak żołądka to złośliwy nowotwór, który może rozwinąć się w każdej części tego narządu. Punktem wyjścia są niewielkie zmiany w komórkach błony śluzowej żołądka. We wczesnym stadium choroba rzadko wywołuje objawy i często pozostaje niewykryta.
Anatomia i czynność żołądka
Żołądek to narząd jamisty w górnej części jamy brzusznej bezpośrednio pod przeponą, ma kształt dużej litery „J”. Składa się z rozbudowanej tkanki mięśniowej, a od wewnątrz wyścielony jest błoną śluzową. W górnej części żołądek przechodzi w przełyk. U dołu łączy się z dwunastnicą. Żołądek wytwarza kwas żołądkowy oraz enzymy, które pomagają rozkładać pokarm.
Objawy
- W początkowej fazie raka żołądka często nie występują żadne dolegliwości.
- Z czasem pojawiają się objawy jak przy nadmiernie zakwaszonej treści żołądka lub zapaleniu żołądka.
- Typowe objawy w tej fazie to nudności, dyskomfort w okolicy poniżej łuku żebrowego, przedwczesne uczucie pełności, kwaśne odbijanie i zgaga. Dolegliwości te są obserwowane bardzo często w populacji i w większości przypadków są niegroźne. Jeśli jednak występują po raz pierwszy między 40. a 50. rokiem życia, należy wysunąć podejrzenie raka żołądka.
- Późna faza charakteryzuje się utratą apetytu, problemami z przełykaniem, wymiotami, utratą masy ciała, obecnością
- Czasami nad lewym obojczykiem można wyczuć poprzez dotyk powiększony węzeł chłonny.
Przyczyny
- Styl życia — zwiększone ryzyko spowodowane przez:
- Odżywanie — zwiększone ryzyko w związku ze spożywaniem:
- wędzonych i solonych produktów spożywczych
- produktów spożywczych o wysokiej zawartości składników pochodzenia zwierzęcego
- zbyt gorących produktów spożywczych
- Czynniki genetyczne
- płeć męska
- Krewni I. stopnia osób chorych na raka żołądka mają od 2 do 3 razy większe ryzyko zachorowania.
- Istnieją choroby genetyczne (np. zespół Lyncha lub zespół Peutza-Jeghersa), w których częściej występują nowotwory żołądka i jelit.
- Osoby z grupą krwi A mają zwiększone ryzyko zachorowania.
- Choroba refluksowa
- Zakażenie żołądka bakterią Helicobacter pylori
- Trzykrotnie zwiększa ryzyko wystąpienia raka żołądka.
- Bakteria ta powoduje stan zapalny i uszkodzenie błony śluzowej żołądka.
- Zakażenie leczy się antybiotykami.
- Innymi czynnikami sprzyjającymi wystąpieniu raka żołądka są:
- wcześniejsza operacja żołądka
- niedokrwistość spowodowana niedoborem witaminy B12 (anemia złośliwa).
Częstość występowania
- Rak żołądka dotyczy około 11 mężczyzn i 7 kobiet na 100
- W Europie Środkowej rak żołądka jest 6. najczęstszą przyczyną zgonów z przyczyn onkologicznych w w przypadku kobiet i 5. w przypadku mężczyzn.
- Na całym świecie od dziesięcioleci obserwuje się stały spadek liczby nowych zachorowań i umieralności z powodu raka żołądka.
Badania dodatkowe
- Jeśli istnieje uzasadnione podejrzenie raka żołądka, w większości przypadków jako pierwsza jest wykonywana gastroskopia.
- Jest to badanie, w którym do żołądka wprowadza się cienką rurkę z układem soczewek. Na końcu rurki znajduje się kamera, za pomocą której można precyzyjnie ocenić błonę śluzową żołądka. Dzięki dodatkowym instrumentom można pobrać próbki tkanek z budzących podejrzenie okolic żołądka. Patomorfolodzy badają pobrane biopsje za pomocą mikroskopu.
- Ponadto przeprowadza się tzw. badania zaawansowania klinicznego choroby nowotworowej w celu określenia, czy rak żołądka już się rozprzestrzenił i jest wykrywalny w innych częściach ciała. Należą do nich:
- badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej i szyi
- zalecana jest tomografia komputerowa klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy
- ultrasonografia endoskopowa żołądka i przełyku
- scyntygrafia kości
- przy podejrzeniu przerzutów do kości
- chirurgia małoinwazyjna (laparoskopia)
- operacja w przypadku zaawansowanego raka żołądka w celu wykluczenia przerzutów do jamy brzusznej i wątroby.
Leczenie
- Planowaniem terapii zajmuje się wielodyscyplinarny zespół onkologiczny, w którym specjaliści z różnych dziedzin (np. onkologii, radiologii, patomorfologii) konsultują się w każdym indywidualnym przypadku i wydają zalecenie terapeutyczne. W miarę możliwości leczenie odbywa się w ramach badań klinicznych.
Operacja
- Stanowi standardowe postępowanie, jeśli możliwe jest usunięcie guza.
- W zależności od stadium choroby usuwa się cały guz lub cały żołądek z przyległymi węzłami chłonnymi.
- Operacja może być również wykonana laparoskopowo, czyli z wykorzystaniem chirurgii małoinwazyjnej.
- W leczeniu raka żołądka dostępne są różne metody chirurgiczne. Wybór procedury chirurgicznej zależy od lokalizacji raka w żołądku i rozległości guza.
- Po operacji przeprowadza się badanie usuniętej tkanki. Jeśli guza nie usunięto całkowicie lub jeśli guz nawrócił, chirurdzy mogą zadecydować o kolejnej operacji.
- Jeśli rak żołądka jest już w bardzo zaawansowanym stadium, można zastosować także inne wspomagające środki chirurgiczne, aby utrzymać drożność światła przewodu pokarmowego w przełyku i żołądku.
Chemioterapia
- W wielu przypadkach chemioterapia jest podawana przed lub po operacji. Dostępne są różne preparaty. Często zaleca się tzw. schemat FLOT. Skrót FLOT oznacza kombinację leków 5-fluorouracyl, kwas folinowy, oksaliplatyna i docetaksel.
- Chemioterapia może być również stosowana do tymczasowego zatrzymania postępu choroby i złagodzenia objawów. Metodę tę (terapię paliatywną) wybiera się, gdy niemożliwe jest wyleczenie chorego. Terapia ta ma na celu utrzymanie jakości życia i wydłużenie okresu przeżycia.
- Połączenie chemioterapii i radioterapii (tzw. radiochemioterapia) jest stosowane np. u osób, u których rak jest ograniczony do żołądka lub połączenia żołądkowo-przełykowego, ale mimo tego nie może być zoperowany.
Inne metody leczenia paliatywnego
- Gdy guz zwęża żołądek lub przełyk i pokarm nie może przejść do jelita, można wykorzystać:
- Wstawienie stentu, aby utrzymać światło obszaru dotkniętego chorobą w stanie otwartym;
- Zabieg chirurgiczny, podczas którego żołądek zostaje połączony z jelitem cienkim;
- Karmienie przez sondę, która dochodzi do jelita cienkiego;
- radioterapię;
- usunięcie fragmentów żołądka.
- W przypadku krwawienia z guza:
- zamknięcie krwawiących naczyń za pomocą odpowiednich cewników;
- operacyjne usunięcie obszaru guza;
- radioterapię.
Terapia uzupełniająca
Terapia preparatami z jemioły może być stosowana jedynie w celu poprawy jakości życia, a nie jego przedłużenia.- Probiotyki można stosować przy biegunce, ale pacjenci z obniżoną odpornością (własny system obronny organizmu jest stłumiony) są narażeni na zatrucie krwi. Dlatego należy zachować tu szczególną ostrożność.
- Wprowadzane jest leczenie bólu.
- Praktyki oparte na mindfulness (uważności)/medycynie holistycznej mogą być stosowane w celu złagodzenia lęku i stresu, a także poprawy jakości życia.
- Nie zaleca się stosowania chińskich mieszanek ziołowych.
Co możesz zrobić sam?
- Stan odżywienia pacjenta powinien być oceniany i monitorowany w miarę przebiegu choroby.
- Należy zapobiegać lub przeciwdziałać utracie masy ciała.
- Należy regularnie ćwiczyć i brać udział w zajęciach kinezyterapii.
- W razie potrzeby zachęcamy do skorzystania z profesjonalnego wsparcia psychoonkologicznego.
Zapobieganie
- Rzucić palenie!
- Ruch powinien być regularny.
- Odchudzanie w przypadku nadwagi
- Należy unikać produktów zawierających składniki pochodzenia zwierzęcego oraz dużą ilość soli.
- U osób z grupy ryzyka z dodatnim wynikiem badań w kierunku H. pylori zaleca się farmakoterapię w celu jak najpełniejszej eliminacji bakterii (za pomocą antybiotyków). Osoby z grupy ryzyka to:
- krewni I. stopnia z rakiem żołądka;
- pacjenci z ryzykiem wystąpienia zapalenia żołądka;
- pacjenci z wcześniejszą neoplazją żołądka (neoplazja to bliżej nieokreślona zmiana w tkankach ciała wynikająca z nieprawidłowej regulacji wzrostu komórek).
Rokowanie
- Jak w przypadku większości rodzajów nowotworów, kluczowe znaczenie dla rokowania ma stadium choroby w momencie rozpoznania.
- Spośród wszystkich pacjentów chorych na raka żołądka średnio od 32 do 34% przeżywa 5 lat od momentu rozpoznania.
- Jeśli rak został wykryty we wczesnym stadium i można go było całkowicie usunąć, szansa na wyleczenie lub dłuższe przeżycie jest znacząco większa.
- Jeśli rak żołądka jest bardzo zaawansowany i w momencie rozpoznania dotyczy m.in. węzłów chłonnych, wątroby lub kości, rokowanie jest gorsze.
- Możliwe powikłania w przebiegu choroby to:
- niedożywienie,
- zwężenie odcinków żołądka lub jelita cienkiego,
- krwawienia z przewodu pokarmowego,
- przebicie ściany żołądka,
- refluks (zgaga),
- Powikłania po operacji żołądka,
- płyn w jamie brzusznej (wodobrzusze).
Dodatkowe informacje
- Krew w stolcu
- Choroba refluksowa (zgaga)
- Helicobacter pylori
- Palenie szkodzi zdrowiu
- Dlaczego warto rzucić palenie i
- Nadwaga i utrata masy ciała
- Rak żołądka — informacje dla lekarzy
Autor
- Hannah Brand, dr n. med., Berlin
- Anna Zwierzchowska, lekarz rezydent, Kraków (edytor/recenzent)