Co to jest przewlekły ból podbrzusza?

Przewlekły ból podbrzusza definiuje się jako ból trwający dłużej niż 6 miesięcy. Typowy jest długotrwały, często stały, tępy ból w podbrzuszu, dolegliwości mogą się okresowo zaostrzać. W rozwoju objawu odgrywają rolę zarówno przyczyny fizyczne, jak i psychiczne. Ból prowadzi do znacznego obniżenia jakości życia.

Dyskomfort jest najczęściej zlokalizowany głęboko w miednicy. Może występować zarówno ogniskowo po obu stronach okolicy pachwinowej, jak i w sposób rozlany w całym podbrzuszu. Podbrzusze jest przy tym szczególnie tkliwe, a ból jest opisywany jako rozproszony lub intensywny. Często nasila się onprzy podnoszeniu ciężkich przedmiotów i poruszaniu się. Najczęściej jest najmniej dokuczliwy we wczesnych godzinach porannych. W zależności od przyczyny bólu mogą wystąpić różne inne dolegliwości.

Ponieważ istnieje wiele różnych definicji przewlekłego bólu podbrzusza, trudno jest oszacować jego częstość występowania. Jak wynika z różnych badań bóle menstruacyjne występują u 17–81% kobiet, a niecykliczne bóle podbrzusza u 2–24%. Młodsze kobiety (poniżej 40. roku życia) są dotknięte tym problemem częściej niż kobiety starsze (powyżej 60. roku życia).

Przyczyny

Zakłada się, że istnieje więcej niż jedna przyczyna bólu podbrzusza u większości cierpiących na niego osób. Często trudno jest przypisać jednoznaczną diagnozę do dolegliwości. Ból może pochodzić z okolicy narządów płciowych, przewodu pokarmowego, układu moczowego lub układu mięśniowo-szkieletowego. W rozwoju bólu przewlekłego często rolę odgrywają czynniki psychologiczne. 

Najczęściej stwierdza się endometriozę, zrosty, zespół jelita drażliwego, depresję oraz śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego. Ponadto infekcje lub operacje mogą powodować przewlekły ból podbrzusza. Guzy w podbrzuszu (np. łagodne mięśniaki), przemoc seksualna, przewlekłe choroby zapalne jelit, przewlekłe choroby układu moczowego, ból pleców, fibromialgia lub przepuklina pachwinowa mogą również stanowić przyczynę bólu podbrzusza.

Jeśli silnego bólu trwającego dłużej niż 6 miesięcy nie można odpowiednio wytłumaczyć zaburzeniem fizycznym, określa się go jako zaburzenie bólowe pod postacią somatyczną. Główną rolę odgrywają tu konflikty emocjonalne i stres psychospołeczny. Inne zaburzenia psychiczne (np. zaburzenia lękowe) mogą być również związane z przewlekłym bólem podbrzusza.

Diagnostyka

Rodzaj i czas trwania bólu, a także inne objawy są odnotowywane podczas konsultacji lekarskiej. 

Aby ustalić przyczynę bólu, istotne jest przeprowadzenie dokładnego badania fizykalnego i badania ginekologicznego. Z tego samego powodu wykonuje się badania krwi, moczu i w razie potrzeby badanie kału. Dodatkowo można wykonać badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej. Na wczesnym etapie należy również wyjaśnić czynniki psychologiczne.

Jeśli diagnoza jest niepewna, mogą być potrzebne dodatkowe badania w gabinecie specjalistycznym.

W rzadkich przypadkach może być konieczna laparoskopia. Należy ją przeprowadzać bardzo ostrożnie i w miarę możliwości nie powtarzać w przypadku nawracających bólów podbrzusza bez uchwytnej przyczyny.

Leczenie

Dokładne informacje na temat przyczyn i charakteru tej choroby, a także wyników badań okazały się dobrą terapią dla wielu pacjentek, a dla niektórych wystarczającą. Ogromne znaczenie ma dobra relacja lekarz-pacjent.

Potrzeba leczenia różni się w zależności od osoby. Jeśli dolegliwości wynikają z określonej choroby, np. endometriozy, należy ją odpowiednio leczyć.

Leczenie bólu powinno być prowadzone w postaci multimodalnej terapii bólu składającej się z różnych środków.

Przy dominujących dolegliwościach mięśniowych pomocne mogą być ciepłe kąpiele, gimnastyka w ciepłej wodzie, fizjoterapia i ćwiczenia dna miednicy. Ponadto dobrze sprawdzają się metody relaksacyjne i akupunktura. W przypadku przyczyn psychosomatycznych należy rozważyć psychoterapię.

Niektóre pacjentki mogą odnieść korzyść z tymczasowego leczenia środkami przeciwbólowymi. Należy je jednak stosować ze szczególną ostrożnością. Z reguły środki przeciwbólowe nie powinny być stosowane na stałe, należy unikać leków, które mogą wywołać uzależnienie.

U części pacjentek w złagodzeniu objawów mogą pomóc niektóre leki przeciwdepresyjne. Jeśli ból ma swoje źródło w zaburzeniach układu nerwowego, można podjąć próbę terapii lekami przeciwpadaczkowymi.

Jeżeli w tym samym czasie występują bóle menstruacyjne, poprawę może przynieść przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych („pigułek“).

Rokowanie

Z doświadczenia wynika, że leczenie u wielu osób przynosi długotrwałą poprawę, istotne w całym procesie są nastawienie i poglądy pacjenta na temat terapii. Profilaktyka depresji i uzależnienia od leków jest niezbędna, ponieważ zawsze stanowią zawsze zagrożenie przy długotrwałym bólu i mogą maskować poprawę objawów.

Dodatkowe informacje

• Ostry ból podbrzusza u kobiet
• Przewlekły ból podbrzusza u kobiet – Informacje dla lekarzy

Autorzy

• Anna Zwierzchowska, lekarz, Kraków (recenzent)
• Martina Bujard, dziennikarz naukowy, Wiesbaden
• Julia Trifyllis, dr n. med., specjalista w dziedzinie ginekologii i położnictwa, Münster/W.