Co to jest zapalenie naczyń chłonnych?

Definicja

Zapalenie naczyń chłonnych (zapalenie dróg limfatycznych) jest spowodowane infekcją, która rozprzestrzenia się z zakażonej rany do miejscowych węzłów chłonnych.

Czynnikami wyzwalającymi są często nadkażone drobne zmiany skórne lub ukąszenia owadów. Obecne tam mikroorganizmy mogą wywołać stan zapalny, który szybko rozprzestrzenia się na naczynia limfatyczne. Możliwe przyczyny to bakterie, prątki, wirusy, grzyby lub pasożyty. W niektórych przypadkach przyczyna nie jest zakaźna, a wynika na przykład z reakcji alergicznej.

Jeśli stan zapalny nie jest leczony, patogeny mogą rozprzestrzenić się do krwiobiegu, a wtedy może dojść do zakażenia uogólnionego, któremu często towarzyszy wysoka gorączka i dreszcze (zakarzenie krwiopochodne — sepsa).

Objawy

Zwykle występuje powierzchowna zmiana skórna, która może być bardzo mała i niepozorna lub zakażenie, np. infekcją grzybiczą między palcami stóp lub zapaleniem skóry na podudziu. Objawy mogą być zróżnicowane, ale najczęściej pojawiają się czerwone pręgi lub pasma na skórze, ból, obrzęk i szybkie powiększanie się węzłów chłonnych.

W przypadku zakażenia niektórymi, rzadkimi patogenami, wzdłuż naczyń limfatycznych mogą wystąpić guzkowe obrzęki (guzkowe zapalenie naczyń chłonnych). Objawy ogólne mogą wystąpić w postaci gorączki, bólów mięśni i bólów głowy.

W przewlekłych, nieleczonych przebiegach może rozwinąć się obrzęk limfatyczny (nagromadzenie płynu, opuchlizna).

Przyczyny

Do szerzenia się zapalenie dochodzi zwykle po wniknięciu drobnoustrojów (w większości przypadków bakterii) do skóry, a stamtąd do naczyń chłonnych i miejscowych węzłów chłonnych.

U osób ze zdrowym układem odpornościowym najczęstszymi patogenami są paciorkowce beta-hemolizujące typu A, a w niektórych przypadkach bakterie Staphylococcus aureus, u osób z osłabionym układem odpornościowym do zapalenia naczyń chłonnych mogą doprowadzić także inne bakterie (gram-ujemne). Ostre zapalenie naczyń chłonnych może być wywołane przez wiele różnych wirusów i bakterii i nie zawsze da się ustalić konkretny drobnoustrój będący przyczyną.

Mikroorganizmy mogą dostać się do naczyń limfatycznych bezpośrednio przez zmianę skórną lub w wyniku powikłania infekcyjnego. Uszkodzone naczynia limfatyczne są bardziej wrażliwe na wniknięcie patogenów zakaźnych niż zdrowe.

Jeśli naczynia limfatyczne zostaną uszkodzone, na przykład przez powtarzające się stany zapalne, urazy czy np. operacje onkologiczne, nie mogą już tak dobrze spełniać swojej funkcji:

• Płyn limfatyczny może następnie gromadzić się w tkankach w dotkniętym rejonie i dochodzi do obrzęku limfatycznego (nagromadzenie płynu, opuchlizna).
• Ułatwia to inwazję drobnoustrojów i tym samym ponowne, dalsze zapalenie naczyń limfatycznych.
• Może rozwinąć się przewlekłe zapalenie naczyń chłonnych.

Zapalenie naczyń chłonnych może rozwijać się również bez udziału czynników zakaźnych, jeśli komórki raka rozprzestrzeniają się w układzie limfatycznym, nazywa się to nowotworowym zapaleniem naczyń chłonnych.

Częstość występowania

Jest to częste powikłanie zakażeń kończyn. Zapalenie naczyń chłonnych często występuje po operacjach, naświetlaniach oraz gdy drenaż limfatyczny jest zaburzony przez guzy lub blizny.

Badania dodatkowe

W większości przypadków rozpoznanie stawiane jest na podstawie typowego wywiadu lekarskiego oraz badania fizykalnego, w którym czerwone pręgi na skórze rozciągają się od rany lub stanu zapalnego do miejscowych węzłów chłonnych.

W przypadku niepowikłanego zapalenia węzłów chłonnych nie jest konieczne przeprowadzenie innych testów ani badań. Można jednak także pobrać z rany wymaz, w ten sposób w ciągu kilku dni można się dowiedzieć, jaki rodzaj bakterii wywołał stan zapalny. Jeśli antybiotykoterapia nie przynosi efektów, można na podstawie tych informacji dostosować leczenie. Można też zbadać krew w kierunku markerów zapalenia, takich jak CRP.

Jeśli zapalenie naczyń chłonnych często powtarza się lub występuje stale, przeprowadza się badania w kierunku obecności podstawowej choroby przewlekłej.

Leczenie

Z reguły przeciwko bakteriom, które wywołują stany zapalne, przepisuje się antybiotyki.

Najczęstszymi patogenami są paciorkowce i ewentualnie gronkowce, które dobrze reagują na antybiotyki z grupy penicylin lub pochodnych penicyliny (amoksycylina, doksycyklina).

Kończyny objęte zapaleniem powinny być uniesione i unieruchomione, aby obrzęk i ból mogły ustąpić, oraz żeby ograniczyć rozprzestrzenianie się zakażenia, pomocne są też środki przeciwbólowe.

W rzadkich przypadkach konieczna jest operacja.

Rokowanie i przebieg

Zapalenie naczyń chłonnych może się rozprzestrzeniać szybko, w ciągu kilku godzin. Brak lub opóźnione leczenie zapalenia naczyń chłonnych może spowodować przedostanie się bakterii we krwi i doprowadzić do sepsy.

Rokowanie w przypadku niepowikłanego zapalenia naczyń chłonnych jest dobre — leczenie antybiotykami zwykle jest skuteczne, jeśli przebieg choroby jest niepowikłany.

Nieleczone zapalenie naczyń chłonnych może doprowadzić do zniszczenia tkanek objętych chorobą, a sepsa jest obarczona ryzykiem zgonu.

Dodatkowe informacje

• Sepsa
• antybiotyki
• Zapalenie naczyń chłonnych — informacje dla lekarzy

Autorka

• Susanna Allahwerde, lekarz rodzinny, Berlin
• Anna Zwierzchowska, lekarz rezydent, Kraków (edytor/recenzent)