Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

Tętniak aorty brzusznej (TAB)

• Lokalne poszerzenie aorty brzusznej >3 cm.¹
• Rozróżnia się trzy rodzaje:
  
  1. Najczęstsze są tętniaki prawdziwe z poszerzeniem obejmującym wszystke warstwy ściany.
  2. Rzadziej tętniak rozwarstwiający jest wynikiem wcześniejszego rozwarstwienia.
  3. Bardzo rzadko występują tętniaki fałszywe (tętniak rzekomy, jama krwiaka pozanaczyniowego).
• Większość tętniaków aorty brzusznej przebiega bezobjawowo do momentu pęknięcia, które prowadzi do zgonu w 65–80% przypadków.^1-2

Tętniak aorty piersiowej (TAP)

• Lokalne poszerzenie aorty do >150% oczekiwanej średnicy — w zależności od płci, wieku i wielkości ciała.³
• Znacznie rzadszy niż TAB.

Klasyfikacja

• Podział zgodnie z lokalizacją tętniaka.
• TAB: w odniesieniu do odpływu z tętnic nerkowych:
  • podnerkowy
  • okołonerkowy:
    • rozciąga się do tętnic nerkowych, ale ich nie zajmuje
  • przynerkowy:
    • zajmuje tętnice nerkowe
  • nadnerkowy:
    • rozciągający się do tętnicy krezkowej górnej, z zajęciem jednej lub obu tętnic nerkowych.
• TAP:
  • aorta wstępująca
  • łuk aorty
  • aorta zstępująca.

Epidemiologia

• TAB:
  
  • chorobowość u mężczyzn 1,3–1,7 %^4-5
  • u kobiet chorobowość jest 6 razy niższa⁶
  • znaczący wzrost wraz z wiekiem⁷:
    • u mężczyzn >85. roku życia chorobowość wynosi 22%
    • u kobiet >85. roku życia chorobowość wynosi 6,2%.
• TAP:
  • zapadalność 5–10 na 100 000 pacjento-lat
  • szczyt częstości w 6.–7. dekadzie życia
  • mężczyźni chorują od 2 do 4 razy częściej niż kobiety.

Etiologia i patogeneza

• Poszerzenie ściany naczynia o podłożu wieloczynnikowym: molekularnym, genetycznym i środowiskowym.
• Spowodowane utratą elastyczności ściany aorty, uszkodzeniem macierzy zewnątrzkomórkowej i apoptozą komórek mięśni gładkich oraz śródbłonka.⁸
• Rolę odgrywają miażdżyca, czynniki prozapalne i m.in. zwiększoną aktywnością metaloproteaz macierzy oraz zmniejszenie ich hamowania przez inhibitory np. alfa- antyrypsynę. ⁹

Tętniak aorty brzusznej

• Najczęstszymi i najistotniejszymi czynnikami ryzyka, poza wiekiem, są płeć męska (iloraz szans 5,69) i palenie (iloraz szans 2,41).
• Inne czynniki predysponujące¹⁰:
  
  • dodatni wywiad rodzinny (iloraz szans 9,64)
  • choroba wieńcowa (iloraz szans 2,29)
  • nadciśnienie tętnicze (iloraz szans 1,55)
  • cukrzyca (iloraz szans 1,18).
• Dodatkowe zwiększone ryzyko związane z leczeniem inhibitorami gyrazy (fluorochinolonami)¹¹:
  • nowsze dane pozwalają spojrzeć na tę korelację z innej perspektywy.¹²

Tętniak aorty piersiowej

• Przyczyny w kolejności malejącej częstości występowania:
  
  • zwyrodnienie:
    • miażdżyca, nadciśnienie, palenie, wiek
  • zaburzenia tkanki łącznej:
    • niestabilność macierzy zewnątrzkomórkowej (np. zespół Marfana, zespół Loeysa-Dietza)
  • zaburzenia zastawki aortalnej (np. zastawka dwupłatkowa):
    • zmieniona hemodynamika
  • przyczyny genetyczne:
    • mutacje w genach funkcji komórek mięśni gładkich naczyń krwionośnych
  • zapalenie aorty:
    • rozszerzenie pozapalne.

ICD-10

• I71 Tętniak i rozwarstwienie aorty.
  
  • I71.2 Tętniak odcinka piersiowego aorty, bez informacji o pęknięciu.
  • I71.4 Tętniak odcinka brzusznego aorty, bez informacji o pęknięciu.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Kluczowa jest maksymalna średnica naczynia.
• Diagnostyka na podstawie ultrasonografii jamy brzusznej (TAB) lub echokardiografii przezklatkowej (TAP).
  
  • W przypadku echokardiograficznego poszerzenia aorty lub słabej wizualizacji tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny.

Diagnostyka różnicowa

Objawowy tętniak aorty- różnicowanie z:

• Bóle okolicy lędźwiowej.
• Rwa kulszowa.
• Zapalenie uchyłków.
• Zapalenie trzustki.
• Kamica moczowa.

Wywiad lekarski

• Zgodnie z wytycznymi, przeprowadzenie wywiadu medycznego obejmuje:
  • choroby serca w wywiadzie
  • wywiad dotyczący przyjmowania leków
  • palenie tytoniu przez pacjenta
  • objawy zaburzonej czynności płuc i nerek, PAD, nadciśnienia tętniczego i cukrzycy
  • u starszych pacjentów ocena ich stanu funkcjonalnego.
• Ponadto należy zapytać o dodatni wywiad rodzinny, inne choroby na podłóżu miażdżycy, a także możliwe objawy tętniaka.
  • Zwykle tętniak przebiega bezobjawowo, chyba że gwałtownie się powiększy, ulegnie zapaleniu (infekcji) lub pęknie.
• Objawy są możliwe z powodu ucisku na otaczające struktury:
  • tętniak aorty brzusznej:
    • ból pleców i brzucha, często uporczywy
    • ból mięśni pośladkowych, pachwiny, jąder i kości¹³
    • dystalna mikroembolizacja z objawami niedokrwienia kończyn dolnych
  • tętniak aorty piersiowej:
    • ból w klatce piersiowej lub objawy spowodowane uciskiem na przełyk (dysfagia) lub nerw krtaniowy wsteczny (chrypka) 
    • krwioplucie spowodowane uciskiem lub przetoką tchawicy lub oskrzeli.

Badanie fizykalne

Tętniak aorty brzusznej

• Często można go wyczuć jako pulsujący opór w jamie brzusznej.
  • Czułość wynosi 61% dla tętniaków o wielkości 3,0–3,9 cm, 69% dla tętniaków o wielkości 4,0–4,9 cm i 82% dla tętniaków o wielkości powyżej 5,0 cm¹⁴:
    • czułość odwrotnie proporcjonalna do obwodu talii pacjenta
• Szybko rosnące tętniaki, które mogą pęknąć w bardzo krótkim czasie, są często bolesne.
• Należy również zwrócić uwagę na tętniaki w pachwinie lub dole podkolanowym.

Tętniak aorty piersiowej

• Tętniak jest zwykle wykrywany przypadkowo podczas badania rentgenowskiego lub echokardiograficznego klatki piersiowej.
• Objawy mogą być następujące:
  • zespół Hornera
  • poszerzenie rozwidlenia tchawicy na zdjęciu rentgenowskim.

Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego

Wczesne wykrywanie i monitorowanie

• Badanie przesiewowe populacji pod kątem TAB za pomocą badania ultrasonograficznego:
  • powinny być zlecane wszystkim mężczyznom w wieku powyżej 65 lat
  • należy rozważyć ich zlecanie kobietom w wieku powyżej 65 lat, które obecnie palą papierosy lub paliły je w przeszłości
  • nie zaleca się go młodym osobom niepalącym bez wywiadu rodzinnego
  • należy rozważyć u rodzeństwa pierwszego stopnia pacjenta z TAB.
• Rozmiar naczynia należy mierzyć pionowo.
• Okresy monitorowania małych bezobjawowych TAB u mężczyzn:
  • co 2 lata w przypadku TAB o średnicy 3,0–3,9 cm
  • jeden raz w roku w przypadku TAB o średnicy 4,0–4,9 cm
  • co 6 miesięcy w przypadku TAB o średnicy 5,0–5,4 cm.
• Okresy monitorowania małych bezobjawowych TAB u kobiet:
  • co 2–3 lata w przypadku TAB o średnicy 3,0–3,9 cm
  • co 6 miesięcy w przypadku TAB o średnicy 4,0–4,5 cm*
  • co 3 miesiące w przypadku TAB o średnicy >4,5–4,9 cm*.
    • Jeśli rozmiar naczynia jest stały, okres między badaniami można wydłużyć.
• Przegląd Cochrane wykazał znaczne zmniejszenie śmiertelności z powodu tętniaka aorty brzusznej u mężczyzn w wieku 65–79 lat, którzy przeszli badanie ultrasonograficzne.¹⁵  Tętniaki występują u 5–10% mężczyzn w tej grupie wiekowej. Do pęknięcia dochodzi w 2% przypadków, gdy średnica tętniaka jest mniejsza niż 4 cm, oraz w 25% przypadków, gdy średnica jest większa o 5%. 80% osób, które trafiają do szpitala z pękniętą aortą, umiera.
  • Nie ma wystarczających danych, aby ocenić sytuację u kobiet.
  • Współczynnik kosztów uznaje się za akceptowalny.
• Jednorazowe badanie przesiewowe w kierunku TAB u bezobjawowych mężczyzn w wieku 65 lat i starszych może zmniejszyć śmiertelność z powodu tętniaka aorty brzusznej (TAB) o 40%.¹⁶
• Badania przesiewowe w Wielkiej Brytanii:
  • w Wielkiej Brytanii badania przesiewowe zostały wprowadzone dla wszystkich mężczyzn powyżej 65. roku życia (2010 r.)¹⁷
  • badania przesiewowe mężczyzn w wieku ≥65 lat zmniejszyły o połowę śmiertelność związaną z chorobą.¹⁸
• Badania przesiewowe w Szwecji:
  • wykazano, że ultrasonograficzne badania przesiewowe w kierunku TAB u 65-letnich mężczyzn wpływają pozytywnie na śmiertelność z powodu tętniaka i zostały obecnie wdrożone w większości szwedzkich regionów.¹⁹ Duże badanie kohortowe (2018 r.) przyniosło bardziej krytyczne wyniki¹⁹:
  • według niego aż 10 000 mężczyzn musi zostać poddanych badaniom przesiewowym, aby zapobiec zgonowi z powodu TAB u 2 pacjentów
  • z drugiej strony, u 49 z 10 000 mężczyzn, którym zaoferowano badania przesiewowe, rozpoznano TAB (nadrozpoznawalność), a 19 przeszło operację, której można było uniknąć, co wiązało się z ryzykiem
  • spadek częstości występowania TAB zaobserwowany w Szwecji nie został przypisany przez autorów do badań przesiewowych, ale do spadku palenia tytoniu.
• Badania przesiewowe w USA:
  • amerykańska agencja badań przesiewowych USPSTF zaleca jednorazowe badania przesiewowe u palących mężczyzn w wieku 65-75 lat i ograniczone badania przesiewowe u osób niepalących w tym samym wieku.²⁰

Wskazania do skierowania do specjalisty

• Skierowanie w celu ustalenia wskazań do leczenia chirurgicznego.
  • Zobacz Zalecenia dotyczące terapii.
• Pacjenci z objawowym tętniakiem powinni zostać jak najszybciej przyjęci do szpitala.
• W przypadku podejrzenia pęknięcia tętniaka istnieje bezwzględne wskazanie do operacji.

Środki przed transportem i po nim

• W przypadku podejrzenia pęknięcia należy zachować ostrożność podczas podawania płynów dożylnych.
• Zalecana dopuszczalna hipotonia ze skurczowym ciśnieniem tętniczym 80mmHg.
• Pacjent powinnien zostać przewieziony do szpitala w trybie nagłym.

Lista kontrolna przy skierowaniu

Leczenie

Cele leczenia

• W przypadku dużych i/lub postępujących i/lub objawowych tętniaków, rekonstrukcja aorty w celu zapobieżenia pęknięciu.²¹
• W przypadku pęknięcia: ratowanie życia.

Ogólne informacje o terapii

• Tętniak aorty jest oznaką ogólnej choroby sercowo-naczyniowej, a pacjenci powinni być leczeni w celu zmniejszenia progresji i śmiertelności z przyczyn sercowo-naczyniowych.²²
• Leczenie bezobjawowego TAB zależy od jego wielkości i ryzyka pęknięcia, które należy rozważyć w stosunku do ryzyka chirurgicznego związanego z operacją.
• Leczenie farmakologiczne:
  • służy do zmniejszenia napięcia ścian i zminimalizowania czynników ryzyka sercowo-naczyniowego.
• Zabieg operacyjny:
  • w przypadku operacji otwartej użycie protezy naczyniowej 
  • alternatywnie wewnątrznaczyniowe wprowadzenie stentu.²³
• Opieka nad pacjentem z TAB powinna być prowadzona w wyspecjalizowanych ośrodkach.
  
  • Duża liczba zabiegów i wysoka ich jakość, tj. doświadczeni chirurdzy- wiąże się to z niższą śmiertelnością w przypadku planowych operacji tętniaka aorty brzusznej.

Zalecenia dotyczące leczenia TAB

• Bezobjawowy TAB:
  • tętniaki o średnicy 4,0–5,4 cm powinny być regularnie monitorowane
  • pacjenci z tętniakiem aorty brzusznej o średnicy 5,5 cm lub większej powinni zostać poddani planowemu leczeniu tętniaka aorty brzusznej
  • w przypadku podnerkowego lub okołonerkowego TAB o średnicy 5,0–5,4 cm można rozważyć ww. leczenie
  • u kobiet leczenie inwazyjne należy rozważyć, gdy maksymalna średnica aorty osiągnie 5,0 cm
  • jeśli rozmiar TAB zwiększa się o >10 mm/rok, niezależnie od średnicy TAB, pacjenta należy skierować na konwencjonalną operację lub endowaskularne zaopatrywanie tętniaka aorty brzusznej (endovascular aortic aneurysm repair, EVAR).
• Leczenie objawowego TAB:
  • pacjenci z objawowym TAB powinni być leczeni inwazyjnie, na pierwszym dostępnym miejscu na liście planowych operacji
  • pacjenci z objawowym TAB powinni być leczeni wewnątrznaczyniowo, jeśli jest to technicznie uzasadnione.
• U pacjentów z wymagającą dializy niewydolnością nerek i POChP wymagającej tlenu, korzyści z planowej opieki TAB nie są pewne.
• TAB we wrodzonych chorobach tkanki łącznej jest rzadkością. W przypadkach zespołu Marfana i innych dziedzicznych wad tkanki łącznej, jeśli wskazana jest interwencja, otwarta operacja powinna być pierwszą opcją. Leczenie wtórne może być wewnątrznaczyniowe.
• Wskazania do planowej chirurgicznej wymiany aorty:
  
  • ≥50mm u pacjentów z zespołem Marfana
  • ≥45mm u pacjentów z zespołem Marfana i co najmniej 1 czynnikiem ryzyka:
    
    • predyspozycje rodzinne
    • tempo wzrostu >5 mm/rok
    • morfologia zastawki aortalnej (jednopłatkowa, dwupłatkowa)
    • skorygowana lub nieskorygowana koarktacja aorty
  • ≥50mm z zastawką dwupłątkową i co najmniej 1 czynnikiem ryzyka
  • ≥55mm u mężczyzn i ≥45mm u kobiet (zabieg zalecany).

Zalecenia dla pacjentów

• Należy zalecać pacjentom zaprzestanie palenia tytoniu, ponieważ zmniejszy to tempo powiększania się tętniaka.²⁴
• Aby uniknąć skoków ciśnienia tętniczego, należy powstrzymać się od uprawiania sportów wyczynowych w przypadku średnicy aorty piersiowej >40 mm.

Leczenie chirurgiczne

Środki przedoperacyjne

• Rewaskularyzację wieńcową należy przeprowadzić przed rozpoczęciem leczenia TAB u pacjentów z ostrym zawałem mięśnia sercowego z uniesieniem lub bez uniesienia odcinka ST, niestabilną lub stabilną dławicą piersiową z chorobą pnia lewej tętnicy wieńcowej lub chorobą trójnaczyniową.
• Leczenie statynami należy rozważyć przed operacją u pacjentów poddawanych zabiegom chirurgii naczyniowej, najlepiej co najmniej 2 tygodnie przed zabiegiem.
• Przed zabiegiem należy wykonać ultrasonografię dopplerowską tętnic szyjnych.
• Skala BAR może być wykorzystywana do przedzabiegowej oceny ryzyka endowaskularnego zaopatrywania tętniaka aorty brzusznej (EVAR) w porównaniu z otwartą rekonstrukcją (OR).
• Patrz kalkulator skali BAR.
• U pacjentów z TAB podawanie ASA należy kontynuować w okresie okołooperacyjnym w ramach profilaktyki wtórnej.
  • Przerwanie leczenia opiera się wyłącznie na indywidualnej ocenie ryzyka.
• Pacjenci powinni zostać poinformowani przed zabiegiem o możliwym pogorszeniu funkcji seksualnych po zabiegu, zarówno w przypadku otwartej rekonstrukcji jak i EVAR.

Interwencje chirurgiczne przy TAB

• W przypadku pacjentów z akceptowalnym ryzykiem okołozabiegowym, EVAR (endowaskularne zaopatrywanie tętniaka aorty brzusznej) i OR (otwarta rekonstrukcja) powinny być zalecane w równym stopniu, przy założeniu anatomicznej wykonalności EVAR.
  
  • Preferencje pacjenta powinny być brane pod uwagę przy wyborze procedury chirurgicznej, w odniesieniu do różnic między EVAR i OR w przebiegu okołozabiegowym, częstości reinterwencji, obserwacji i długoterminowej śmiertelności związanej z tętniakiem.
• Operacja otwarta:
  • wszczepienie protezy naczyniowej 
  • testowane są zabiegi laparoskopowe²⁵
    • znaczenie w praktyce lekarskiej jest obecnie nadal niejasne.
• Chirurgia wewnątrznaczyniowa:
  • procedura ta skutkuje mniejszym urazem niż operacja otwarta i jest odpowiednia dla aorty brzusznej i piersiowej
  • stent jest zwykle wprowadzany przez pachwinę
  • podczas zabiegu występuje mniejsze krwawienie, można go wykonać w znieczuleniu miejscowym i ma krótszy czas rekonwalescencji²⁶:
    • długoterminowy czas przeżycia nie jest dłuższy niż w przypadku operacji otwartej.
  • Procedura ta jest coraz częściej wykonywana, ale w niektórych kręgach budzi kontrowersje, ponieważ istnieje niewiele długoterminowych badań z randomizacją:
    • niektóre badania wykazują niższą śmiertelność okołooperacyjną^27-28, ale nie ma znaczących różnic w śmiertelności po 2²⁹ lub 6 latach³⁰
    • w badaniu z randomizacją i grupą kontrolną chirurgia wewnątrznaczyniowa wykazała niższą śmiertelność krótko po zabiegu (NNT 40), ale z czasem korzyść ta została zniwelowana i wystąpiło więcej powikłań, nowych interwencji i wyższe koszty³¹
    • w jednym z badań stwierdzono, że wewnątrznaczyniowa operacja tętniaka nie ma przewagi nad tradycyjną otwartą operacją u pacjentów, którzy byli w dobrym ogólnym stanie zdrowia przed zabiegiem²⁹
    • do 1 roku po zabiegu obserwuje się przewagę jakości życia w przypadku EVAR w porównaniu z OR.

Interwencje chirurgiczne przy TAP

• Zabieg chirurgiczny zależy od lokalizacji tętniaka:
  • implantacja protezy naczyniowej w odcinku tętniaka jest wystarczająca
  • jeśli tętniak obejmuje pień aorty, często występuje niewydolność zastawki aortalnej:
    • wtedy oprócz wszczepienia protezy aorty konieczna jest rekonstrukcja zastawki.

Działania wspomagające przy TAP

• Pacjenci powinni być zachęcani przez swoich lekarzy do zaprzestania palenia tytoniu, szczególnie po leczeniu TAB.
• Kontrola ciśnienia tętniczego i leczenie nadciśnienia tętniczego powinny być prowadzone u wszystkich pacjentów z TAB w celu zapobiegania powikłaniom sercowo-naczyniowym.
• Pacjenci z TAB i chorobami układu sercowo-naczyniowego powinni otrzymywać statyny w celu ochrony układu sercowo-naczyniowego, chyba że są ku temu przeciwwskazania.
• W przypadku współwystępowania chorób sercowo-naczyniowych, pacjentom z TAB należy zalecić terapię przeciwpłytkową.
• Ze względu na znaczenie miażdżycy, minimalizacja czynników ryzyka sercowo-naczyniowego jest obowiązkowa.
• Kontrola ciśnienia tętniczego ma kluczowe znaczenie: u pacjentów z cukrzycą poniżej 130/80 mmHg, z niewydolnością nerek należy unikać obniżania SBP poniżej 130mmHg.
• U pacjentów z zespołem Marfana profilaktyczna beta-blokada propranololem zmniejsza progresję poszerzenia aorty i występowanie powikłań.
  • W przypadku tętniaków o innej etiologii nie ma dowodów na szczególne korzyści ze stosowania beta-blokerów.

Zapobieganie

• Umiarkowana aktywność fizyczna prawdopodobnie działa zapobiegawczo na progresję tętniaków miażdżycowych. 

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Tętniak aorty może pozostawać bezobjawowy przez całe życie.
• Duże i powiększające się tętniaki mogą później prowadzić do objawów, takich jak ból pleców/nadbrzusza lub objawów spowodowanych uciskiem sąsiadujących z tętniakiem struktur.
• Jeśli tętniak się powiększa, w przebiegu choroby może dojść do jego pęknięcia, które z kolei może spowodować zgon pacjenta bez wystąpienia wcześniejszych objawów.

Powikłania

Informacje ogólne

• Transpozycja naczyń odchodzących od aorty:
  
  • niedokrwienie mięśnia sercowego
  • niedokrwienie jelita
  • niewydolność nerek.
• Niedokrwienie spowodowane tworzeniem się skrzepliny.
• Pęknięcie¹:
  • ostre objawy:
    1. nagły ból brzucha lub boku, który może promieniować do moszny
    2. wstrząs krwotoczny
  • pęknięcie otwarte z wypływem krwi do wolnej jamy brzusznej cechuje bardzo małe prawdopodobieństwo przeżycia
  • znacznie lepsze rokowanie występuje przy pęknięciu do przestrzeni zaotrzewnowej, w którym tkanka zaotrzewnowa pełni rolę tamponady.

Powikłania pooperacyjne

• W przypadku procedur endowaskularnych:
  
  • ostre zaburzenia czynności nerek
  • przeciek okołoprotezowy: utrzymujący się przepływ krwi poza światłem endograftu, ale wewnątrz worka tętniaka
  • migracja wszczepionego stentu
  • niedrożność tętnicy biodrowej uda z ostrym niedokrwieniem kończyny dolnej
    • zagięcie stentu w krętej tętnicy biodrowej
  • zakażenie przeszczepu
  • przetoka aortalno-jelitowa
  • niedokrwienie narządów wewnętrznych.
• W przypadku otwartej rekonstrukcji:
  
  • zakażenie protezy
  • tętniak zespolony
  • przepuklina w bliźnie pooperacyjnej
    • zdecydowanie najczęstszy typ powikłań
  • przetoka aortalno-jelitowa
  • dysfunkcja seksualna
  • niedrożność zrostowa.

Rokowanie

• Rokowanie zależy od wielkości i lokalizacji tętniaka.
• Tętniak aorty brzusznej:
  • ryzyko pęknięcia:
    • 3–5,5 cm: ryzyko pęknięcia w ciągu roku 0–1,61%
    • 5,5–6 cm: ryzyko pęknięcia w ciągu roku 3,5%
    • 6,1–7 cm: ryzyko pęknięcia w ciągu roku 4,1%
    • >7 cm: ryzyko pęknięcia na rok 6,3%.
  • Operacja:
    • śmiertelność 4 tygodnie po operacji niższa w przypadku operacji wewnątrznaczyniowej w porównaniu z operacją otwartą: 1,2% w porównaniu do 4,8%³²
      • różnice wyrównują się z czasem i po 5 latach śmiertelność jest taka sama w obu grupach
    • u pomyślnie zoperowanych pacjentów oczekiwana długość życia jest porównywalna do normalnej populacji w odpowiednim wieku.³³
• Tętniak aorty piersiowej:
  • ryzyko pęknięcia:
    • >60 mm: ryzyko pęknięcia w ciągu roku 6,9%, śmiertelność 11,8%
    • 50–59 mm: mniej więcej o połowę niższy wskaźnik pęknięć i śmiertelności.
  • Operacja:
    • śmiertelność okołooperacyjna od 1% u młodych pacjentów do >5% u pacjentów w podeszłym wieku.

Dalsze postępowanie

• Informacje na temat dalszego postępowania zachowawczego można znaleźć w zaleceniach dotyczących monitorowania.
• Kontrole pooperacyjne są przeprowadzane w porozumieniu z chirurgami:
  
  • pacjenci po operacji mogą być poddawani badaniu TK w odstępach 5-letnich
  • pacjenci po EVAR powinni być monitorowani w badaniach USG. Regularna kontrola po zabiegu powinna być organizowana przez ośrodek, który przeprowadził zabieg.
• Pacjenci po operacji lub EVAR pozostają pacjentami wysokiego ryzyka sercowo-naczyniowego.

Informacje dla pacjentów

Edukacja pacjenta

• Małe tętniaki mają niskie ryzyko pęknięcia i mogą być monitorowane.
• W przypadku nagłego ostrego brzucha lub bólu pleców, pacjenci świadomi obecności tętniaka powinni natychmiast udać się do szpitala.
• Palenie tytoniu jest najważniejszym modyfikowalnym czynnikiem ryzyka i należy je pilnie rzucić.

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Tętniak aorty.

Ilustracje