Content

Informacje ogólne

Definicja

• Zwężenie pozaczaszkowej części tętnicy szyjnej wewnętrznej o ≥50% jej światla, spowodowane głównie miażdżycą.
• Do klasyfikacji zwężeń tętnic szyjnych stosuje się 2 główne kryteria:
  • znaczenie kliniczne – bezobjawowe lub objawowe zwężenie tętnicy szyjnej
  • stopniowanie ciężkości za pomocą metod obrazowania (głównie badania ultrasonograficznego z funkcją kolorowego Dopplera)

Epidemiologia

• Chorobowość zwężenia światła tętnicy szyjnej ≥50% (według NASCET) w populacji ogólnej: około 4% 
  • u osób powyżej 65. roku życia: >5%¹
  • u osób powyżej 80. roku życia: >10%.²
• Chorobowość zwężeń wysokiego stopnia (≥70% światła według NASCET): około 1,7%
• Stosunek liczby mężczyzn do liczby kobiet: około 2:1.¹
• Najwyższa chorobowość u pacjentów z PAD (choroba tętnic obwodowych)³
• 28% pacjentów ze zwężeniem tętnicy szyjnej powyżej 50%
• 14% pacjentów ze zwężeniem tętnicy szyjnej powyżej 70%
• Miażdżycowe zwężenie tętnic szyjnych stanowi przyczynę 20% przypadków udaru niedokrwiennego mózgu⁴

Etiologia i patogeneza

Etiologia

• Zdecydowanie najczęstszym czynnikiem etiologicznym (>90%) jest miażdżyca
• Rzadszymi przyczynami są:
  • zapalenie naczyń
  • dysplazja włóknisto–mięśniowa
  • rozwarstwienie
  • angiopatia popromienna

Patogeneza

• Zmiany miażdżycowe prowadzą do zwężenia światła pozaczaszkowej części tętnicy szyjnej wewnętrznej
• Miejscem predylekcyjnym jest rozwidlenie tętnicy szyjnej wspólnej na tętnicę szyjną wewnętrzną i zewnętrzną
• oprócz czynników ryzyka miażdżycy, rolę w tworzeniu się blaszki miażdżycowej odgrywają lokalne warunki przepływu i geometria naczyń w rejonie rozwidlenia.⁵
• Najczęstszym mechanizmem udarów spowodowanych zwężeniem tętnicy szyjnej jest zator pochodzący ze zmian miażdżycowych⁶
  • inne mechanizmy obejmują miejscową zakrzepicę lub niedostateczny przepływ związany ze zwężeniem⁶

Ocena stopnia zwężenia i klasyfikacja

• W przeszłości stosowano różne definicje stopnia zwężenia; obecnie stopień zwężenia powinien być podawany zgodnie z (angiograficzną) definicją NASCET (North American Symptomatic Carotid Endarterectomy Trial).
  • stopień zwężenia (%) = (średnica światła naczynia dystalnie od zwężenia minus średnica światła naczynia w obszarze zwężenia)/średnica światła naczynia dystalnie do zwężenia x 100%.⁴
• Aby uniknąć nieporozumień, przy określaniu ilościowym należy zawsze podawać metodę diagnostyczną i zastosowaną definicję zwężenia (najlepiej NASCET lub USG duplex doppler)⁴
  • wyniki wieloparametrycznych badań USG mogą i powinny być przenoszone przez osoby przeprowadzające badanie na stopnie zwężenia wg NASCET
• Klasyfikacja ciężkości na podstawie określonego stopnia zwężenia według NASCET:
• blaszki miażdżycowe niezwężające (stopień zwężenia do 10%)
• zwężenie niskiego stopnia (20‒40%)
• umiarkowane zwężenie (50%)
• zwężenie średniego stopnia (60%)
• zwężenie wysokiego stopnia (70%)
• zwężenie bardzo wysokiego stopnia (80%)
• zwężenie najwyższego stopnia (90%)
• niedrożność (100%)

Czynniki predysponujące

• Czynniki ryzyka rozwoju zwężenia tętnicy szyjnej są tożsame z czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i PAD:^4-5
  • palenie tytoniu
  • dyslipidemia
  • nadciśnienie tętnicze
  • cukrzyca
  • otyłość
  • brak aktywności fizycznej
  • wiek
  • wzrost stężenia CRP (przewlekły stan zapalny)
  • płeć męska
  • choroba naczyniowa w wywiadzie

ICD–10

• I63.0 Zawał mózgu spowodowany przez zakrzep tętnic przedmózgowych
• I63.1 Zawał mózgu spowodowany przez zator tętnic przedmózgowych
• I63.2 Zawał mózgu spowodowany przez nieokreśloną niedrożność lub zwężenie tętnic przedmózgowych
• I65.2 Niedrożność i zwężenie tętnicy szyjnej wewnętrznej
• I67.2 Miażdżyca tętnic mózgowych

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Istotne zwężenie jest zwykle definiowane jako zwężenie ≥50% światła tętnicy
• Bezobjawowe zwężenia mogą być wykryte jedynie poprzez badania przesiewowe lub przypadkowo

Rozróżnienie między zwężeniami objawowymi i bezobjawowymi

• Rozróżnianie objawowego i bezobjawowego zwężenia wymaga w pierwszej kolejności przeprowadzenia szczegółowego wywiadu i przedmiotowego badania neurologicznego
  • objawowe zwężenie tętnicy szyjnej: jednostronny udar mózgu, jednostronny przemijający atak niedokrwienny (TIA) lub jednostronne niedokrwienie siatkówki w ciągu ostatnich 6 miesięcy
    • zwężenie można również uznać za objawowe, jeśli w badaniu obrazowym wykazano jednostronne, klinicznie bezobjawowe niedokrwienie
  • bezobjawowe zwężenie tętnicy szyjnej: brak objawów związanych ze zwężeniem w ciągu ostatnich 6 miesięcy

Badania przesiewowe 

• U pacjentów z dwoma lub więcej czynnikami ryzyka sercowo-naczyniowego można rozważyć badanie przesiewowe w kierunku bezobjawowego zwężenia tętnicy szyjnej

• U pacjentów w stanie stabilnym przygotowywanych do CABG, u których w ciągu ostatnich 6 miesięcy wystąpił TIA lub udar mózgu (bez rewaskularyzacji tętnicy szyjnej) należy rozważyć wykonanie USG duplex doppler tętnicy szyjnej

• Nie zaleca się przeprowadzania badań przesiewowych w populacji ogólnej
  • badania przesiewowe populacji przy niskiej chorobowości generowałyby zbyt wiele wyników fałszywie dodatnich.⁷

Diagnostyka różnicowa

• Przemijający atak niedokrwienny (TIA) lub udar jako pierwszy objaw - potencjalne przyczyny:
  • zatory proksymalne z serca (np. w przypadku migotania przedsionków) lub aorty
  • lakunarne zawały mózgu spowodowane niedrożnością małych naczyń krwionośnych
  • krwotok mózgowy

Diagnostyka

Wywiad – udar i TIA

• Patrz artykuł: Udar i TIA
• Typowe objawy pozaczaszkowego zwężenia tętnicy szyjnej:¹
  • jednostronne niedokrwienie siatkówki (ślepota przejściowa)
  • jednostronny niedowład
  • jednostronne zaburzenia czucia
  • zaburzenia mowy
• Nietypowe objawy zwężenia tętnicy szyjnej:¹
  • zawroty głowy
  • podwójne widzenie
  • zaburzenia pamięci

Badanie fizykalne

• Przedmiotowe badanie neurologiczne
• Samo klasyczne badanie przedmiotowe – zwłaszcza osłuchiwanie tętnicy szyjnej – ma niską czułość w wykrywaniu istotnego zwężenia tętnicy szyjnej
• W niektórych przypadkach zwężenie tętnicy szyjnej można wykryć metodą osłuchową (słyszalny szmer przepływu nad polem tętnicy szyjnej)
• Zasadniczo jednak osłuchiwanie nie jest odpowiednie do wykrywania/wykluczania zwężenia tętnicy szyjnej
  • szmer przepływu nie dowodzi zwężenia wyższego stopnia, a brak szmeru przepływu nie wyklucza obecności zwężenia

Badania uzupełniające w praktyce lekarza rodzinnego

• EKG lub 24-godzinne monitorowanie EKG metodą Holter 
  • migotanie przedsionków jako alternatywna (kardioemboliczna) przyczyna udaru
    • zapis EKG 24-godzinny metodą Holter dostępny w ramach Opieki Koordynowanej
• Pomiar ciśnienia tętniczego
  • pomiar ciśnienia tętniczego w gabinecie, ewentualnie ambulatoryjny 24–godzinny pomiar ciśnienia tętniczego w diagnostyce nadciśnienia tętniczego 
    • badania Holter dostępne w ramach Opieki Koordynowanej
• Badania laboratoryjne:
  • lipidogram: cholesterol całkowity, cholesterol LDL, cholesterol HDL, trójglicerydy
  • glukoza, HbA1c
  • CRP
  • eGFR, kreatynina (przed diagnostyką inwazyjną/leczeniem obejmującym podanie środka kontrastowego)
  • TSH (przed diagnostyką inwazyjną/terapią z podaniem środka kontrastowego)

Diagnostyka specjalistyczna⁴

Badanie USG (kolorowa ultrasonografia Duplex Doppler) – dostępne w POZ w ramach Opieki Koordynowanej

• Określenie stopnia zwężenia w zmianach tętnicy szyjnej powinno być wykonane za pomocą kolorowej ultrasonografii duplex doppler
• Najważniejsza procedura z badań nieinwazyjnych:
• wolna od ryzyka
• szybko dostępna
• niedroga
• Powinna być wykonywana przez doświadczonych i wykwalifikowanych lekarzy
• Ocena stopnia zwężenia pod kątem wielu parametrów
  
  • na podstawie 10 kryteriów ultrasonograficznych (5 głównych i 5 dodatkowych) oceniany jest stopień zwężenia, a odczyty ultrasonograficzne są następnie określane w stopniu ciężkości NASCET; metoda ECTS nie jest rekomedowana
• Wyróżnia się następujące stopnie ciężkości zwężenie (NASCET):
  • blaszki miażdżycowe niezwężające (stopień zwężenia do 10%)
  • zwężenie niskiego stopnia (20‒40%)
  • umiarkowane zwężenie (50%)
  • zwężenie średniego stopnia (60%)
  • zwężenie wysokiego stopnia (70%)
  • zwężenie bardzo wysokiego stopnia (80%)
  • zwężenie najwyższego stopnia (90%)
  • niedrożność (100%)
• Ze względu na wysoką dokładność diagnostyczną, badanie ultrasonograficzne jest również akceptowane jako podstawa planowania terapii przed interwencjami/operacjami
• Jeśli diagnostyka ultrasonograficzna jest utrudniona lub istnieją wątpliwości co do klasyfikacji, należy dodatkowo wykonać angiografię TK lub angiografię RM

Angiografia TK

• Morfologiczna prezentacja zwężenia
• Dobre rozgraniczenie między światłem naczynia, tkankami miękkimi i strukturami kostnymi
• Jeśli zwapnienie jest poważne, możliwe jest przeszacowanie stopnia zwężenia

Angiografia RM

• Mniej zależne od osoby wykonującej badanie niż ultrasonografia
• Podatność na artefakty niższa niż w przypadku angiografii TK
• Tendencja do przeszacowania stopnia zwężenia

Cyfrowa angiografia subtrakcyjna (digital subtraction angiography – DSA)

• Metoda referencyjna dla procedur nieinwazyjnych⁸
• Nie należy wykonywać rutynowej diagnostyki DSA
  • nieznaczne ryzyko powikłań (do 1%) nawet w przypadku czysto diagnostycznego, selektywnego DSA
• DSA powinna być wykonywana tylko wtedy, gdy:
  • brakuje jednoznacznych wyników procedur nieinwazyjnych
  • należy spodziewać się konsekwencji terapeutycznych

Przed planowaną interwencją/operacją

• Jeśli rozważana jest endarterektomia tętnicy szyjnej (carotid endarterectomy – CEA), ocena stopnia zwężenia określona na podstawie USG Duplex powinna zostać potwierdzona przez angiografię TK lub RM lub przez powtórne badanie ultrasonograficzne wykonane przez innego wykwalifikowanego lekarza
• Jeśli rozważane jest stentowanie tętnic szyjnych (carotid artery stenting – CAS), badanie ultrasonograficzne powinno być uzupełnione angiografią TK lub RM w celu uzyskania dodatkowych informacji na temat łuku aorty, morfologii zwężenia oraz krążenia zewnątrzczaszkowego i wewnątrzczaszkowego

Wskazania do hospitalizacji

• Pacjentów z podejrzeniem ostrego udaru należy natychmiast przetransportować do szpitala karetką pogotowia ratunkowego
  • pacjenci z udarem powinni być leczeni w dedykowanych neurologicznych oddziałach udarowych
• W przypadku pacjentów z TIA zaleca się również natychmiastową ocenę w ośrodku specjalizującym się w udarach

Test FAST (Face, Arms, Speech, Time – twarz, ramiona, mowa, czas)

• W celu szybkiej oceny klinicznej obecności zaburzeń krążenia mózgowego, można zastosować popularny akronim FAST
  • Face (twarz): czy ma miejsce porażenie twarzy?
    • Poproś badaną osobę, aby się uśmiechnęła lub pokazała zęby.
    • Sprawdź, czy nie pojawiła się asymetria.
  • Arm (ramię): czy ma miejsce osłabienie ramion?
    • Unieś ramiona badanej osoby do 90 stopni w pozycji siedzącej (45 stopni w pozycji leżącej), dłońmi do góry, poproś o przytrzymanie przez 5 sekund i opuszczenie rąk.
    • Sprawdź, czy pacjent nie opuszcza ramion lub czy same nie opadają.
  • Speech (mowa): czy ma miejsce upośledzenie mowy?
    • Sprawdź, czy nie pojawiły się zaburzenia mowy.
    • Spróbuj porozmawiać z badaną osobą.
    • Zwróć uwagę na niewyraźną mowę.
    • Zwróć uwagę na problemy ze znajdowaniem słów. Poproś badaną osobę o nazwanie widocznych przedmiotów, takich jak krzesło, stół, długopis. W przypadku zaburzeń widzenia należy dać osobie badanej znajomy przedmiot do ręki.
  • Time (czas): jeśli przynajmniej 1 z powyższych testów da wynik pozytywny, należy natychmiast wykonać połączenie alarmowe na pogotowie.

Leczenie

Cele leczenia

• Uniknięcie udaru/TIA
• Zapobieganie/opóźnianie progresji zwężenia

Ogólne informacje o leczeniu

• Leczenie zwężenia tętnicy szyjnej obejmuje następujące elementy:
  • zmiana stylu życia
  • farmakologiczna profilaktyka pierwotna i wtórna lekami przeciwpłytkowymi i leczenie czynników ryzyka
    • podstawowa terapia zapobiegająca powikłaniom miażdżycowym z wykorzystaniem odpowiednich wytycznych i standardów (leczenie zaburzeń gospodarki lipidowej, nadciśnienia tętniczego oraz cukrzycy)
    • pacjenci z bezobjawowym zwężeniem <60% prawdopodobnie odniosą większe korzyści z leczenia zachowawczego niż z rewaskularyzacji¹
  • chirurgiczne (tromboendarterektomia) lub interwencyjne (stentowanie) leczenie zwężenia tętnicy szyjnej.^9-11

Zmiana stylu życia

• Normalizacja masy ciała
• Zmiana nawyków żywieniowych
• Regularna aktywność fizyczna
• Zaprzestanie palenia
• Ograniczenie spożycia alkoholu

Leczenie farmakologiczne

• Pacjenci ze zwężeniem tętnicy szyjnej powinni być leczeni farmakologicznie

Hamowanie agregacji płytek krwi

• Pacjenci objawowi
  • niepoddawani endarterektomii ani wszczepieniu stentu - zwykle podwójna terapia przeciwpłytkowa - ASA 100 mg/d oraz klopidogrel 75 mg/d przez 21 dni, następnie długoterminowo ASA lub klopidogrel
• Pacjenci bezobjawowi
  • w przypadku zwężenia tętnicy >50%, obciążeni małym ryzykiem krwawienia - długoterminowe leczenie przeciwpłytkowe (ASA w małych dawkach)

Leczenie nadciśnienia tętniczego

• Inhibitory ACE lub antagoniści receptora angitensyny II (sartany) powinny być stosowane jako leki pierwszego rzutu w przypadku chorób naczyń obwodowych¹²
• Informacje na temat leczenia nadciśnienia tętniczego oparte na aktualnych wytycznych znajdują się również w artykule nadciśnienie tętnicze

Statyny¹³

• Pacjentów z udokumentowaną chorobą sercowo–naczyniową na podłożu miażdżycy należy zaklasyfikować do grupy bardzo wysokiego ryzyka sercowo–naczyniowego. Należy dążyć do osiągnięcia LDL–C <1,4 mmol/l (55 mg/dl) i zmniejszenia stężenia wyjściowego LDL–C o ≥50%, oraz nie–HDL–C <2,2 mmol/l (85 mg/dl)
• Statyny są zalecane u wszystkich pacjentów z chorobą naczyń obwodowych¹²
• Zaleca się przepisywanie statyn w dużej, największej tolerowanej przez pacjenta dawce, w celu osiągnięcia celów terapeutycznych
• Jeżeli w przypadku stosowania statyny w największej tolerowanej dawce, nie osiągnięto wartości docelowych lipidogramu, zaleca się dołączenie ezetymibu
• W prewencji wtórnej u pacjentów z grupy bardzo dużego ryzyka, u których nie osiągnięto celów leczenia pomimo stosowania statyny w największej tolerowanej dawce w skojarzeniu z ezetymibem, zaleca się dołączenie inhibitora PCSK9
• Jeśli schemat leczenia oparty na statynach nie jest tolerowany w żadnej dawce (nawet po próbie ponownego włączenia), należy zastosować leczenie ezetymibem, oraz, w razie potrzeby, dodanie do ezetymibu inhibitora PCSK9 i/lub kwasu bempediowego
• Aby zapoznać się z aktualnymi. wytycznymi dotyczącymi leczenia statynami, zobacz także artykuł: hiperlipidemia

Rewaskularyzacja

Informacje ogólne

• Wskazanie do rewaskularyzacji zawsze powinno być omówione interdyscyplinarnie i rozważane indywidualnie
• Rewaskularyzacja zwężenia tętnicy szyjnej może być wykonana poprzez chirurgiczną tromboendarterektomię (CEA) lub stentowanie tętnicy szyjnej (CAS).¹¹
  
  • obecnie standardową procedurą rewaskularyzacji jest chirurgiczna tromboendarterektomia
    • zabieg może być wykonany w znieczuleniu ogólnym lub miejscowym.
  • stentowanie tętnic szyjnych jest alternatywą dla niektórych grup pacjentów¹
    • podwyższone ryzyko operacji
    • trudne warunki chirurgiczne
    • warunkiem wstępnym stentowania tętnic szyjnych jest udokumentowany niski wskaźnik powikłań w ośrodku wykonującym zabieg (<3% dla zwężeń bezobjawowych, <6% dla zwężeń objawowych).¹

Leczenie bezobjawowego zwężenia tętnicy szyjnej

(Wspomagające) leczenie zachowawcze

• Wszystkim pacjentom z bezobjawowym zwężeniem tętnicy szyjnej należy zalecić zróżnicowaną, zdrową dietę i aktywność fizyczną. Należy rzucić palenie.
• Wszyscy pacjenci z >50% bezobjawowym zwężeniem tętnicy szyjnej powinni przyjmować statyny w celu długoterminowej profilaktyki zdarzeń sercowo–naczyniowych (udar, zawał mięśnia sercowego, itp.).
• Pacjenci z bezobjawowym zwężeniem tętnicy szyjnej <60% powinni być leczeni zachowawczo, ponieważ nie odnoszą korzyści z leczenia inwazyjnego
• Pacjenci bezobjawowi, ze zwężeniem tętnicy >50%, obciążeni małym ryzykiem krwawienia - długoterminowe leczenie przeciwpłytkowe (ASA w małych dawkach)

Leczenie chirurgiczne (CEA - tromboendoartrerektomia) i interwencyjne (CAS - stentowanie tętnicy szyjnej)

• W przypadku bezobjawowego zwężenia tętnicy szyjnej o 60‒99% można rozważyć CAS, jeśli nie ma zwiększonego ryzyka leczenia chirurgicznego.
• Korzyści z CEA wykazano w przypadku zwężenia tętnicy szyjnej >60% jej światła
• Zmniejszenie 5–letniego ryzyka udaru z 11% do 5‒6% (NNT = 17‒20).
• Mężczyźni odnoszą większe korzyści z leczenia zabiegowego niż kobiety.
• Korzyści są większe u pacjentów w wieku poniżej 75. roku życia. 
• Możliwe, że dodatkowe korzyści z zabiegu chirurgicznego są mniejsze w kontekście nowoczesnej farmakoterapii miażdżycy¹
• Należy również rozważyć CEA (można rozważyć CAS), zwłaszcza jeśli kryteria kliniczne lub wyniki badań obrazowych są związane ze zwiększonym ryzykiem niedokrwienia mózgu:
  • przeciwstronny TIA lub zawał mózgu
  • płeć męska
  • klinicznie bezobjawowy jednostronny zawał mózgu (cTK, RM)
  • szybka progresja stopnia zwężenia
  • rozmiar blaszki miażdżycowej powyżej 80 mm², blaszka miażdżycowa o niskim echu, krwawienie do blaszki miażdżycowej
  • wykrycie mikrozatorowości przy użyciu przezczaszkowej ultrasonografii dopplerowskiej (transcranial Doppler – TCD)
  • zmniejszona rezerwa naczynioruchowa (pojemność rezerwowa CO₂).
• Jeśli rozważa się CEA lub CAS, oczekiwana długość życia powinna wynosić powyżej 5 lat, a wskaźnik powikłań okołozabiegowych poniżej 3%.

Leczenie objawowego zwężenia tętnicy szyjnej

(Wspomagające) leczenie zachowawcze

• Wszystkim pacjentom z objawowym zwężeniem tętnicy szyjnej należy zalecić zróżnicowaną dietę i aktywność fizyczną. Należy rzucić palenie.
• Pacjenci z objawowym zwężeniem tętnicy szyjnej niepoddawani endarterektomii ani wszczepieniu stentu - zwykle podwójna terapia przeciwpłytkowa - ASA 100 mg/d oraz klopidogrel 75 mg/d przez 21 dni, następnie długoterminowo ASA lub klopidogrel
• Cukrzycę lub nadciśnienie tętnicze należy konsekwentnie leczyć zgodnie z obowiązującymi wytycznymi
• Pacjenci z objawowym zwężeniem tętnicy szyjnej <50% powinni być leczeni zachowawczo, ponieważ nie odnoszą korzyści z leczenia inwazyjnego

Leczenie chirurgiczne (CEA - tromboendoartrerektomia) i interwencyjne (CAS - stentowanie tętnicy szyjnej)

• Przy podejmowaniu decyzji o sposobie leczenia, oprócz czynników swoistych dla pacjenta i warunków anatomicznych, należy wziąć pod uwagę osobiste preferencje pacjenta. Warunkiem wstępnym są informacje i edukacja dostosowane do potrzeb danej osoby.
•  CEA
  
  • zakres korzyści z CEA zależy od stopnia zwężenia
    • w przypadku zwężeń od 70% do 99% zmniejszenie 5–letniej częstości występowania udarów o 16% (NNT = 6)¹
    • w przypadku zwężeń od 50% do 69% zmniejszenie 5–letniej częstości udarów o 4,6% (NNT = 22)¹ 
    • brak korzyści w przypadku zwężeń <50%.¹
  • CEA powinna być wykonywana u pacjentów z objawowym zwężeniem 50–69%, jeśli nie ma zwiększonego ryzyka zabiegu operacyjnego
  • korzyści są największe, jeśli CEA zostanie wykonana w ciągu 2 tygodni od wystąpienia objawów
  • długotrwała profilaktyka - ryzyko jednostronnego udaru (>30 dni po operacji) to około 1% rocznie
• CAS
  • CAS można rozważyć u objawowych pacjentów ze zwężeniem tętnicy szyjnej 50–99% i normalnym ryzykiem operacyjnym
  • CAS można rozważyć jako alternatywę leczenia, jeśli wskaźnik powikłań pozabiegowych w ośrodku wynosi poniżej 6%
  • CAS jest korzystną opcją w szczególności u następujących pacjentów:¹
    • pacjenci chirurgiczni wysokiego ryzyka
    • pacjenci ze zwężeniami w miejscach niedostępnych chirurgicznie
    • z ponownymi zwężeniami po operacji
    • ze zwężeniami radiogennymi
    • ze zwężeniami tandemowymi ze zwężeniem wewnątrzczaszkowym lub wewnątrz klatki piersiowej wyższego stopnia
    • z przeciwstronnym uszkodzeniem nerwu krtaniowego wstecznego.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Powikłania

• Objawowe zwężenie tętnicy szyjnej wiąże się z wyższym ryzykiem udaru/zgonu w okresie okołozabiegowym niż zwężenie bezobjawowe
  • w przypadku bezobjawowych zwężeń częstość występowania udaru/zgonu w okresie okołozabiegowym wynosi około 2% (brak istotnej różnicy między metodami leczenia)
  • w przypadku objawowych zwężeń, częstość występowania udaru/zgonu wynosi około 3% po tromboendarterektomii i 6% po zabiegu stentowania tętnicy szyjnej
• Inne możliwe powikłania:
  • niedokrwienie/zawał mięśnia sercowego
    • tomboendarterektomia wiąże się z nieznacznie wyższym ryzykiem zawału mięśnia sercowego.¹
  • miejscowe krwawienie
    • rozległe ponowne krwawienie wiąże się z wyższym ryzykiem udaru/zgonu
  • zakażenia ran
  • uszkodzenia nerwów
  • restenoza tętnicy szyjnej

Przebieg i rokowanie

• Bezobjawowe zwężenia
  • po rewaskularyzacji (tromboendarterektomia lub stentowanie) w 4–letnim okresie obserwacji, około 5% pacjentów doświadcza poważnego zdarzenia (zgon, udar lub zawał mięśnia sercowego)
• Objawowe zwężenia
  • po rewaskularyzacji (tromboendarterektomia lub stentowanie) w 4–letnim okresie obserwacji, u około 8% pacjentów dochodzi do poważnego zdarzenia (zgon, udar lub zawał mięśnia sercowego)
• Restenoza występuje zarówno po tromboendarterektomii, jak i stentowaniu tętnic szyjnych u około 6% pacjentów.

Dalsze postępowanie

• Wszyscy pacjenci ze zwężeniem tętnicy szyjnej - zalecane coroczne badania kontrolne, ocena przestrzegania zaleceń postępowania niefarmakologicznego podczas każdej wizyty⁴
• Po trombendarterektomii pierwsze badanie kontrolne należy przeprowadzić w ciągu 30 dni
• Podczas badań kontrolnych należy wybierać metodę nieinwazyjną obrazowania – zwykle jest to USG Duplex Doppler

Informacje dla pacjentów

Edukacja pacjenta

• O korzyściach płynących z modyfikacji stylu życia w celu poprawy profilu ryzyka sercowo–naczyniowego
• O sposobie działania profilaktyki farmakologicznej
• O zaletach i możliwych powikłaniach rewaskularyzacji

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Zwężenie tętnic szyjnych
• Udar

Ilustracje