Czym jest zespół pozakrzepowy?

Żyły to naczynia krwionośne doprowadzające krew do serca. Krew jest pompowana w stronę serca wskutek skurczu mięśni nóg, skurczów serca i innych mechanizmów. Zastawki w żyłach zapobiegają również niepożądanemu przepływowi krwi pod wpływem siły ciężkości z powrotem do stóp. Zespół pozakrzepowy to stan, w przypadku którego wskutek zakrzepu (zakrzepicy) zniszczeniu ulegają zastawki żyły uda lub łydki i dochodzi do bliznowacenia żył głębokich, co uniemożliwia swobodny przepływ krwi. Jest to skutek i powikłanie zakrzepu krwi w głębiej leżącym naczyniu krwionośnym – zakrzepicy żył głębokich. Wskutek ograniczenia przepływu wstecznego dochodzi do wzrostu ciśnienia wewnątrz żył. Powoduje to z kolei zmiany w łydkach lub udach.

• Obrzęk obejmuje głównie obszar łydki i stawu skokowego.
• Skóra zyskuje często niebieskoszare lub brązowawe zabarwienie.
• Często pojawia się także wysypka lub rany na skórze, a u niektórych osób również dokuczliwy świąd.
• Wielu pacjentów doświadcza bólu o różnym stopniu nasilenia lub uczucia ciężkości stopy.

Zespół pozakrzepowy rozwija się u około połowy pacjentów cierpiących na zakrzepicę żył głębokich w ciągu roku do dwóch.

Przyczyna

Żyły w kończynach dolnych

Żyły to naczynia krwionośne transportujące krew z tkanek ciała do serca. Skrzep krwi w takim naczyniu krwionośnym hamuje przepływ krwi. Chore części ciała mogą być wówczas wypełnione krwią i opuchnięte.

Zakrzepy krwi w żyłach głębokich może powodować wiele różnych czynników. Najczęstszą przyczynę stanowi unieruchomienie, np. przykucie do łóżka lub niewielka aktywność z powodu chorób lub przebytych operacji. Ryzyko potęguje także choroba nowotworowa. Prawdopodobieństwo zwiększa się również u osób poddawanych leczeniu estrogenem oraz palaczy. W wielu przypadkach nie można jednak jednoznacznie określić przyczyny zakrzepów.

Blokada żyły powoduje wzrost ciśnienia w jej wnętrzu. W żyłach znajdują się zastawki, które pod względem działania przypominają zawór jednokierunkowy. Dzięki nim krew przepływa przez naczynie krwionośne tylko w jednym kierunku, czyli w kierunku serca. Wzrost ciśnienia w żyłach może spowodować zniszczenie zastawek. Wskutek tego przepływ krwi jest mniej skuteczny niż wcześniej, dochodzi także do spiętrzenia krwi. Z naczyń krwionośnych może wyciekać płyn powodujący obrzęk oraz zmianę barwy skóry.

Skóra jest wskutek obrzęku krucha i mogą tworzyć się otwarte rany.

Leczenie

Celem leczenia jest zatrzymanie gromadzenia płynów (obrzęku) w stopie/łydce, zapobieganie owrzodzeniu oraz zapewnienie optymalnego krążenia w stopie. Istotne znaczenie ma profilaktyka zakrzepów i zespołu pozakrzepowego. 

Niektóre działania można podjąć we własnym zakresie:

• Noszenie pończoch uciskowych podczas leczenia zakrzepicy i po jego zakończeniu pomoże zapobiegać dolegliwościom wskutek przebytej choroby. Podkolanówki należy nosić przez dłuższy czas, nawet kilka lat po zakończeniu leczenia ostrej postaci choroby. Należy z nich korzystać tak długo, jak długo utrzymuje się obrzęk stóp.
• Staranna pielęgnacja skóry to równie ważny element profilaktyki owrzodzeń. Aby unikać odcisków i ran, należy także nosić wygodne obuwie.
• Codzienna aktywność fizyczna pozwala zachować sprawność układu krwionośnego. Skurcz mięśni nóg ułatwia ponowny transport krwi do serca. Pozwala to ograniczyć zatrzymywanie płynu w organizmie oraz złagodzić dolegliwości.
• Warto unikać dłuższego stania, które powoduje spiętrzenie krwi w żyłach nóg.
• Drenaż limfatyczny umożliwiający manualny transport płynu tkankowego.

Leczenie chirurgiczne jest wskazane tylko w rzadkich przypadkach. 

Rokowanie

Dolegliwości nasilają się wraz z wiekiem. Dzieje się tak zwłaszcza w przypadku osób zaniedbujących leczenie. Objawy choroby mogą powodować problemy z wykonywaniem niektórych zawodów. Objawy nasilają się zarówno wskutek ciężkiej pracy fizycznej, jak i długotrwałej pozycji siedzącej lub stojącej.

Dalsze informacje

• Zakrzepica żył głębokich
• Przewlekłe owrzodzenia nóg
• Pończochy uciskowe
• Pielęgnacja skóry
• Układ krwionośny
• Terapia uciskowa i leczenie owrzodzeń
• Niewydolność żylna
• Zespół pozakrzepowy – informacje dla lekarzy

Autorzy

• Dietrich August, dr med., lekarz, Fryburg Bryzgowijski
• Thomas Fühner, dr hab. n. med., specjalista chorób wewnętrznych i chorób płuc, Hanower
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent