Czym jest kołatanie i przyspieszone bicie serca?

• Kołatanie serca to nieprzyjemne wyczuwanie nieregularnego bicia własnego serca, z dodatkowo występującym niepokojem. Może się przejawiać w następujący sposób:
  • przyspieszone bicie serca,
  • zwolnione bicie serca,
  • niemiarowe bicie serca,
  • dodatkowe skurcze mięśnia serca,
  • lub inne objawy (na przykład w przypadku ataku paniki).

Występowanie

• Kołatanie serca jest częstą przyczyną konsultacji medycznych z powodu lęku przed poważną chorobą.
• Zapisy aktywności elektrycznej serca (badanie EKG) u większości osób rejestrują dodatkowe uderzenia mięśnia sercowego, ale tylko w wyjątkowych przypadkach są one odczuwalne przez pacjenta.  

Przyczyna

Najczęstsze przyczyny

• Dodatkowe skurcze serca (ekstrasystolie):
  • Najczęstszą przyczyną są dodatkowe skurcze mięśnia sercowego, jednak u osób zdrowych, bez wad serca, nie są zjawiskiem groźnym.
• Ataki paniki lub zwiększone napięcie emocjonalne:
  • Prowadzą do wyrzutu adrenaliny i podwyższenia tętna. W chwili ataku paniki osoba odczuwa bicie serca w sposób bardziej świadomy niż zwykle. Zwiększa to niepokój, co z kolei powoduje dodatkowe zwiększenie wyrzutu adrenaliny i przyspieszoną pracę serca. To nieprzyjemny, ale całkowicie niegroźny cykl.
• Niedokrwistość, anemia:
  • Jeśli we krwi występuje zbyt niskie stężenie czerwonego barwnika krwi (hemoglobiny – wartość Hb), tlen w krwiobiegu nie znjaduje się w ilości wystarczającej. W rezultacie serce musi bić szybciej, aby wyrównać brak tlenu poprzez lepsze krążenie. 
• Określone leki lub środki pobudzające:
  • Leki na astmę i na przeziębienie
  • Niektóre leki na nadciśnienie
  • Kawa, tytoń, substancje psychoaktywne
• Gorączka:
  • W przypadku chorób zakaźnych związanych z gorączką jedną z reakcji organizmu jest przyspieszone bicie serca.
• Zaburzenia rytmu serca:
  • Migotanie przedsionków:
    • Migotanie przedsionków występuje dość powszechne, głównie u osób w zaawansowanym wieku. Typowym objawem jest nieregularne tętno.
  • Rzadkoskurcz (bradykardia):
    • Dzięki systematycznym treningom, zawodowi sportowcy mają niskie tętno spoczynkowe. Jednak u osób starszych bradykardia może być oznaką choroby.
  • Częstoskurcz (tachykardia):
    • U osób zdrowych w wieku poniżej 50 lat stan ten jest nieszkodliwy. Jednak jeśli tachykardia występuje w postaci nagłych ataków, może to wskazywać na zaburzenie przewodzenia impulsów elektrycznych w sercu, co wymaga głębszej diagnostyki. U osób starszych stan ten może być również oznaką choroby, którą należy właściwie zdiagnozować, a następnie leczyć.
• Niewydolność serca:
  • Niewydolność serca dotyka głównie osoby starsze. Mięsień sercowy nie jest na tyle silny, by mógł pompować niezbędną ilość krwi, wskutek czego serce zaczyna bić szybciej. 

Rzadkie przyczyny

• Przyspieszony metabolizm:
  • Jednym z objawów nadczynności tarczycy jest występowanie szybkiego tętna.
• Niskie stężenie glukozy we krwi w przypadku cukrzycy:
  • Organizm reaguje na niskie stężenie glukozy we krwi podwyższonym tętnem, podobnie jak w przypadku gorączki.
• Nieprawidłowe funkcjonowanie zastawek serca: 
  • Zwężenie zastawki aortalnej, niewydolność zastawki aortalnej, zwężenie zastawki mitralnej, niewydolność zastawki mitralnej
• Wrodzona wada serca
• Choroby mięśnia sercowego (kardiomiopatie)
• Choroby płuc
• Zaburzenia zawartości jonów we krwi (elektrolitów)

Co można zrobić we własnym zakresie?

• Do najczęstszych przyczyn kołatania serca należą ataki paniki lub zwiększone napięcie emocjonalne, przyjmowanie środków pobudzających, jak kawa lub tytoń, a także niegroźne dodatkowe skurcze serca (ekstrasystolie). Jeśli odczucie kołatania serca jest bardzo nieprzyjemne, należy unikać sytuacji lub substancji, które według własnego doświadczenia je wywołują.
• Dodatkowe skurcze serca występują często, nawet w przypadku osób całkowicie zdrowych. Zwłaszcza zawodowi sportowcy mogą odczuwać dodatkowe skurcze mięśnia sercowego bezpośrednio po treningu lub zawodach, gdy poziom adrenaliny w organizmie jest wciąż bardzo wysoki. W pozostałych przypadkach dodatkowe skurcze są najczęściej odczuwalne w stanie zrównoważonego spoczynku.

Kiedy należy skonsultować się z lekarzem?

• Jeśli nie ma pewności, czy kołatanie serca jest wywołane chorobą, należy skonsultować się z lekarzem.
• Nieregularne tętno lub pojawiające się ataki przyspieszonego lub zwolnionego bicia serca wymagają dodatkowych badań lekarskich.
• Złe samopoczucie i dyskomfort związany z kołataniem serca również należy zgłosić lekarzowi.
• W przypadku utraty przytomności związanej z przyspieszeniem czynności serca należy natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe.

Jak postępuje lekarz?

Wywiad

Lekarz może zadać następujące pytania:

• Jak długo utrzymują się dolegliwości?
• Jak często występują?
• Czy stwierdzono inne choroby?
• Czy są odczuwalne następujące objawy:
  • Nadmierna duszność
  • Ból w klatce piersiowej
  • Zwiększone parcie na pęcherz w związku z przyspieszonym biciem serca
  • Zawroty głowy
  • Omdlenia
  • Wzmożona potliwość
  • Nudności i wymioty
• Czy występują częste ataki paniki?
• Czy regularnie przyjmowane są leki lub substancje psychoaktywne?

Badanie lekarskie

• Lekarz osłuchuje serce i płuca, mierzy tętno i ciśnienie tętnicze krwi oraz ocenia krążenie.

Inne badania

• Wykonywane jest badanie EKG.
• Dodatkowo można przeprowadzić proste badania krwi, jak na przykład morfologię z określeniem poziomu czerwonego barwnika krwi (stężenie Hb), stężenie jonów we krwi (elektrolitów) i poziom hormonów tarczycy. 

Skierowanie do specjalisty lub szpitala

• W przypadku podejrzenia zaburzenia rytmu serca pacjent zostaje skierowany do poradni kardiologicznej lub do szpitala na oddział kardiologii w celu poszerzenia diagnostyki.

Autorzy

• Dietrich August, lekarz, Fryburg w Bryzgowii
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny, Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie (edytor)