Jakie ryzyko wiąże się z długimi lotami?

Coraz więcej osób podróżuje w odległe miejsca samolotem. Długi czas lotu, wynoszący od 10 do 15 godzin, nie jest rzadkością. Pasażerowie, siedząc w wymuszonej pozycji na małej przestrzeni, mają zwykle ograniczone możliwości poruszania się czy rozprostowania nóg.

Zakrzepica żylna i zatorowość płucna

Siedzenie bez ruchu przez dłuższy czas może być szkodliwe. Zwiększa ryzyko powstawania zakrzepów w naczyniach krwionośnych w nogach. Krew gromadzi się w żyłach stóp i podudzi. Prawidłowo krew, która powinna być pompowana z powrotem do serca, jest wypychana w naczyniach krwionośnych nóg (żyłach) w górę, gdy układ mięśniowy nóg i ud pracuje (tzw. pompa mięśniowa). Podczas chodzenia lub poruszania się w jakikolwiek inny sposób mięśnie naprzemiennie napinają się i rozluźniają. W chwili napięcia mięśni naczynia krwionośne są ściskane przed mięśnie nóg. Ponieważ naczynia krwionośne w kończynach dolnych mają zastawki zapobiegające cofaniu się krwi, krew jest pchana w kierunku serca i krąży. Długotrwałe siedzenie w bezruchu powoduje zaburzenia krążenia krwi.

Zatrzymany lub spowolniony przepływ krwi powoduje że ta łatwo krzepnie, co wiąże się z ryzykiem powstawania zakrzepów. Te z kolei blokują światło naczyń krwionośnych i wywołują reakcję zapalną (zakrzepica żył głębokich). W niektórych przypadkach zakrzep krwi może się oderwać i przemieścić z krwią w kierunku serca i płuc. Konsekwencją może być obecność zakrzepu krwi w płucach (zatorowość płucna) – stan potencjalnie zagrażający życiu.

Powietrze w samolocie jest stosunkowo suche. Odwodnienie organizmu z powodu utraty płynów podczas oddychania zwiększa ryzyko powstawania zakrzepów krwi. Krew staje się gęstsza, płynie wolniej i szybciej krzepnie. Kolejnym czynnikiem zwiększającym ryzyko jest niski poziom tlenu spowodowany niskim ciśnieniem powietrza w kabinie.

Czynniki ryzyka

Ryzyko rozwoju zakrzepicy żył głębokich podczas podróży lotniczych jest niskie u większości osób, jednak wzrasta u podróżujących, którzy posiadają inne, indywidualne czynniki ryzyka.

Znacznie bardziej narażone są osoby, które już miały zakrzepicę żył głębokich, mają zwiększoną skłonność do zakrzepicy (trombofilii), a także osoby cierpiące na nowotwór lub inne poważne choroby.

Do kolejnych czynników ryzyka należy starszy wiek (powyżej 60 lat), historia zakrzepów krwi w rodzinie, przewlekła niewydolność serca, zawał serca w przeszłości, unieruchomienie nogi opatrunkiem gipsowym, leczenie hormonalne i duża nadwaga. W ciąży i po porodzie, a także w przypadku nasilonych żylaków kończyn dolnych ryzyko zakrzepów krwi jest nieznacznie większe niż w populacji ogólnej.

Ryzyko wystąpienia zakrzepicy wzrasta wraz z długością trwania podróży i liczbą indywidualnych czynników ryzyka. Osoby z grup ryzyka przed odbyciem dłuższego lotu, trwającego ponad 6 godzin, powinny zasięgnąć porady lekarskiej w sprawie profilaktyki choroby zakrzepowej.

Częstotliwość występowania

Nie istnieją dokładne dane na temat częstości występowania zakrzepów krwi u podróżnych, ale ryzyko rozwoju choroby u osób nieobciążonych jest bardzo niskie, w przypadku podróży lotniczych trwających ponad 6 godzin ryzyko zakrzepicy wzrasta około 2 do 4 razy.

Profilaktyka

Ponieważ zakrzepica żył głębokich może prowadzić do powikłań zagrażających życiu, warto przestrzegać kilku prostych zaleceń.

Przed wyjazdem

• Dla osoby z żylakami lub chorobami sercowo-naczyniowymi loty trwające dłużej niż kilka godzin mogą zwiększać ryzyko powstawania zakrzepów. Dlatego w przypadku długiego lotu i przynależności do grupy ryzyka warto skonsultować się z lekarzem przed podróżą.
• Osobom z wysokim ryzykiem, szczególnie u tych, u których stwierdzono w przeszłości zakrzepicę, należy przepisać zastrzyk z tzw. heparyną drobnocząsteczkową, który podaje się na krótko przed odjazdem na lotnisko. Heparyna jest bardzo skutecznym lekiem przeciwzakrzepowym, którego działanie utrzymuje się przez około 24 godziny.
• Dla niektórych osób o podwyższonym ryzyku pomocne może być noszenie pończoch uciskowych. Odpowiednio założone stymulują krążenie krwi poprzez ułatwianie pompowania krwi w górę i zapobiegają obrzękom nóg. W rezultacie zmniejszają ryzyko powstawania zakrzepów.
• Należy pamiętać, że nawet mając takie pończochy, należy zadbać o ruch w trakcie lotu.

Podczas lotu

• Na czas podróży zaleca się ubrać luźne i wygodne ubrania i unikać ciasnych skarpet.
• Co najmniej raz na godzinę należy wstać i spróbować się przejść. Można zrobić przysiad lub pomachać stopami.
• Unikać siedzenia ze skrzyżowanymi nogami.
• Pić dużo płynów! Warto mieć świadomość, że spędzając w samolocie długi czas, traci się dużo płynów. Powietrze w samolotach jest suche. Może to prowadzić do odwodnienia organizmu i podwyższenia ryzyka zakrzepicy żylnej.
• Pić należy przede wszystkim wodę. Należy pamiętać, że zarówno alkohol, jak i kawa czy herbata działają odwadniająco.

Po locie

• Jeśli pod koniec lotu pojawią się trudności z założeniem buta z powodu spuchnięcia stopy, należy się temu przyjrzeć. Naszą uwagę powinno zwrócić też wystąpienie bólu w nodze po przebytym locie. Jeśli ból utrzymuje się przez kilka godzin/dni po podróży, a obrzęk stopy lub podudzia nie ustępuje, należy skonsultować się z lekarzem. W przypadku zakrzepicy żył głębokich skóra może stać się czerwonawa lub sinawa i być cieplejsza niż na drugiej kończynie.
• Duszność, bóle w klatce piersiowej i kaszel mogą być objawami zatorowości płucnej. Jeśli objawy te wystąpią po podróży lotniczej, należy zwrócić się po pomoc lekarską.

Rokowanie

Ogólnie rzecz biorąc, istnieje bardzo małe ryzyko zakrzepicy żył głębokich związanej z podróżami lotniczymi. Jednak ryzyko wzrasta wraz z czasem trwania podróży oraz dodatkowymi obciążeniami zdrowotnymi podróżującego.

Dodatkowe informacje

• Zakrzepica żył głębokich (ZŻG)
• Zatorowość płucna
• Pończochy uciskowe
• Profilaktyka zakrzepicy podczas podróży lotniczych – informacje dla lekarzy