Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Zakażenia beta-hemolizującymi paciorkowcami grupy A według Lancefield (S. pyogenes, GAS) mogą prowadzić do szeregu nieropnych poinfekcyjnych chorób immunologicznych.^1-2
  • Paciorkowce grupy A powodują między innymi zapalenie gardła, zapalenie migdałków, szkarlatynę oraz zakażenia skóry i tkanek miękkich.
• Choroby immunologiczne będące następstwem zakażeń obejmują^,:
  • ostrą gorączkę reumatyczną (ARF)
  • popaciorkowcowe kłębuszkowe zapalenie nerek
  • popaciorkowcowe reaktywne zapalenie stawów (ReZS)
  • pląsawicę Sydenhama (chorea minor)
  • zespół PANDAS (pediatric autoimmune neuropsychiatric disorders associated with streptococcal infections).

Epidemiologia

• W krajach rozwiniętych częstość występowania powikłań immunologicznych w następstwie zakażenia paciorkowcami od kilkudziesięciu lat obniża się i są to obecnie choroby bardzo rzadkie.¹
• Ostra gorączka reumatyczna (ARF):
  • zapadalność 0,1–1 przypadek na 100 000 osób w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej
  • dotyczy głównie dzieci w wieku od 5. roku życia (szczyt zachorowań w 10. roku życia).
• Popaciorkowcowe kłębuszkowe zapalenie nerek:
  • choroba rzadka, ale jedna z najczęstszych przyczyn kłębuszkowego zapalenia nerek u dzieci w wieku od 2 do 12 lat. Dzieci w tym wieku stanowią 80—85% chorych.³
• Bardzo zmienna zapadalność na całym świecie^1-2:
  • zależnie od warunków geograficznych i społeczno-ekonomicznych w niektórych miejscach utrzymuje się wyższa zapadalność i śmiertelność z powodu ciężkiego przebiegu choroby
    • m.in. Indie, Afryka Subsaharyjska, Australia, Nowa Zelandia
  • zapadalność na gorączkę reumatyczną wynosi 10–120 przypadków rocznie na 100 000 osób w Europie Wschodniej, na Bliskim Wschodzie, w Azji i Australii.

Etiologia i patogeneza

• Zobacz artykuł Zakażenia wywołane przez paciorkowce (S. pyogenes/GAS).
• Zakażenie pierwotne^1-2,4-5:
  • paciorkowce beta-hemolizujące grupy A (GAS, Streptococcus pyogenes) początkowo powodują miejscowe zakażenie^2,4-5
  • najczęściej ostre zapalenie gardła, zapalenie migdałków lub szkarlatynę, rzadziej zakażenia skórne (liszajec, róża).
• Powikłania immunologiczne^1-2,4:
  • białko M jest antygenem powierzchniowym paciorkowca Streptococcus pyogenes
  • wytwarzane przez organizm przeciwciała przeciwpaciorkowcowe (skierowane przeciw białku M) wchodzą w reakcję krzyżową z własnymi antygenami organizmu
    • podobieństwo w budowie białek M paciorkowców i tkanek własnych ciała (np. miozyny)
    • poinfekcyjna reakcja autoimmunologiczna spowodowana „mimikrą cząsteczkową”
  • uszkodzenie zajętej tkanki w wyniku działania różnych mechanizmów
    • wskutek odkładania się kompleksów immunologicznych w kłębuszkowym zapaleniu nerek
    • wskutek nadmiernej odpowiedzi immunologicznej w ostrej gorączce reumatycznej (ARF)
    • w wyniku uszkodzenia jąder podstawnych przez przeciwciała w pląsawicy Sydenhama i zespole PANDAS (w pląsawicy przeciwciała przeciw jądrom podstawnym, ABGA).⁶ W zespole PANDAS nie potwierdzono udziału przeciwciał przeciwneuronalnych w wywoływaniu objawów.⁷
• Choroby immunologiczne będące następstwem zakażenia występują zwykle kilka tygodni po zakażeniu beta-hemolitycznymi paciorkowcami grupy A.^1-2

Czynniki predysponujące

• Przebyte zakażenie beta-hemolizującymi paciorkowcami grupy A (GAS).
• Pochodzenie z regionów o wysokiej zapadalności na gorączkę reumatyczną.⁸
• Ubóstwo, niedożywienie, niski status społeczno-ekonomiczny.²
• Przeludnienie (ponadprzeciętnie wysoka liczba osób przypadających na jedno gospodarstwo domowe lub izbę mieszkalną).^2,8
• Predyspozycje genetyczne (m.in. antygeny układu HLA MHC klasy II).^2,8

ICD-10

• I00 Choroba reumatyczna bez informacji o zajęciu serca.
• I01 Gorączka reumatyczna z zajęciem serca.
  • I01.0 Ostre reumatyczne zapalenie osierdzia.
  • I01.1 Ostre reumatyczne zapalenie wsierdzia.
  • I01.2 Ostre reumatyczne zapalenie mięśnia sercowego.
  • I01.8 Inne ostre choroby reumatyczne serca.
  • I01.9 Ostra choroba reumatyczna serca, nieokreślona.
• I02 Pląsawica reumatyczna.
  • I02.0 Pląsawica reumatyczna z zajęciem serca.
  • I02.9 Pląsawica reumatyczna bez zajęcia serca.
• I05 Choroby reumatyczne zastawki mitralnej.
• I06 Choroby reumatyczne zastawki aortalnej.
• I07 Choroby reumatyczne zastawki trójdzielnej.
• I09 Inne reumatyczne choroby serca.
• N00 Ostry zespół zapalenia nerek.
• N08 Zaburzenia kłębuszków nerkowych w przebiegu chorób sklasyfikowanych gdzie indziej.
  
  • N08.0 Zaburzenia kłębuszków nerkowych w przebiegu chorób zakaźnych i pasożytniczych sklasyfikowanych gdzie indziej.

Gorączka reumatyczna

Definicja

• Zobacz artykuł Gorączka reumatyczna.
• Ostra gorączka reumatyczna (ARF) to ogólnoustrojowe zaburzenie gorączkowe będące następstwem paciorkowcowego zakażenia górnych dróg oddechowych.²
  • Dotyczy głównie dzieci w wieku od 5. roku życia (szczyt zachorowań w 10. roku życia).

Objawy

• Początek choroby^1-2:
  • 3 tygodnie (10–28 dni) po zakażeniu paciorkowcami grupy A (GAS).
• Typowe dolegliwości obejmują^1-2:
  • gorączkę
  • zmęczenie, ogólne złe samopoczucie
  • „wędrujący” ból dużych stawów
  • tachykardię i kołatanie serca
  • duszność
  • zmiany skórne (rumień brzeżny)
  • mimowolne ruchy i niepokój w pląsawicy Sydenhama.
• Wywiad świadczący o przebytym zakażeniu paciorkowcami:
  • przede wszystkim zapalenie gardła, zapalenie migdałków, szkarlatyna.

Zapalenie wielu stawów

• Najczęstszy objaw (>75% przypadków).²
• Zapalenie kilku stawów (zapalenie wielostawowe), z silnym bólem:
  • obrzęk, tkliwość, nadmierne ucieplenie, ból podczas ruchu w zajętym stawie.
• Zapalenie „wędruje” zazwyczaj z jednego dużego stawu do drugiego.²
  • Zmiany chorobowe zwykle obejmują staw kolanowy, staw skokowy, staw łokciowy i nadgarstkowy.
• Zwłóknienie okołostawowe stawów śródręczno-paliczkowych może prowadzić do odchylenia łokciowego w stawach (artropatia Jaccouda).
• Zwykle ustępuje samoistnie po maksymalnie 4 tygodniach.²
• Dobra odpowiedź na niesteroidowe leki przeciwzapalne.

Zapalenie serca

• Zapalenie serca (zapalenie mięśnia sercowego, zapalenie wsierdzia, zapalenie osierdzia) o zmiennym przebiegu występuje w 50–70 % przypadków.²
  • najcięższa manifestacja choroby.
• Zapalenie wsierdzia z zajęciem zastawek (zapalenie zastawek) prowadzi głównie do ich niedomykalności:
  • może doprowadzić do niewydolności serca ze skutkiem śmiertelnym
  • głównie wady zastawek lewej strony serca²:
    • niedomykalność zastawki mitralnej (75–80% przypadków)
    • niedomykalność zastawki aortalnej (30% przypadków, rzadko jako jedyna zastawka)
    • zastawka trójdzielna lub płucna (<5% przypadków).
• Objawy kliniczne zajęcia serca:
  • złe samopoczucie
  • zmniejszona tolerancja wysiłku, duszność i objawy niewydolności serca
  • patologiczne szmery nad sercem w zapaleniu wsierdzia z zajęciem zastawek
  • objawy zapalenia mięśnia sercowego lub zapalenia osierdzia
    • tarcie osierdziowe, nieadekwatna tachykardia, arytmie, rytm cwałowy.
• Subkliniczne zapalenie mięśnia sercowego można zdiagnozować za pomocą echokardiografii.^2,9

Pląsawica Sydenhama

• Pląsawica Sydenhama może występować niezależnie lub jako objaw ARF²:
  • rzadszy objaw (10–30% przypadków).²
• Nagłe, mimowolne, nieregularne, szybkie, asymetryczne ruchy kończyn lub głowy i twarzy:
  • często towarzyszą im objawy neuropsychiatryczne (np. niestabilność emocjonalna, epizody psychotyczne).
• Objawy utrzymują się zwykle przez 2–3 miesiące, z reguły ustępują samoistnie.

Objawy skórne

• Objawy skórne są rzadkie (0–10 %), ale swoiste dla ARF.²
• Guzki podskórne²:
  • twarde, niebolesne guzki podskórne wielkości do 2 cm
  • wyczuwalne palpacyjnie zwłaszcza w okolicy kości na powierzchniach wyprostnych kończyn i wzdłuż kręgosłupa.
• Rumień brzeżny²:
  • osutka plamisto-grudkowa głównie w obrębie tułowia i kończyn
    • praktycznie nigdy na twarzy, na wewnętrznych powierzchniach dłoni ani na podeszwach stóp
  • jasnoczerwono-brązowawe zmiany skórne z zaznaczonymi brzegami, z centralnym przejaśnieniem
  • nieswędzące i niebolesne
  • szybkie rozprzestrzenianie się, krótkotrwałe objawy.

Diagnostyka

• Gorączka reumatyczna jest rozpoznaniem klinicznym opartym na kryteriach Jonesa.^9-10

Leczenie

Leczenie ostrej gorączki reumatycznej

• Leczenie przez pediatrę, przede wszystkim ze specjalizacją z kardiologii, reumatologii i/lub chorób zakaźnych. Chory z podejrzeniem gorączki reumatycznej powinien być hospitalizowany.¹¹
• Antybiotykoterapia zakażenia wywołanego przez paciorkowce:
  • natychmiastowe rozpoczęcie leczenia po wykonaniu wymazu z gardła i szybkiego testu na obecność paciorkowców
  • antybiotykiem z wyboru jest penicylina:
    • penicylina V (fenoksymetylowa) przez 10 dni
    • dawkowanie: 100 000 j.m./kg m.c. na dobę doustnie u dzieci; u dorosłych i dzieci o masie ciała powyżej 40 kg: 2-3 mln j.m. na dobę
    • odstęp między dawkami: w 2 dawkach podzielonych¹² 
  • w przypadku uczulenia na penicylinę alternatywnie:
    
    • makrolidy, np. klarytromycyna przez 10 dni
    • cefalosporyna, np. cefadroksyl przez 10 dni.
• Leczenie ogólnoustrojowego stanu zapalnego:
  • leczenie objawowe wysokimi dawkami NLPZ
    • np. ibuprofen 30 mg/kg m.c. na dobę w 3 pojedynczych dawkach
  • aż do ustąpienia gorączki i unormowania parametrów stanu zapalnego
  • wcześniejsze zalecenia leczenia wysokimi dawkami ASA obecnie nie obowiązują ze względu na potencjalne działania niepożądane.
• Leczenie zapalenia wielostawowego:
  • leczenie objawowe NLPZ
    • ibuprofen, alternatywnie naproksen
  • ew. doustne glikokortykosteroidy w małych dawkach w przypadku nietolerancji NLPZ
  • fizjoterapia, krioterapia miejscowa lub terapia ciepłem.
• Leczenie ciężkiego zapalenia serca (niewydolność serca, blok AV):
  • początkowo prednizolon:
    • 2 mg/kg m.c. na dobę, maks. 80 mg na dobę w 2–3 pojedynczych dawkach
    • zmniejszenie dawki najwcześniej po 2 tygodniach
    • dalsze zmniejszanie przy jednoczesnym stosowaniu NLPZ¹³
  • standardowe leczenie niewydolności serca zgodnie z wytycznymi.
• Ani NLPZ, ani glikokortykosteroidy nie wpływają na rokowanie w przypadku zajęcia zastawek.
• Profilaktyka wtórna:
  • długoterminowa chemoprofilaktyka z użyciem penicyliny (typu depot) po ARF lub reumatycznej chorobie serca przez co najmniej 5 lat (długość zalecanej profilaktyki jest zależna od stopnia zajęcia serca).

Popaciorkowcowe kłębuszkowe zapalenie nerek

Definicja

• Zobacz artykuł Kłębuszkowe zapalenie nerek.
• Popaciorkowcowe ostre kłębuszkowe zapalenie nerek jest powikłaniem immunologicznym po zakażeniach wywołanych paciorkowcami^2,4-5:
• niekiedy również po zakażeniach skóry (liszajec, róża) paciorkowcami grupy A, rzadziej także po innych zakażeniach wirusowych lub bakteryjnych (np. gronkowcem złocistym)
• bardzo rzadko współwystępuje z gorączką reumatyczną.
• Częstość występowania^2,4-5,14:
  • jedna z najczęstszych przyczyn kłębuszkowego zapalenia nerek w wieku dziecięcym
  • w zachodnich krajach uprzemysłowionych bardzo rzadkie, w innych regionach nadal endemicznie częste (zapadalność 9,5–28,5 przypadków na 100 tys. osób rocznie).

Objawy

• Początek choroby:
  • 10 dni (1–5 tygodni) po zapaleniu migdałków i gardła (zapalenie gardła, zapalenie migdałków, szkarlatyna) paciorkowcami grupy A (GAS)
  • 3 tygodnie po zakażeniu skóry (liszajec, róża) paciorkowcami grupy A (GAS).
• Objawy^4-5:
  • często łagodny lub subkliniczny przebieg choroby
  • zespół nerczycowy:
    • krwinkomocz lub krwiomocz
    • białkomocz
    • obrzęki, również twarzy
    • oliguria
    • nadciśnienie tętnicze (50% dzieci)
    • zespół nerczycowy (rzadko)
  • objawy ogólne:
    • zmęczenie, ogólne złe samopoczucie, ból brzucha, ból głowy, nudności i wymioty.

Diagnostyka

• Diagnostyka laboratoryjna jak w kłębuszkowym zapaleniu nerek, w tym parametry nerkowe (kreatynina, mocznik)
  • Typowy jest spadek składowej dopełniacza C3⁴(badanie niedostępne w POZ).
• Badanie ogólne moczu⁴:
  • krwinkomocz lub krwiomocz
  • białkomocz.
• Badanie mikroskopowe moczu (badanie osadu moczu).
• Z biopsji nerki można zrezygnować w niepowikłanym przebiegu i typowym obrazie klinicznym.^4,15

Leczenie

•  
• Leczenie antybiotykami zakażenia wywołanego przez paciorkowce.⁴
• Leczenie objawowe kłębuszkowego zapalenia nerek⁴:
  
  • kontrola bilansu płynów i ciśnienia tętniczego
  • monitorowanie podaży płynów (2 l) i soli (2–2,5 g) w fazie ostrej
  • leczenie hipotensyjne zależnie od potrzeb
  • brak wyraźnych wskazań do stosowania glikokortykosteroidów lub leków immunosupresyjnych.
• Hemodializa:
  • tylko w rzadkich przypadkach przeciążenia objętościowego lub ciężkich zaburzeń metabolicznych (3–5% w krajach rozwijających się).⁴
• Rokowanie:
  • dobre rokowanie z przeważnie całkowitą regresją⁴:
    • poprawa kliniczna zwykle w ciągu 1–2 tygodni od wystąpienia objawów
    • unormowanie czynności nerek po około 4 tygodniach
  • bardzo rzadko przebieg z przewlekłą niewydolnością nerek.^4,15

Popaciorkowcowe reaktywne zapalenie stawów

Definicja

• Popaciorkowcowe reaktywne zapalenie stawów odnosi się do izolowanego zapalenia wielostawowego po zakażeniu paciorkowcami grupy A (GAS).²
  
  • Kryteria diagnostyczne Jonesa gorączki reumatycznej (ARF) nie są spełnione.²
• Choroba występuje zwykle od 4. roku życia, a szczyt zachorowalności przypada na 10. rok życia:
  • drugi szczyt zachorowalności między 21. a 37. rokiem życia.

Objawy

• Początek choroby 1–2 tygodnie po zakażeniu paciorkowcami grupy A (GAS).¹
• Bolesne zapalenie wielu dużych stawów^1,16:
  • zwykle bardziej nasilone i trwające dłużej niż zapalenie stawów w gorączce reumatycznej
  • zmiany chorobowe zwykle obejmują staw kolanowy, staw skokowy, staw biodrowy i staw promieniowo-nadgarstkowy.

Leczenie

• Antybiotykoterapia zakażenia wywołanego przez paciorkowce.
• Często gorsza odpowiedź na NLPZ niż w przypadku gorączki reumatycznej.^1-2
• Po zachorowaniu zwykle długotrwała profilaktyka wtórna penicyliną (typu depot) co najmniej przez 1 rok.¹

Pląsawica Sydenhama

Definicja

• Zobacz artykuł Pląsawica Sydenhama (pląsawica reumatyczna).
• Neuropsychiatryczne powikłanie immunologiczne po zakażeniu paciorkowcami grupy A (GAS)^2,6:
  • najczęściej poinfekcyjne uszkodzenie jąder podstawnych przez przeciwciała przeciw jądrom podstawnym (ABGA)
  • manifestacja jako element ostrej gorączki reumatycznej lub jako zespół występujący samodzielnie.
• Choroba występuje zwykle w wieku 5–15 lat.

Objawy

• Początek choroby:
  • bardzo zmienny, późne powikłanie do 6 miesięcy po zakażeniu paciorkowcami grupy A (GAS).
• Zaburzenia ruchowe^1-2,6:
  • nagłe, mimowolne, nieregularne, szybkie, asymetryczne ruchy kończyn lub głowy i twarzy (pląsawica)
  • zaburzenia chodu
  • zaburzenia mowy
  • grymasowanie
  • zaburzenia pisania.
• Objawy psychiatryczne^1,6:
  • niestabilność emocjonalna, niepokój, lęk
  • zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
  • zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD)
  • zaburzenia tikowe.
• Objawy zwykle ustępują samoistnie po około 2–4 miesiącach.^2,17

Leczenie

• Antybiotykoterapia zakażenia wywołanego przez paciorkowce.¹
• Ew. leczenie objawowe pląsawicy (np. lekami przeciwpadaczkowymi lub tiaprydem).
• Po zachorowaniu zwykle długotrwała profilaktyka wtórna penicyliną (typu depot) przez co najmniej 5 lat.

PANDAS i PANS

Definicja

• Zaburzenie neuropsychiatryczne powiązane z występowaniem zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych u dzieci po zakażeniu paciorkowcami grupy A (GAS)^13,15,18:
  • PANDAS: dziecięce autoimmunizacyjne zaburzenia neuropsychiczne związane z infekcjami paciorkowcowymi (pediatric autoimmune neuropsychiatric disorders associated with streptococcal infections)
  • PANS: zespół ostrych dziecięcych zaburzeń neuropsychicznych (pediatric acute onset neuropsychiatric syndrom).
• Prawdopodobnie porównywalny patomechanizm lub podtyp pląsawicy Sydenhama^15,19:
  
  • teorie dotyczące patofizjologii sugerują uszkodzenie jąder podstawnych i struktur korowych jako przyczynę objawów, jednak udział przeciwciał w wywoływaniu PANDAS i PANS nie został do tej pory potwierdzony⁷
  • związek z rodzinnymi skłonnościami do występowania chorób autoimmunologicznych.
• Częstość występowania:
  • bardzo rzadka choroba o nieznanym współczynniku chorobowości
  • objawia się najczęściej między 3. a 12. rokiem życia.

Objawy

• Początek choroby^15,19:
  • ostry początek w powiązaniu czasowym z zakażeniem paciorkowcami
  • może wystąpić epizodyczny przebieg z ustępowaniem objawów.
• Objawy^15,19:
  • obsesyjne myśli lub kompulsje
  • zaburzenia tikowe
  • lęk
  • drażliwość i niestabilność emocjonalna
  • zaburzenia snu
  • objawy ADHD/zaburzeń hiperkinetycznych
  • depresja
  • zaburzenia odżywiania.

Leczenie

• Antybiotykoterapia zakażenia wywołanego przez paciorkowce.²⁰
• Leczenie objawów neuropsychiatrycznych (np. zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych)^15,19:
  • psychoterapia i wsparcie (terapia poznawczo-behawioralna)
  • leczenie farmakologiczne (np. SSRI).
• Leczenie immunosupresyjne lub immunomodulujące^15,20-21:
  • np. glikokortykosteroidy, przeciwciała anty-CD20, plazmafereza, dożylne wlewy immunoglobulin (IVIG)
  • istnieje bardzo niewiele badań dotyczących leczenia, dlatego decyzje terapeutyczne są podejmowane indywidualnie i dostosowane do pacjenta.

Diagnostyka

Badania uzupełniające w gabinecie lekarza rodzinnego

Podstawowa diagnostyka laboratoryjna^1,8

• Morfologia krwi z rozmazem, parametry funkcji nerek (kreatynina, mocznik), próby wątrobowe (bilirubina, GGTP, AST, ALT, ALP), elektrolity (sód, potas).
• Parametry stanu zapalnego (OB i CRP często podwyższone).
• Badanie ogólne moczu (np. krwiomocz, białkomocz).

Wykrycie paciorkowców

• Wykrycie patogenów:
  • zobacz artykuł Zakażenia wywołane przez paciorkowce (S. pyogenes/GAS)
  • badania mikrobiologiczne:
    • dodatni posiew na obecność paciorkowców z wymazu z gardła
    • złoty standard, ale często ujemny wynik
  • test antygenowy:
    • wykrywanie antygenu paciorkowców
  • miano przeciwciał przeciwpaciorkowcowych:
    • podwyższone miano przeciwciał przeciwpaciorkowcowych (silnie podwyższone lub wzrost miana o 2 stopnie)
    • miano antystreptolizyny (ASO) można stwierdzić 1 tydzień po zakażeniu (maks. miano 3–6 tygodni po zakażeniu)
    • miano przeciwciał przeciw dezoksyrybonukleazie B (anty-DNaza B) można stwierdzić 1–2 tygodnie po zakażeniu (maks. miano 6–8 tygodni po zakażeniu) - badanie niedostępne w poradni lekarza rodzinnego, stosowane w wątpliwych przypadkach
    • wcześniejsza antybiotykoterapia może prawdopodobnie wpłynąć na obecność przeciwciał
  • tylko w 8% przypadków ujemny wynik testu i brak wzrostu miana.
• W przypadku podejrzenia klinicznego i ujemnego wyniku testu, badanie w razie potrzeby należy powtórzyć po 2 tygodniach.¹⁷

EKG

• W podejrzeniu gorączki reumatycznej z zajęciem serca.⁸

Zapobieganie

Profilaktyczne działanie antybiotyków

• Obecnie brak jednoznacznych dowodów na to, że leczenie dowolnym antybiotykiem paciorkowcowego zapalenia migdałków i gardła zapobiega powikłaniom immunologicznym (ostrej gorączce reumatycznej lub popaciorkowcowemu kłębuszkowemu zapaleniu nerek).
  • Ograniczenie ryzyka w wyniku podawania antybiotyków w przypadku ostrej gorączki reumatycznej i popaciorkowcowego kłębuszkowego zapalenia nerek wykazano w badaniach przeprowadzonych przed 1961 rokiem.
• Metaanaliza Cochrane dotycząca antybiotykoterapii w leczeniu bólu gardła.²²
  
  • Popaciorkowcowe kłębuszkowe zapalenie nerek występowało zbyt rzadko, aby można było przeprowadzić analizę statystyczną.
  • Ostra gorączka reumatyczna (ARF) w ciągu 2 miesięcy po zakażeniu występowała rzadziej wśród leczonych antybiotykiem niż w grupie kontrolnej (jednak przypadki ARF miały miejsce głównie w latach 50. XX wieku).
• U dzieci i młodzieży (wiek ≤15 lat) z ostrym bólem gardła bez sygnałów ostrzegawczych (red flags), w przypadku ujemnego wyniku szybkiego testu na obecność paciorkowców grupy A, należy zrezygnować z antybiotykoterapii.
  • W krajach rozwiniętych odnotowuje się niską zapadalność na powikłania immunologiczne, zatem przy podejmowaniu decyzji nie należy uwzględniać profilaktycznego działania antybiotyku.
• Indywidualne konsultacje, diagnostyka i leczenie w przypadku podwyższonego ryzyka powikłań immunologicznych:
  • warunki życia
  • choroby współistniejące
  • wywiad dotyczący podróży/migracji
  • przynależność etniczna
  • choroby popaciorkowcowe w wywiadzie własnym lub rodzinnym pacjenta.

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Możliwe późne powikłania zapalenia migdałków.
• Zakażenia paciorkowcami grupy A.
• Zapalenie gardła.
• Zapalenie migdałków.
• Gorączka reumatyczna.
• Pląsawica Sydenhama.

Źródła