Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Alergiczny nieżyt nosa (ANN) to zapalenie błony śluzowej nosa, wywołane przez reakcję IgE–zależną na obecność alergenu, charakteryzujące się wyciekiem wodnistej wydzieliny z nosa lub spływaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła, napadami kichania, zatkaniem lub świądem nosa, trwającymi ≥1 godziny na dobę przez ≥2 dni. 

Klasyfikacja 

• Dotychczasowy podział na postać sezonową lub całoroczną został obecnie zastąpiony klasyfikacją zgodną z wytycznymi ARIA (Allergic Rhinitis and its Impact on Asthma), opartą na czasie trwania i nasileniu objawów.¹
  • Uzasadnienie: alergeny sezonowe mogą również powodować objawy przez cały rok, a alergeny całoroczne również wykazują zmienność sezonową.
• Czas trwania
  • Okresowy
    • <4 dni w tygodniu lub
    • <4 tygodnie.
  • Przewlekły 
    • >4 dni w tygodniu oraz
    • >4 tygodnie.
• Nasilenie objawów 
  • Łagodne
    • Objawy nie wpływają na jakość życia.
    • Nie jest spełnione żadne z poniższych kryteriów.
  • Umiarkowane lub ciężkie
    •  Spełnione ≥1 z następujących kryteriów: zaburzenia snu, utrudnienie wykonywania czynności codziennych, rekreacyjnych lub uprawiania sportu, trudności w pracy lub nauce, uciążliwe objawy (postać ciężka, jeśli spełnione są wszystkie kryteria).²

Epidemiologia

• Epidemiologia  
  • Alergiczny nieżyt nosa dotyka do 25% dorosłych osób w Europie.³
  • Częstość występowania i nasilenie choroby stale wzrasta.⁴

Etiologia i patogeneza

Etiologia

• Alergiczny nieżyt nosa spowodowany reakcją alergiczną typu I IgE–zależną na obecność alergenu.
• Główne alergeny wyzwalające:
  • raczej sezonowe dolegliwości: pyłki traw i drzew
  • raczej całoroczne dolegliwości: roztocza kurzu domowego i zwierzęta domowe
  • alergeny związane z pracą zawodową: lateks (np. rękawiczki lateksowe), białka zwierzęce i roślinne (np. sierść zwierząt domowych, hodowlanych i laboratoryjnych, pył drzewny, pył z ziaren zbóż).^2,5
• Istnieją dwie hipotezy dotyczące wzrostu częstości występowania alergii w populacji:
  • nieadekwatna lub nieodpowiednia stymulacja układu odpornościowego we wczesnym dzieciństwie (hipoteza „higieny” lub „dżungli”)
  • wpływ zanieczyszczeń antropogenicznych, zwłaszcza drobnocząsteczkowych zanieczyszczeń powietrza („hipoteza zanieczyszczeń”).
• Zmiany klimatyczne sprzyjają alergicznemu nieżytowi nosa poprzez dłuższe sezony pylenia spowodowane dłuższymi i bardziej gorącymi latami.
  • Zobacz też artykuł choroby jako skutek zmian klimatu.

Patogeneza alergii ogólnie

• Reakcja alergiczna składa się z fazy uczulenia i zapalenia.
• Układ odpornościowy identyfikuje czynnik środowiskowy, który sam w sobie jest nieszkodliwy, jako substancję szkodliwą. W momencie kontaktu rozwija specyficzną reakcję i uruchamia kaskadę zapalną przy każdym kolejnym kontakcie z alergenem.

Patogeneza alergicznego nieżytu nosa

• Reakcja alergiczna typu I, tzw. natychmiastowego, wywołana przez IgE.⁵
• Po pierwszym kontakcie z substancją potencjalnie uczulającą, gdy układ immunologiczny identyfikuje ją jako obcy antygen, dochodzi do fazy uczulenia z wytworzeniem swoistych przeciwciał IgE (antygen np. pyłki trawy).
• Gdy dochodzi do ponownego kontaktu z alergenem, wywołuje on IgE–zależną reakcję degranulacji mastocytów z uwolnieniem histaminy i leukotrienów, a następnie migrację komórek zapalnych do błony śluzowej nosa.
• Siła reakcji błony śluzowej nosa na kontakt z alergenem jest zmienna i zależy między innymi od stanu zapalnego błony śluzowej.
  • Torowanie: zwiększona reakcja spowodowana wcześniejszym, powtarzającym się kontaktem z alergenem.
  • Nawet chwilowy kontakt z alergenem w sezonie pylenia może doprowadzić do trwałego zapalenia błon śluzowych.

Czynniki predysponujące

• Osoby z predyspozycjami genetycznymi („dzieci z grupy ryzyka”)
  • Przynajmniej jedno z rodziców lub rodzeństwo ma chorobę atopową.
• U „dzieci z grupy ryzyka” istnieje zwiększone ryzyko alergii w przypadku posiadania kota.
  • Nie dotyczy psów w gospodarstwie domowym.
• Podwyższone BMI.
• Obecność pleśni i wilgoci w domu.
• Narażenie na dym tytoniowy.
• Zanieczyszczenie powietrza, np. spaliny samochodowe.
• Poród poprzez cięcie cesarskie.
• Czynniki ochraniające: karmienie piersią przez pierwsze 4 miesiące życia.

ICD–10

• J30.1 Alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa spowodowane pyłkami kwiatowymi.
• J30.2 Inne sezonowe alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa.
• J30.3 Inne alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa.
• J30.4 Alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa, nieokreślone.

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• Wstępna diagnoza na podstawie typowych objawów (kichanie, świąd lub zatkany nos) i wywiadem pasującym do alergii.⁵
  • Wstępna diagnoza pozwala już na „diagnostyczną” próbę terapii lekami przeciwhistaminowymi lub glikokortykosteroidami donosowymi.
  • W przypadku dobrej odpowiedzi na leczenie, nie jest konieczna dalsza diagnostyka.
• W przypadku wątpliwości diagnostycznych można wykonać dodatkowe badania laboratoryjne dostępne w ramach POZ⁶:
  
  • immunoglobuliny całkowite (IgE)
  • immunoglobuliny E swoiste (IgE) z panelem 10–punktowych oznaczeń dotyczącym alergii wziewnych i pokarmowych; alergeny:
    
    • wziewne: leszczyna, olcha, brzoza, trawy, żyto, bylica, roztocza kurzu domowego, pies, kot, alternaria
    • pokarmowe: mleko, jajko, pszenica, soja, orzechy ziemne, orzechy laskowe, ryby, owoce morza – skorupiaki, marchew, jabłko.

Diagnostyka różnicowa

• Naczynioruchowy nieżyt nosa.
• Infekcyjny (wirusowy) nieżyt nosa (przeziębienie).
• Czynniki anatomiczne takie jak krzywa przegroda, przerost małżowin nosowych oraz przerośnięte, powiększone migdałki podniebienne, migdałek gardłowy, mogą powodować objawy przypominające nieżyt nosa.
• Polekowy nieżyt nosa w związku z długotrwałym stosowaniem aerozoli do nosa o działaniu przeciwzapalnym.
• Polipy lub nowotwory łagodne/złośliwe.
• Ciała obce w nosie.

Wywiad 

• Istotne pytania dotyczące klasyfikacji
  • początek i czas trwania objawów
  • wpływ na jakość życia (nasilenie objawów)
    • sen, wyniki w szkole lub pracy, codzienne czynności i aktywność sportowa
    • określenie nasilenia w wizualnej skali analogowej od 0–10.
• Opis objawów.
• Okres dolegliwości (patrz poniżej okres dolegliwości i źródło alergenu).
• (Atopowe) wcześniej istniejące choroby.
• Predyspozycje rodzinne.
• Dotychczasowe działania diagnostyczne i terapeutyczne.

Okres dolegliwości i źródło alergenu⁷

• Okres dolegliwości pozwala na wyciągnięcie wniosków dotyczących ewentualnego źródła alergenu.
  • Styczeń–marzec: leszczyna, olcha, topola.
  • Kwiecień–maj: brzoza, dąb, grzyby pleśniowe Cladosporium i Alternaria.
  • Czerwiec–sierpień: trawy, babka, szczaw, komosa, bylica, Cladosporium, Alternaria.
  • Wrzesień–październik: ambrozja, Cladosporium, Alternaria.

Klasyczne objawy

• Nieżyt nosa wywołany pyłkami roślin
  • kichanie, wodnista wydzielina, możliwe towarzyszące zapalenie spojówek
  • ogólne złe samopoczucie, np. osłabienie, zmęczenie, zaburzenia snu i wyczerpanie.
• Utrzymujący się nieżyt nosa, np. w związku z roztoczami kurzu domowego
  • uczucie zatkanego nosa.

Badanie fizykalne

• Typowy obraz kliniczny
  • wydzielina z nosa
  • oddychanie przez usta
  • zaczerwienione spojówki
  • łzawienie.
• Objaw atopii lub innych chorób atopowych, np.:
  • swędząca, sucha skóra 
  • przebarwienia okołooczodołowe
  • boczne przerzedzenie brwi (objaw Hertoghe'a).

Diagnostyka 

Diagnostyka w gabinecie lekarza POZ

• Dowód uczulenia immunologicznego konieczny tylko w przypadku niewystarczającej odpowiedzi na próbę leczenia.⁵
  • Diagnostyka in vitro: przydatna dla pacjentów z ciężkim wypryskiem skórnym lub długotrwałym przyjmowaniem leków, których nie można odstawiać (dostępne w POZ w ograniczonym zakresie – patrz kryteria diagnostyczne).
• Oznaczanie we krwi przeciwciał IgE specyficznych dla alergenu.

Diagnostyka specjalistyczna

• Wybór badań zależy od pacjenta.5
  • Test skórny: tańszy, bardziej specyficzny i bardziej czuły niż diagnostyka in vitro.
    • Wada: 2–3 dni wcześniej odstawienie leków przeciwhistaminowych lub leków o działaniu przeciwhistaminowym (np. trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych).
• Standardem jest test punktowy.
• Test śródskórny: w przypadku wątpliwości co do wyników testu punktowego lub słabo uczulających alergenów.
  • Diagnostyka in vitro: przydatna dla pacjentów z ciężkim wypryskiem skórnym lub długotrwałym przyjmowaniem leków, których nie można odstawiać.
• Test prowokacji nosowej
  • Jeśli test skórny jest ujemny i nie ma dowodów na obecność alergenowo–swoistych przeciwciał IgE, ale alergia jest wysoce podejrzana.
    • Zespół miejscowego wytwarzania IgE.
  • Aplikacja alergenu do nosa w celu wywołania reakcji błony śluzowej nosa na podejrzany alergen.

Wskazania do skierowania do specjalisty

• Skierowanie do specjalisty należy rozważyć w przypadku wątpliwości diagnostycznych, przy umiarkowanym lub ciężkim nasileniu objawów, braku możliwości unikania alergenu, w celu pogłębienia diagnostyki specjalistycznej lub celem prowadzenia terapii odczulania (swoista immunoterapia). 

Lista kontrolna dotycząca skierowania

Leczenie

Cele leczenia

• Łagodzenie objawów.
• Zapobieganie „zmianie pięter” na astmę alergiczną.

Ogólne informacje o leczeniu

• Najprostszym, choć nie zawsze możliwym działaniem przyczynowym, jest wyeliminowanie alergenu.⁵
  • Np. w przypadku uczulenia na kota – brak kota w gospodarstwie domowym.
• Farmakoterapia objawowa zależy od stopnia nasilenia.⁵
• Należy sprawdzić skuteczność zastosowanego leczenia po 1–2 tygodniach (co najmniej 2 tygodnie dla glikokortykosteroidów donosowych) i w razie potrzeby dostosować terapię.
• Dalsze środki przyczynowe, swoista immunoterapia alergenowa (allergen immunotherapy – AIT, odczulanie).
• Prewencja wtórna, w szczególności ograniczenie nowych uczuleń i zmniejszenie ryzyka astmy, jest ważnym powodem wyboru wczesnego rozpoczęcia terapii AIT w dzieciństwie i młodości, jeśli nie można wyeliminować alergenu.
• Skuteczność jest udowodniona zwłaszcza w przypadku alergii na pyłki i roztocza kurzu domowego.

Zalecenia dla pacjentów

Zmniejszenie ekspozycji

• W przypadku alergii na zwierzęta należy unikać kontaktu z odpowiednim gatunkiem zwierząt.
• W dni o szczególnie wysokim stężeniu pyłków należy pozostać w domu.
• Nie należy wieszać pościeli i ubrań na zewnątrz do wyschnięcia w sezonie pylenia.
• Jeśli poziom pyłków jest wysoki, należy wziąć prysznic natychmiast po zajęciach na świeżym powietrzu.
• Należy zamknąć okna podczas podróży samochodem, gdy poziom pyłków jest wysoki.
• Wybierać miejsca wypoczynku o niskim stężeniu pyłków: góry, wybrzeże.
• W przypadku uczulenia na roztocza kurzu domowego, należy dokładnie prać i sprzątać (odkurzać). Podczas cotygodniowego odkurzania należy również oczyścić łóżka, materace i ramy łóżek. Usunąć dywany.⁸
  • Zastąpienie ekologicznej pościeli zmywalną, syntetyczną pościelą (poszewki na kołdry) nie przynosi istotnych korzyści.
• Należy unikać dymu papierosowego.

Przestrzeganie planu terapii

• Częstym problemem jest stosowanie przez pacjentów leków tylko w przypadku silnych objawów oraz kupowanie preparatów bez recepty na własną rękę.⁹

Farmakoterapia

Terapia etapowa oparta na nasileniu objawów

• Zalecenia według najlepszych praktyk BMJ (2021).⁵
• Aby zapoznać się z klasyfikacją nasilenia objawów, zobacz klasyfikacja.
• Łagodne objawy
  • Miejscowe lub ogólnoustrojowe leki przeciwhistaminowe.
  • W przypadku braku odpowiedzi możliwe jest przejście na inne formy aplikacji.
  • W przypadku braku odpowiedzi lub działań niepożądanych → montelukast (antagonista receptora leukotrienowego).
• Objawy umiarkowane do ciężkich
  • Glikokortykosteroidy donosowe jako leczenie pierwszego rzutu.
  • Jeśli po 4 tygodniach nie ma wystarczającej poprawy, połączenie z donosowym lekiem przeciwhistaminowym.
    • Zalecane połączenie: flutikazon + azelastyna. 
  • Jeśli nadal brak zadowalającego efektu terapeutycznego, należy zwiększyć dawkę flutikazonu.
  • Lek zmniejszający przekrwienie (alfa–sympatykomimetyk) można stosować przez 3–5 dni w przypadku silnego przekrwienia błony śluzowej nosa, zwłaszcza gdy inne aerozole do nosa nie mogą być prawidłowo stosowane.
  • Wcześniejsza irygacja nosa roztworem soli fizjologicznej może również ułatwić stosowanie aerozoli do nosa.
  • W ciężkim, uporczywym obrzęku błony śluzowej nosa, można zastosować glikokortykosteroid o działaniu ogólnoustrojowym przez maksymalnie 7 dni.

Leki przeciwhistaminowe

• Miejscowe (donosowe)
  • Np. azelastyna 1 mg/ml w formie aerozolu do nosa
    • dawkowanie
      • 1 rozpylenie do każdego nozdrza 2 x dziennie
    • początek działania w ciągu 15 min
    • od 6. roku życia
    • czas stosowania maksymalnie 6 tygodni.

• Ogólnoustrojowe (doustne)
  • Rekomendowane preparaty II generacji (hydrofilne, a więc nieprzenikające przez barierę krew–mózg i w przeciwieństwie do I generacji nie działają uspokajająco), np. loratadyna.
    • Dawkowanie:
      • od 12. roku życia i u osób o masie ciała >30 kg: 10 mg 1 x dziennie
      • od 2. roku życia  i/lub u osób o masie ciała <30 kg: 5 mg 1 x dziennie.

Glikokortykosteroidy donosowe

• Leki pierwszego rzutu w przypadku umiarkowanych i ciężkich objawów.⁵
• Niezależne od receptora natychmiastowe efekty już po 5–10 minutach, maksymalny efekt działania za pośrednictwem receptora dopiero po kilku tygodniach.
• Np. flutikazon w aerozolu do nosa
  • Furoinian flutikazonu 0,0275 mg/dawkę w formie aerozolu do nosa.
    • Dawkowanie
      • dorośli i dzieci ≥12 lat: 2 dawki do każdego otworu nosowego 1 x dziennie.
      • Dzieci 6–11 lat: 1 dawka do każdego otworu nosowego 1 x dziennie, w razie potrzeby zwiększyć do 2 dawek 1 x dziennie.
      • W leczeniu podtrzymującym: 1 dawka do każdego otworu nosowego 1 x dziennie.
  • Propionian flutikazonu 0,05 mg/dawkę w formie aerozolu do nosa.
    • Dawkowanie
      • Dorośli i dzieci ≥12 lat: 2 dawki do każdego otworu nosowego 1 x dziennie, w razie potrzeby zwiększyć do 2 dawek 2 x dziennie (maksymalnie 4 dawki dziennie do każdego nozdrza).
      • Dzieci 4-11 lat: po 1 dawce do każdego nozdrza 1 x dziennie, w razie potrzeby można zwiększyć  do 1 dawki 2 x dziennie.
  • Po uzyskaniu poprawy dążyć do zmniejszenia dawki do najmniejszej skutecznej.
• Jeśli alergen jest znany, należy rozpocząć stosowanie na kilka dni przed kontaktem z alergenem.
• Stosować tak długo, jak długo utrzymuje się narażenie na alergeny.

Preparaty łączone

• Jeśli glikokortykosteroidy nie są wystarczająco skuteczne, zaleca się stałe połączenie flutikazonu i azelastyny.^1,10
• Np. flutikazon/azelastyna (125 mcg azelastyny/50 mcg flutikazonu) jako preparat łączony w formie aerozolu do nosa 
  • Dawkowanie
    • od 12 roku życia: 1 rozpylenie do każdego nozdrza 2 x dziennie (rano i wieczorem).
  • Leczenie kontynuować przez cały okres narażenia na alergeny.

Glikokortykosteroidy ogólnoustrojowe 

• Jeśli konieczne, to zaleca się jedynie krótkotrwałe stosowanie. 
  
  • Do kontroli objawów w szczególnych sytuacjach, np. podczas ważnych egzaminów.
• Propozycja dawkowania
  • Prednizolon doustnie 5–10 mg dziennie przez 3–7 dni.

Antagoniści receptora leukotrienowego

• Blokują receptory leukotrienowe jako inhibitory kompetycyjne.
• Oprócz histaminy komórki tuczne uwalniają również leukotrieny, co prowadzi do silnego skurczu oskrzeli, zwiększonej przepuszczalności naczyń włosowatych i zwiększonego wydzielania gruczołów śluzowych.
• Skuteczność: lepsze niż placebo, porównywalne z lekami przeciwhistaminowymi stosowanymi ogólnie i mniej skuteczne niż donosowe glikokortykosteroidy.¹¹
  • Objawy nocne są lepiej, a dzienne gorzej tłumione niż w przypadku leków przeciwhistaminowych.¹²
• Np. montelukast w postaci 10 mg tabletek powlekanych
  • Dawkowanie
    • od 15 roku życia: 1 tabletka 10 mg 1 x dziennie wieczorem.
  • Efekt terapeutyczny pojawia się już po 1 dniu.
  • UWAGA: zgłoszenia pojedynczych zdarzeń neuropsychiatrycznych (agresja, depresja, samobójstwa) po spożyciu!
    • Należy stosować tylko jeśli nie działają leki przeciwhistaminowe.⁵

Środki stabilizujące komórki tuczne (kromony) podawane donosowo

• Hamują degranulację, a tym samym uwalnianie histaminy przez komórki tuczne.
• Mniejszy wpływ na objawy nosowe niż miejscowych glikokortykosteroidów lub leków przeciwhistaminowych.
• Zaleta: ze względu na dobrą tolerancję i korzystny profil działań niepożądanych, możliwe jest stosowanie również u małych dzieci (>3 r.ż.) i kobiet w ciąży (należy zachować ostrożność w I trymestrze).
• Np. kromoglikanu sodu 2,8 mg/dawkę w formie aerozolu do nosa
  • Długotrwałe stosowanie z koniecznością codziennej regularnej aplikacji.
  • Brak natychmiastowego efektu, działanie profilaktyczne.
  • Aplikację należy rozpocząć co najmniej tydzień przed spodziewanym sezonem alergicznym.
  • Dawkowanie
    • 1 rozpylenie do każdego nozdrza około 4 x dziennie.
    • W razie potrzeby zwiększyć do maksymalnie 6 x dziennie po 1 rozpyleniu do każdego nozdrza.

Leki obkurczające śluzówkę nosa (alfa–sympatykomimetyki) 

• Zmniejszają obrzęk błony śluzowej nosa poprzez skurcz naczyń błony śluzowej.
• Zalety: szybki początek działania.⁵
• UWAGA: czas trwania terapii maksymalnie 3–5 dni, w przypadku dłuższego stosowania możliwy jest polekowy nieżyt nosa! 
• Np. ksylometazolina 0,1% w formie aerozolu do nosa
  • od 6 roku życia
  • dawkowanie
    •  1 rozpylenie do każdego nozdrza 2–3 x dziennie
  • stosować jak najkrócej!

Zakończenie terapii

• Dopóki utrzymuje się ekspozycja na alergen, leczenie farmakologiczne powinno być prowadzone również w przypadkach znanego alergicznego nieżytu nosa.
  • Wyjątek: W przypadku braku objawów przez co najmniej 48–72 godziny można rozważyć zmniejszenie dawki lub próbę odstawienia leku.
• Jeśli możliwe jest uniknięcie alergenu (np. wakacje nad morzem, koniec sezonu pylenia), można również zakończyć lub wstrzymać farmakoterapię.

Swoista immunoterapia alergenowa (AIT, odczulanie)

• Zobacz także immunoterapia swoista dla alergenów (AIT).
• W dłuższej perspektywie, w porównaniu z farmakoterapią alergicznego nieżytu nosa i astmy alergicznej znacząco bardziej opłacalne pod względem kosztów.
• Wskazania zgodnie z wytycznymi (powinny być spełnione wszystkie)
  • Podłoże alergii zależne od IgE potwierdzone in vivo (dodatnie testy skórne) lub in vitro (obecność swoistych IgE) oraz wyraźny związek z objawami klinicznymi (jeśli dotyczy) (test prowokacji).
  • Dostępność standaryzowanych lub wysokiej jakości ekstraktów alergenów.
  • Dowód skuteczności planowanego AIT dla danego wskazania i grupy wiekowej.
  • Abstynencja od alergenów niemożliwa lub niewystarczająca.
  • Wiek pacjentów ≥5 lat.
• Dalsze wskazania według najlepszych praktyk BMJ⁵
  • Brak odpowiedzi na farmakoterapię.
  • Odmowa stałego przyjmowania leków.
  • Nieakceptowalne działania niepożądane farmakoterapii.
• Procedura
  • Immunoterapia podskórna lub podjęzykowa z podawaniem ekstraktów alergenów w dawkach wzrastających przez dłuższy czas.
• Immunoterapia podskórna (subcutaneus immunotherapy – SCIT)
  
  • Skuteczność w alergicznym zapaleniu błony śluzowej nosa i spojówek związanym z alergią na pyłki u dorosłych, dzieci i młodzieży, została bardzo dobrze udowodniona w licznych badaniach.
  • Skuteczność w leczeniu alergii na roztocza kurzu domowego u dorosłych i dzieci została potwierdzona w kilku kontrolowanych badaniach.
• Immunoterapia podjęzykowa (sublingual immunotherapy – SLIT)
  
  • SLIT wykazuje lepszy profil bezpieczeństwa niż SCIT w odniesieniu do reakcji anafilaktycznych i innych ciężkich reakcji ogólnoustrojowych.
  • Skuteczność została udowodniona w alergicznym nieżycie nosa i spojówek wywołanym przez pyłki traw i drzew oraz w alergii na roztocza kurzu domowego.

Inne metody leczenia

Medycyna alternatywna lub komplementarna

• Akupunktura
  • W metaanalizie różnych technik akupunktury, akupunktura zwoju skrzydłowo–podniebiennego wykazała istotną poprawę stanu klinicznego w porównaniu z konwencjonalną terapią lekową.¹³
    • Stan kliniczny porównywano po 3, 6 i 12 miesiącach od rozpoczęcia terapii.
    • Autorzy metaanalizy zalecają akupunkturę zwoju skrzydłowo–podniebiennego pacjentom, którzy nie reagują na farmakoterapię lub u których występują działania niepożądane terapii.
• Probiotyki
  • W metaanalizie probiotyki w porównaniu z placebo wykazały niewielką poprawę jakości życia bez istotnego wpływu na objawy.¹⁴
    • Rodzaj i ilość probiotyków były bardzo zróżnicowane; do sformułowania zaleceń potrzebne są dalsze badania.
• Fitoterapia
  • W większości małych badań oceniano wiele różnych substancji, jednak konieczne są dalsze badania skuteczności i bezpieczeństwa.¹⁵
• Obiecującą opcją może być np. lepiężnik.¹⁶
  • • U około 1/3 pacjentów obserwuje się znaczną poprawę objawów.
    • UWAGA: Właściwości hepatotoksyczne i skutki długoterminowe są nieznane!

Zapobieganie

• Zobacz także artykuł zapobieganie alergii.
• Unikanie palenia w czasie ciąży.
• Karmienie piersią wydaje się chronić przed rozwojem chorób atopowych, ale tylko u dzieci z dziedziczną predyspozycją.
• Pokarm uzupełniający należy wprowadzić po ukończeniu przez dziecko 4. miesiąca życia.
• Matki dzieci z predyspozycjami do alergii nie powinny w pierwszych miesiącach karmienia piersią usuwać ze swojej diety silnych alergenów, takich jak mleko krowie, jaja i ryby.¹⁷
• Rodziny ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia alergii nie powinny nabywać zwierząt domowych, zwłaszcza kotów.
• W pomieszczeniach należy unikać warunków sprzyjających rozwojowi pleśni (wysoka wilgotność, brak wentylacji).
• Aktualnie nie można określić zaleceń dotyczących podawania probiotyków.
• U dzieci istnieje bezpośredni związek między biernym paleniem a późniejszym rozwojem chorób alergicznych.

Przebieg, powikłania i rokowanie

Przebieg

• Alergia może rozwinąć się w każdym wieku, najczęściej w wieku <20 lat.
• Objawy są bardzo zmienne w przebiegu choroby.⁵
  • W długim okresie (lata) obserwuje się tendencję do poprawy w zakresie występujących objawów.
  • W krótkim okresie (dni do miesięcy) silne wahania, zależnie od ekspozycji na alergeny.

Powikłania

• Powstanie polipów nosa w przewlekłym zapaleniu błony śluzowej nosa.
• Zwiększone ryzyko wystąpienia chorób psychicznych, takich jak zaburzenia lękowe, napady paniki, depresja
• Alergiczny nieżyt nosa może sprzyjać występowaniu wielu innych chorób alergicznych, w tym zapalenia spojówek, astmy oskrzelowej, alergii pokarmowej, wyprysku atopowego (atopowego zapalenia skóry) oraz zapalenia zatok.
  • Ryzyko wystąpienia astmy jest 3,2 razy większe u dorosłych z alergicznym nieżytem nosa niż u osób zdrowych.

Rokowanie

• ANN to przewlekła choroba atopowa i osoby nią dotknięte powinny być postrzegane i traktowane jako pacjenci długoterminowi.
  • Krótkotrwała kontrola objawów nie jest wystarczająca.
• Im młodsza jest osoba w momencie rozpoczęcia choroby, tym większe prawdopodobieństwo, że objawy ustąpią z biegiem lat.⁵
  
  • Po około 20 latach ponad połowa chorych zgłasza znaczną poprawę lub nawet ustąpienie objawów.
• Dokładne dane dotyczące ryzyka „zmiany piętra” na astmę oskrzelową nie są znane, ale w badaniach zostało to zaobserwowane u 32% dzieci i 16% dorosłych osób z alergicznym nieżytem nosa.

Dalsze postępowanie

• Skuteczność terapii należy ocenić po 1–2 tygodniach od rozpoczęcia leczenia (co najmniej 2 tygodnie w przypadku glikokortykosteroidów donosowych) i w razie potrzeby odpowiednio zmodyfikować.⁵

Informacje dla pacjentów

Materiały edukacyjne dla pacjentów

• Alergiczny nieżyt nosa (katar sienny).
• Leki przeciwalergiczne w ciąży i karmieniu piersią.