Czym jest wypływ wydzieliny z ucha?

Wypływ wydzieliny z ucha (ang. otorrhoea) to przezroczysty lub ropny, ewentualnie krwawy płyn wypływający z przewodu słuchowego. Wypływ wydzieliny z ucha nie jest rzadkością i może wystąpić u dzieci i dorosłych. Rodzaj wydzielanego płynu może wskazywać na jego przyczynę. Rozróżnia się ostry, przewlekły i nawracający wypływ wydzieliny z ucha.

W normalnych warunkach przewód słuchowy zewnętrzny jest oddzielony od ucha środkowego błoną bębenkową. Gdy błona bębenkowa jest nienaruszona płyn może zatem wypływać z ucha jedynie z powodu stanu zapalnego skóry lub małych urazów ucha zewnętrznego. Jeśli jednak błona bębenkowa pęknie, płyn lub ropa mogą wydostać się z ucha środkowego przez błonę bębenkową do przewodu słuchowego i na zewnątrz. W przypadku ostrego lub przewlekłego zapalenia ucha środkowego uraz błony bębenkowej nie jest rzadkością.

U dzieci przyczyną jest zwykle ostre zapalenie ucha środkowego i/lub uraz błony bębenkowej. U dorosłych wypływ wydzieliny z ucha często jest spowodowany również stanem zapalnym przewodu słuchowego zewnętrznego.

Co może być przyczyną?

Najczęstsze przyczyny

• Ostre zapalenie ucha środkowego (łac. otitis media acuta)
  • Najczęściej występuje u niemowląt w wieku od 6 miesięcy i u małych dzieci do 3. roku życia. Większość dzieci przechodzi wcześniej zapalenie ucha. Zapalenie często jest poprzedzone zakażeniem górnych dróg oddechowych.
  • Występuje ostry początek bólu ucha i niepokój, zwykle w nocy, a dziecko chwyta się za ucho. Może wystąpić gorączka 38–39°C i osłabienie słuchu.
  • Jeśli w wyniku ucisku dojdzie do uszkodzenia i pęknięcia błony bębenkowej, następuje szybkie złagodzenie bólu i wypływ żółtawego płynu z przewodu słuchowego.
• Zapalenie przewodu słuchowego (łac. acute otitis externa)
  • Zapalenie ucha zewnętrznego to stan zapalny skóry przewodu słuchowego zewnętrznego. Przyczyną jest zwykle połączenie wyprysku i zakażenia, a choroba często nawraca.
  • Istnieje szereg czynników sprzyjających zapaleniu przewodu słuchowego, np. łupież, wyprysk, łuszczyca, ciepło i wilgoć lub urazy przewodu słuchowego (np. spowodowane przez patyczki kosmetyczne).
  • Na początku występuje świąd, potem może pojawić się także ból, wypływ wydzieliny z przewodu słuchowego i ewentualnie może wystąpić utrata słuchu.
• Przewlekłe zapalenie ucha środkowego (łac. otitis media chronica)
  • Przewlekłe zapalenie ucha środkowego objawia się niegojącym się ubytkiem błony bębenkowej z ropnym wypływem wydzieliny z ucha przez ponad 3 miesiące. Choroba może w równym stopniu dotknąć dzieci jak i dorosłych. Bakterie mogą dostać się do ucha środkowego poprzez uraz błony bębenkowej, a w uchu środkowym dochodzi do przewlekłych zmian.
  • Objawy są różne, ale najczęstsze to nieprzyjemnie pachnąca wydzielina wypływająca z ucha i utrata słuchu; ból występuje rzadko.
• Półpasiec
  • W przypadku półpaśca (herpes zoster) typowe dla choroby pęcherze opryszczkowe mogą wystąpić również w przewodzie słuchowym lub wokół ucha (łac. zoster oticus).
  • Może również dojść do uszkodzenia nerwu słuchowego lub nerwu twarzowego, co powoduje porażenie twarzy.
• Perlak
  • Perlak to rozrost komórek nabłonka rogowaciejącego do ucha środkowego. Powstający ropny stan zapalny może zniszczyć sąsiadującą kość.
  • Oprócz wypływu wydzieliny z ucha występuje utrata słuchu oraz, w zależności od rozprzestrzenienia, zaburzenia równowagi, zaburzenia funkcji nerwowych, a także ból i gorączka.
• Urazy przewodu słuchowego
  • Zarówno w przypadku urazu błony bębenkowej, jak i złamania kości skroniowej po urazie przewodu słuchowego może pojawić się wypływ wydzieliny z ucha.
• Inne przyczyny
  • Ciało obce w uchu lub drobne urazy skóry w przewodzie słuchowym z krwotokiem mogą powodować wypływ wydzieliny z ucha.
  • U niektórych osób może wystąpić woskowina uszna (bez konkretnej przyczyny lub np. po kąpieli lub pływaniu) tak rozrzedzona, że wypływa z ucha.
  • Wypływ wydzieliny z ucha może być również wywołany leczeniem medycznym, np. po czyszczeniu przewodu słuchowego lub operacji ucha środkowego.

Rzadkie przyczyny

• Wypływ wydzieliny z ucha może również powodować guz w okolicy ucha.
• Rzadko zdarza się ciężka postać zapalenia przewodu słuchowego (postać martwicza), w której dochodzi do poważnego uszkodzenia tkanki kostnej.
• Ucho środkowe może być również objęte ziarniniakowatością z zapaleniem naczyń (chorobą Wegenera) i może wystąpić wypływ wydzieliny z ucha.
• Jeśli płyn wycieka z ucha po poważnym wypadku związanym z upadkiem/uderzeniem w głowę, może to być oznaką bardzo poważnego (rzadkiego) urazu, w którym z ucha wypływa płyn mózgowo-rdzeniowy z powodu pęknięcia czaszki. Jest to pilny przypadek!

Kiedy należy zasięgnąć porady lekarskiej?

• Jeśli płyn lub ropa sączą się z przewodu słuchowego przez kilka dni, jest to oznaka zapalenia ucha środkowego lub przewodu słuchowego, która powinna być zbadana przez lekarza.
• W przypadku wystąpienia gorączki, silnego bólu lub innych dolegliwości również należy skorzystać z pomocy lekarskiej.

Badania

• Podczas konsultacji lekarskiej zostanie Pan(i) zapytany(-a) o to, jak długo istnieją dolegliwości i czy pojawiły się one w sposób ostry, czy też utrzymują się lub nawracają od dłuższego czasu.
• Wcześniejszy uraz lub ręczne manipulacje (operacje) ucha mogą dostarczyć wskazówek na temat podstawowej przyczyny.
• Zostanie Pan(i) zbadany(-a) pod kątem świądu, bólu, gorączki czy utraty słuchu.
• Zostanie Pan(i) zapytany(-a) również o istniejące choroby towarzyszące, zwłaszcza cukrzycę, lub towarzyszące objawy neurologiczne, takie jak zawroty głowy czy porażenie twarzy.
• Małżowina uszna i tkanka wokół niej są badane pod kątem zaczerwienienia, opuchlizny i bólu (uciskowego/przy opukiwaniu).
• Badany jest przewód słuchowy, ucho środkowe i błona bębenkowa.
• Można wykonać pomiar słuchu i próbę ze stroikiem.
• Określa się rodzaj wypływającej wydzieliny. Dodatkowo może zostać pobrana próbka krwi do badania.
• W przypadku urazu lub podejrzenia martwiczego zapalenia ucha zewnętrznego, perlaka lub guzów, a także wycieku płynu mózgowo-rdzeniowego można wykonać tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny.

Leczenie

• Terapia prowadzona jest w zależności od przyczyny. Można stosować środki przeciwbólowe, przeciwzapalne i/lub antybiotyki (w przypadku bakteryjnego zapalenia ucha środkowego).
• Perlaki, guzy lub wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego są leczone chirurgicznie. Operacyjnie leczy się również błonę bębenkową lub uszkodzoną kosteczkę słuchową. Ciała obce w uchu są usuwane.
• Ucho powinno być utrzymywane w suchości i nie należy manipulować przy nim patyczkami kosmetycznymi ani innymi przedmiotami!

Ilustracje

Ucho, przegląd

Dodatkowe informacje

• Ostre zapalenie ucha środkowego
• Przewlekłe zapalenie ucha środkowego
• Zapalenie przewodu słuchowego
• Półpasiec
• Ciało obce w uchu
• Wyciek z ucha – informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Anna Zwierzchowska, lekarz, Kraków (recenzent)
• Markus Plank, MSc BSc, dziennikarz medyczny i naukowy, Wiedeń