Co to jest EILO?

EILO to skrót od nazwy Exercise-Induced Laryngeal Obstruction, która oznacza upośledzenie drożności krtani wywołane wysiłkiem fizycznym. Osoby cierpiące na EILO doświadczają nagłych problemów z oddychaniem podczas wytężonej aktywności fizycznej. Chorym trudno jest zaczerpnąć wystarczającą ilość powietrza, doświadczają duszności i muszą przerwać swoją aktywność. Z reguły dyskomfort ustępuje po upływie niecałych pięciu minut w spoczynku.

Częstotliwość występowania

EILO jest bardziej rozpowszechnione niż pierwotnie zakładano. Według badań szwedzkich i duńskich na EILO choruje 5–7% osób w wieku 14–24 lat. EILO może wystąpić już u dzieci i niemowląt.

Przypuszcza się, że schorzenie to często pozostaje nierozpoznane, a u wielu chorych błędnie leczy się tzw. astmę wysiłkową.

Przyczyny

Bezpośrednia przyczyna zmian zachodzących w krtani nie została do końca wyjaśniona. Krtań jest częścią górnych dróg oddechowych i pełni złożone funkcje. Podczas połykania krtań zamyka się w taki sposób, aby całość jedzenia i płynów trafiała do przełyku, którego górny otwór znajduje się tuż za krtanią. W trakcie mówienia struny głosowe położone pośrodku jamy krtani napinają się, co umożliwia wydawanie dźwięków. Podczas dużego wysiłku fizycznego i bardzo intensywnego oddychania krtań pod wpływem otaczających ją mięśni poszerza się, a struny głosowe maksymalnie się od siebie oddalają.

W przypadku EILO dzieje się jednak odwrotnie: krtań i fałdy głosowe ulegają zwężeniu, wskutek czego do dróg oddechowych trafia mniej powietrza. Przyczyna, jak już wspomniano, nie jest znana. Zakłada się jednak, że podłożem EILO jest połączenie podciśnienia przy dużej objętości oddechowej, zmian czynnościowych nerwów i mięśni oraz prawdopodobnie zwiększonej ilości wydzielanych hormonów stresu z powodu intensywnego wysiłku.

Objawy i dolegliwości

Typowe dla EILO jest to, że podczas aktywności fizycznej charakteryzującej się dużą objętością oddechową nagle pojawiają się duszności i świszczący oddech, którym często towarzyszy dyskomfort i ból w okolicy krtani. Duszności i świsty występują przy wdechu, ale większość chorych rejestruje tylko odczuwane trudności w oddychaniu i zadyszkę. U niektórych duszność jest tak silna, że chory ma wrażenie, jakby się dusił i wpada w panikę. Może to prowadzić do tzw. hiperwentylacji. W takich przypadkach trudno się niekiedy zorientować, co się właściwie dzieje.

Dolegliwości ustępują po przerwaniu wysiłku fizycznego, a oddech zwykle wraca do normy w ciągu 1–5 minut.

Diagnostyka

Jeśli lekarz zna obraz kliniczny tej choroby, może postawić diagnozę na podstawie samego opisu typowych objawów: trudności w zaczerpnięciu oddechu i świsty wdechowe, towarzyszące maksymalnemu wysiłkowi.

Wielu chorych otrzymuje diagnozę astmy wysiłkowej. U nawet 70% wszystkich pacjentów, u których zdiagnozowano EILO, podejmowano wcześniej próbę terapii lekami na astmę. W przypadku astmy wysiłkowej problemy z oddychaniem często najbardziej nasilają się po wysiłku, a zwężenie i świst występują podczas wydechu.

Aby ostatecznie potwierdzić rozpoznanie EILO, należy w specjalistycznym gabinecie wykonać test diagnostyczny ciągłej laryngoskopii podczas wysiłku, nazywany również testem CLE. Test ten polega na wprowadzeniu cienkiej rurki z kamerą przez nos do krtani, którą mocuje się do specjalnej uprzęży zakładanej na głowę. Następnie pacjent jest poddawany wysiłkowi na bieżni lub rowerze stacjonarnym, podczas gdy lekarz na monitorze obserwuje wnętrze krtani. Jeśli jednocześnie z wystąpieniem objawów widoczny jest skurcz mięśni krtani, diagnozę uznaje się za potwierdzoną.

Leczenie

W wielu przypadkach pomaga już sama wiedza o przyczynach dolegliwości. Należy również podkreślić, że EILO jest niegroźne i można je leczyć. Ważne są ćwiczenia rozluźniające mięśnie krtani oraz nauka prawidłowej techniki oddychania, czyli oddychania torem brzusznym. U niektórych pacjentów pozytywny efekt przynosi terapia logopedyczna lub fizjoterapia.

Tylko u mniej niż 10% chorych działania te nie dają żadnej poprawy. Wówczas ulgę może przynieść zabieg chirurgiczny w górnej części krtani.

Przebieg i rokowanie

EILO jest niegroźne, ale może być bardzo uciążliwe i często powoduje lęk. Niektórzy pacjenci rezygnują z tego powodu z aktywności fizycznej i sportu.

Nie zbadano dokładnie, jak choroba przebiega w czasie, ale doświadczenie pokazuje, że dolegliwości te słabną wraz z wiekiem.

Dodatkowe informacje

• Astma wysiłkowa
• Duszności
• Hiperwentylacja
• EILO — informacje dla personelu medycznego

Autorzy

Anna Zwierzchowska, lekarz rezydent, Kraków (edytor/recenzent)