Co to jest choroba Ménière'a?

Definicja

Choroba Ménière'a stanowi zaburzenie funkcjonowania ucha wewnętrznego, które objawia się głównie chwilowymi objawami takimi jak uczucie wirowanie świata dookoła (zawroty głowy o charakterze wirowym), upośledzenie słuchu, a także szum w uszach. Schorzenie to zostało po raz pierwszy opisane w 1861 roku przez francuskiego doktora, Prospera Ménière'a, po którym ostatecznie choroba przyjęła swoją nazwę.

Objawy

Głównym objawem choroby są ataki zawrotów głowy o obrotowym (wirowym) charakterze, które współistnieją ze zmiennym, często narastającym problemem ubytku słuchu oraz percepcją dźwięków wewnątrzusznych (szum w uszach), które pacjenci z reguły opisują jako „brzęczenie pochodzące z głębi głowy".

Typowy atak trwa przynajmniej 20 minut, ale nie dłużej niż 12 godzin, z reguły dotyczy tylko jednego ucha i może być przyczyną silnych nudności lub wymiotów. Napady trwające krócej lub dłużej zwykle mają inną przyczynę. W trakcie ataku mogą również pojawić się mimowolne ruchy gałek ocznych, znane jako oczopląs.

Ostateczne rozpoznanie stawiane jest, gdy wystąpią wszystkie trzy główne objawy - jednostronne pogorszenie słuchu podczas lub tuż po ataku, które jest widoczne w badaniu audiometrycznym, szumy uszne i zawroty głowy o charakterze obrotowym oraz gdy wykluczone zostaną inne przyczyny tych dolegliwości.

Niektóre z wymienionych objawów mogą sugerować obecność innych stanów chorobowych (np. położeniowe zawroty głowy, udar, niedokrwistość).

Przyczyny

Dokładna przyczyna tego schorzenia nie została do końca poznana. Przyjmuje się, że objawy mogą być spowodowane nadmiernym gromadzeniem się płynu w błędniku (wodniak błędnika), który stanowi narząd równowagi człowieka.

Ucho wewnętrzne jest skomplikowaną strukturą składającą się z trzech małych kanałów półkolistych, rozmieszczonych w trzech różnych płaszczyznach i połączonych z dwoma większymi komorami. Zawierają one specjalny płyn, zwany endolimfą, którego ruch wpływa na przekazywanie sygnałów nerwowych do mózgu, kiedy dochodzi do zmiany pozycji głowy, co pozwala ludziom utrzymać orientację przestrzenną.

Ponadto, istnieje wyraźna korelacja między chorobą Ménière'a a migrenami – blisko połowa osób z tym schorzeniem doświadcza również migren lub bólów głowy.

Stres i różne nieprzewidziane sytuacje życiowe mogą przyczynić się do wzrostu częstości występowania napadów oraz do zaostrzenia objawów. W niektórych przypadkach choroba ta może mieć podłoże genetyczne.

Ucho wewnętrzne, kanały i nerwy

Częstość występowania

• Na świecie choroba wystepuje u 50 do 250 osób na każde 100 tysięcy ludności, przy czym największa liczba przypadków jest rejestrowana wśród mieszkańców Europy oraz Ameryki Łacińskiej.
• Częściej rozpoznawana jest u kobiet niż u mężczyzn.
• Największe ryzyko zachorowania obserwuje się w grupie wiekowej 40-60 lat.

Badania

Podejrzewając chorobę Ménière'a, lekarze skupiają się na charakterystycznych dla niej objawach. Badanie audiometryczne, czyli ocena słuchu, jest kluczowe, gdyż może wykazać jego uszkodzenie, co jest istotne dla postawienia diagnozy. Z racji tego, że słuch może się poprawić krótko po ataku choroby, ważne jest, aby takie badanie przeprowadzić jak najszybciej. Proces diagnostyczny często odbywa się poprzez współpracę lekarza rodzinnego z innymi specjalistami.

W gabinecie lekarza rodzinnego, po szczegółowym wywiadzie dotyczącym dolegliwości pacjenta, przeprowadza się podstawowe badanie fizykalne, które obejmuje między innymi pomiar ciśnienia krwi oraz tętna, a także ogólną ocenę neurologiczną. Bardzo pomocne mogą okazać się testy na zawroty głowy lub zaburzenia równowagi – przykładowo, może to być prośba o utrzymanie równowagi stojąc na jednej bądź dwóch nogach z zamkniętymi oczami, czy też utrzymanie rąk wyciągniętych przed siebie.

Jeśli istnieje podejrzenie choroby Ménière'a, pacjent powinien zostać skierowany do laryngologa lub neurologa w celu przeprowadzenia dalszych, bardziej zaawansowanych badań. Mogą to być szczegółowe testy audiometryczne oraz inne specjalistyczne badania układu nerwowego odpowiedzialnego za równowagę. Ważnym elementem diagnostyki może być również rezonans magnetyczny głowy. Badania krwi także dostarczają informacji, które mogą wykluczyć inne potencjalne choroby.

Niektóre badania przeprowadzane są w celu odróżnienia choroby Ménière'a od innych schorzeń o podobnych objawach. Charakterystyczne dla tej choroby jest to, że nie ma ona jednoznacznych markerów diagnostycznych, dlatego diagnoza opiera się na kompleksowej analizie objawów i wykluczeniu innych możliwych przyczyn problemów zdrowotnych.

Leczenie

Zabiegi i leczenie mają na celu łagodzenie dolegliwości oraz zapobieganie kolejnym epizodom chorobowym. Dostępne są rozmaite metody leczenia, od farmakoterapii po procedury chirurgiczne, które mogą przynieść ulgę w objawach.

Dodatkowo, warto zwrócić uwagę na indywidualne dla pacjenta czynniki ryzyka, które mogą prowokować występowanie napadów. Warto unikać takich elementów, jak:

• silny stres i napięcie emocjonalne
• nadmierne spożywanie kofeiny, alkoholu, zbyt dużej ilości soli oraz palenie
• problemy z oddychaniem podczas snu, znane jako zespół obturacyjnego bezdechu sennego.

W przypadku pojawienia się zawrotów głowy, nudności oraz wymiotów, pomocne mogą okazać się leki zawierające dimenhydrynat w postaci tabletek lub roztworu doustnego.

Betahistyna jest często stosowana jako pierwszy środek w zapobieganiu napadom. Inne opcje to diuretyki, czyli leki moczopędne, które pomagają zmniejszyć ilość płynu zbierającego się w uchu wewnętrznym, co może przynieść ulgę.

Zastrzyki z glikokortykosteroidów bezpośrednio do ucha środkowego mogą okazać się skutecznym sposobem na zmniejszenie zawrotów głowy, jednak są one wykonywane wyłącznie w wybranych przypadkach.

Gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów, wykonuje się zabiegi chirurgiczne skierowane na narząd równowagi lub nerw przedsionkowy.

W sytuacjach, gdy doszło do znacznego pogorszenia słuchu lub ciągłego występowania szumu w uszach, jakość życia może znacznie poprawić się dzięki zastosowaniu implantu ślimakowego. Ta nowoczesna metoda leczenia jest szansą na lepsze postrzeganie dźwięków dla osób z poważnymi problemami słuchowymi.

Rokowanie

Rozwój choroby może się różnić w zależności od osoby, co sprawia, że prognozowanie jej przebiegu jest wyzwaniem.

U około połowy pacjentów można zaobserwować samodzielne ustępowanie objawów w ciągu pierwszych dwóch lat od rozpoznania choroby. U 70% osób chorych obserwuje się pełne wyzdrowienie po upływie 8 lat. Wczesne rozpoznanie umożliwia zastosowanie różnorodnych opcji leczenia, które mogą być dostosowane do indywidualnych potrzeb i etapu choroby i znacząco poprawić stan pacjenta.

Niemniej jednak, w pewnej grupie pacjentów, może dojść do zaostrzenia objawów. To z kolei może skutkować trwałymi uszkodzeniami słuchu, uporczywym szumem w uszach oraz problemami z utrzymaniem równowagi. W skrajnych przypadkach możliwa jest całkowita utrata słuchu. Z drugiej strony, jeśli choroba ma łagodny przebieg, nie powoduje dalszych napadów i nie prowadzi do trwałych uszkodzeń, pacjenci mogą nie odczuwać znaczących przeszkód w codziennym funkcjonowaniu.

Dodatkowe informacje

• Szum w uszach.
• Migrena.
• Ból głowy.
• Choroba Ménière'a — informacje dla lekarzy

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
• Susanna Allahwerde,lekarz (recenzent/redaktor)
• Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz (recenzent)