Co to jest choroba Menière'a?
Definicja
Choroba Meniere'a stanowi zaburzenie funkcjonowania ucha wewnętrznego, które objawia się głównie chwilowymi symptomami takimi jak wirowanie świata dookoła (zawroty głowy o charakterze obrotowym), upośledzenie słuchu, a także szumu w uszach. Schorzenie to zostało po raz pierwszy przedstawione światu medycznemu w 1861 roku przez francuskiego doktora, Prospera Meniere'a, po którym ostatecznie przyjęła swoją nazwę.
Objawy
Głównym objawem choroby są ataki zawrotów głowy o obrotowym charakterze, które współistnieją ze zmiennym, często narastającym problemem ubytku słuchu oraz percepcją dźwięków wewnątrzusznych (szum w uszach), które pacjenci z reguły opisują jako „brzęczenie pochodzące z głębi głowy".
Typowy atak trwa przynajmniej 20 minut, ale nie dłużej niż 12 godzin, z reguły dotyka tylko jedno ucho i może być przyczyną silnych mdłości lub wymiotów. Napady trwające krócej lub dłużej zwykle mają inną etiologię. W trakcie ataku mogą również pojawić się mimowolne ruchy gałek ocznych, znane jako oczopląs.
Ostateczna diagnoza stawiana jest, gdy wystąpią wszystkie trzy główne objawy - jednostronne pogorszenie słuchu podczas lub tuż po ataku, które jest widoczne w badaniu audiometrycznym, szumy uszne i zawroty głowy o charakterze obrotowym oraz gdy wykluczone zostaną inne przyczyny tych dolegliwości.
Niektóre z wymienionych symptomów mogą sugerować obecność innych stanów chorobowych (np. położeniowe zawroty głowy, udar, niedokrwistość).
Przyczyny
Dokładna przyczyna tego schorzenia nie została do końca poznana. Przyjmuje się, że objawy mogą być spowodowane nadmiernym gromadzeniem się płynu w ślimaku (wodniak ślimaka), które jest miejscem lokalizacji narządu równowagi w ciele człowieka.
Ucho wewnętrzne jest skomplikowaną strukturą składającą się z trzech małych kanałów półkolistych, rozmieszczonych w trzech różnych płaszczyznach i połączonych z dwoma większymi komorami. Zawierają one specjalny płyn, zwany endolimfą, którego ruch wpływa na przekazywanie sygnałów nerwowych do mózgu, kiedy dochodzi do zmiany pozycji głowy, co pozwala ludziom utrzymać orientację przestrzenną.
Ponadto, istnieje wyraźna korelacja między chorobą Meniere'a a migrenami – blisko połowa osób cierpiących na to schorzenie doświadcza również migren lub bólów głowy.
Stres i różne nieprzewidziane sytuacje życiowe mogą przyczynić się do wzrostu częstości występowania napadów oraz do zaostrzenia objawów. W niektórych przypadkach choroba ta może mieć podłoże genetyczne.
Częstotliwość występowania
- Choroba ta dotyka globalnie od 50 do 250 osób na każde 100 tysięcy ludności, przy czym największa liczba przypadków jest rejestrowana wśród mieszkańców Europy oraz Ameryki Łacińskiej.
- Statystycznie rzecz biorąc, to schorzenie jest diagnozowane częściej u pań niż u panów.
- Największe ryzyko zachorowania obserwuje się w grupie wiekowej od czterdziestki do sześćdziesiątki.
Badania
Podejrzewając chorobę Menière'a, lekarze skupiają się na charakterystycznych dla niej symptomach. Badanie audiometryczne, czyli ocena słuchu, jest kluczowe, gdyż może wykazać jego uszkodzenie, co jest istotne dla postawienia diagnozy. Z racji tego, że słuch może się poprawić krótko po ataku choroby, ważne jest, aby takie badanie przeprowadzić jak najszybciej. Proces diagnostyczny często odbywa się poprzez współpracę lekarza rodzinnego z innymi specjalistami.
W gabinecie lekarza rodzinnego, po szczegółowym wywiadzie dotyczącym dolegliwości pacjenta, przeprowadza się podstawowe badanie fizykalne, które obejmuje między innymi pomiar ciśnienia krwi oraz tętna, a także ogólną ocenę neurologiczną. Bardzo pomocne mogą okazać się testy na zawroty głowy lub zaburzenia równowagi – przykładowo, może to być prośba o utrzymanie równowagi stojąc na jednej bądź dwóch nogach z zamkniętymi oczami, czy też utrzymanie rąk wyciągniętych przed siebie.
Jeśli istnieje podejrzenie choroby Menière'a, pacjent powinien zostać skierowany do laryngologa lub neurologa w celu przeprowadzenia dalszych, bardziej zaawansowanych badań. Mogą to być szczegółowe testy audiometryczne oraz inne specjalistyczne badania układu nerwowego odpowiedzialnego za równowagę. Ważnym elementem diagnostyki może być również rezonans magnetyczny głowy. Badania krwi także dostarczają informacji, które mogą wykluczyć inne potencjalne choroby.
Niektóre badania przeprowadzane są w celu odróżnienia choroby Menière'a od innych schorzeń o podobnych objawach. Charakterystyczne dla tej choroby jest to, że nie ma ona jednoznacznych markerów diagnostycznych, dlatego diagnoza opiera się na kompleksowej analizie objawów i wykluczeniu innych możliwych przyczyn problemów zdrowotnych.
Leczenie
Zabiegi i terapie mają na celu łagodzenie dolegliwości oraz zapobieganie kolejnym epizodom chorobowym. Dostępne są rozmaite metody leczenia, od farmakoterapii po procedury chirurgiczne, które mogą przynieść ulgę w objawach.
Dodatkowo, warto zwrócić uwagę na osobiste czynniki ryzyka, które mogą prowokować występowanie napadów. Warto unikać takich elementów, jak:
- silny stres i napięcie emocjonalne,
- nadmierne spożywanie kofeiny, alkoholu, zbyt dużej ilości soli oraz palenie,
- problemy z oddychaniem podczas snu, znane jako zespół obturacyjnego bezdechu sennego.
W przypadku pojawienia się zawrotów głowy, nudności oraz wymiotów, pomocne mogą okazać się leki zawierające dimenhydrynat w postaci tabletek lub roztworu doustnego.
Betahistyna jest często stosowana jako pierwszy środek w zapobieganiu napadom. Inne opcje to diuretyki, czyli leki moczopędne, które pomagają zmniejszyć ilość płynu zbierającego się w uchu wewnętrznym, co może przynieść ulgę.
Zastrzyki z glikokortykosteroidów bezpośrednio do ucha środkowego mogą okazać się skutecznym sposobem na zmniejszenie zawrotów głowy.
Gdy leczenie farmakologiczne nie przynosi oczekiwanych rezultatów, w grę wchodzą zabiegi chirurgiczne skierowane na narząd równowagi lub nerw przedsionkowy.
W sytuacjach, gdy doszło do znacznego pogorszenia słuchu lub ciągłego występowania szumu w uszach jakość życia może znacznie poprawić się dzięki zastosowaniu implantu ślimakowego. Ta nowoczesna metoda leczenia jest szansą na lepsze postrzeganie dźwięków dla osób z poważnymi problemami słuchowymi.
Rokowanie
Rozwój choroby może się różnić w zależności od osoby, co sprawia, że prognozowanie jej przebiegu jest wyzwaniem.
U około połowy pacjentów można zaobserwować samodzielne ustępowanie objawów w ciągu pierwszych dwóch lat od diagnozy. Jeszcze lepsze wieści są dla 70% osób chorych, u których obserwuje się pełne wyzdrowienie po upływie 8 lat. Wczesna diagnoza otwiera drzwi do różnorodnych opcji leczenia, które mogą być dostosowane do indywidualnych potrzeb i etapu choroby, oferując w wielu przypadkach satysfakcjonujące rezultaty.
Niemniej jednak, w pewnej grupie pacjentów, może dojść do zaostrzenia objawów. To z kolei może skutkować trwałymi uszkodzeniami słuchu, uporczywym szumem w uszach oraz problemami z utrzymaniem równowagi. W skrajnych przypadkach możliwa jest całkowita utrata słuchu. Z drugiej strony, jeśli choroba ma łagodny przebieg, nie powoduje dalszych napadów i nie prowadzi do trwałych uszkodzeń, pacjenci mogą nie odczuwać znaczących przeszkód w codziennym funkcjonowaniu.
Dodatkowe informacje
- Szum w uszach
- Migrena
- Ból głowy
- Choroba Menière'a — informacje dla personelu medycznego
Autorka
- Susanna Allahwerde,lekarz, specjalista ds. medycyny ogólnej, Berlin
- Aleksandra Kucharska-Janik, lekarz rezydent, Oddział Okulistyczny, Międzyleski Szpital Specjalistyczny w Warszawie (edytor)