Informacje ogólne

Ból podczas oddawania moczu nie jest rzadko występującym objawem u kobiet. Wśród zdrowych kobiet w wieku do 60 lat aż 20% doświadcza przynajmniej jednego epizodu ostrego bólu podczas oddawania moczu w ciągu roku. U około 30% z nich dolegliwości te występują trzy lub więcej razy z rzędu.

W większości przypadków przyczyną jest niepowikłane zakażenie pęcherza.

Przyczyny

Zapalenie pęcherza moczowego

Zakażenia pęcherza moczowego występują znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Jednym z powodów jest anatomia kobiecej cewki moczowej, której długość jest znacznie mniejsza niż u mężczyzn. Z tego powodu bakterie łatwiej mogą przedostać się do pęcherza. Typowe objawy to pieczenie, zwłaszcza pod koniec oddawania moczu, ból lub dyskomfort w podbrzuszu i częste parcie na pęcherz, zwykle z wielokrotnym oddawaniem niewielkich ilości moczu. Bakterie pochodzą zazwyczaj z własnej flory jelitowej pacjentki. Oprócz tego, przedostawanie się bakterii do cewki moczowej może nastąpić na skutek stosunku seksualnego. Opisywana dolegliwość jest również znana jako choroba miesiąca miodowego, która częściej dotyka młode aktywne seksualnie kobiety. Aby zapobiec jej wystąpieniu, po stosunku należy oddać mocz, wypłukując tym samym bakterie.

Zakażenia pęcherza moczowego u dzieci i osób starszych mogą często przebiegać bez ciężkich objawów i mogą wywoływać np. gorączkę.

Zapalenie cewki moczowej

Przy zapaleniu cewki moczowej ból ma charakter ostry i piekący, zwłaszcza na początku oddawania moczu. Mogą występować upławy z dróg rodnych oraz bolesne podrażnienie cewki moczowej. Zapalenie cewki moczowej najczęściej występuje u mężczyzn w wieku od 20 do 34 lat. Zazwyczaj objawy zapalenia cewki są łagodniejsze u kobiet, które konsultują się z lekarzem, w porównaniu do pań cierpiących na zapalenia pęcherza moczowego. Najczęstszą przyczyną opisywanego schorzenia jest chlamydioza, a nieco rzadziej rzeżączka. Inne bakterie, jak na przykład mykolazmy, również mogą wywoływać zapalenie cewki moczowej. 

Zapalenie pochwy lub sromu

Infekcje grzybicze, zakażenia rzęsistkiem pochwowym lub bakteriami mogą powodować zapalenia pochwy lub sromu, które wywołuje ból podczas oddawania moczu. Mogą one wystąpić na skutek zmian flory bakteryjnej pochwy, np. w wyniku ciąży, cukrzycy, niedoboru estrogenów, stosowania antybiotyków, glikokortykosteroidów lub przesadnej higieny intymnej (infekcje grzybicze).

Oprócz bólu podczas oddawania moczu, kobietom może wówczas dokuczać zwiększona ilość wydzieliny, łatwo krwawiące błony śluzowe oraz ból podczas stosunku seksualnego.

Zakażeniu opryszczką może towarzyszyć również ból podczas oddawania moczu.

Śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego

Śródmiąższowe zapalenie pęcherza moczowego jest przewlekłą, zapalną, niebakteryjną chorobą pęcherza moczowego charakteryzującą się wyraźnym bólem w okolicy pęcherza, pieczeniem przy oddawaniu moczu, parciem na mocz i zbyt częstym oddawaniem moczu, także w nocy, co w znaczny sposób zmniejsza jakość życia.

Odmiedniczkowe zapalenie nerek

Odmiedniczkowe zapalenie nerek może wystąpić, gdy infekcje dolnych dróg moczowych (np. zapalenie pęcherza moczowego, zapalenie cewki moczowej) drogą wstępującą przenoszą siędo wyżej położoych części układu moczowego i do nerek. Może wówczas wystąpić ból w okolicy boku tułowia, gorączka, dreszcze, pieczenie podczas oddawania moczu i parcie na pęcherz, a także nudności i wymioty.

Choroby skóry

Przyczyną bólu podczas oddawania moczu mogą być również choroby dermatologiczne. Przykładowe choroby skóry, w których może pojawić się ból podczas oddawania moczu to łuszczyca, wyprysk kontaktowy, liszaj twardzinowy i zanikowy, liszaj płaski lub choroba Behçeta.

Inne przyczyny bólu podczas oddawania moczu

• W przypadku nietrzymania moczu występuje silne parcie na pęcherz z mimowolnym wyciekiem moczu.
• Zanikowe lub starcze zapalenie sromu i pochwy występujące u kobiet po menopauzie, charakteryzuje się suchością i zanikiem (atrofią) błony śluzowej pochwy.
• Możliwe są również urazy cewki moczowej, na przykład w wyniku stosunku seksualnego lub jazdy na rowerze.
• Zwężenie lub zbliznowacenie cewki moczowej może także wywoływać ból.
• W przypadku endometriozy następuje rozrost błony śluzowej trzonu macicy, ale poza jamą macicy, np. w jajowodach, jajnikach lub w jamie otrzewnej. Rozrost błony śluzowej może również następować w jelitach i pęcherzu moczowym.

Co można zrobić we własnym zakresie?

Niektóre kobiety są podatne na zakażenia dróg moczowych po stosunku seksualnym (tzw. choroba miesiąca miodowego). Dlatego po stosunku należy opróżnić pęcherz moczowy. W przypadku zapalenia pęcherza należy pić dużo płynów, aby zwiększyć produkcję moczu i tym samym wypłukać bakterie z pęcherza poprzez częstsze oddawanie moczu.

Kiedy należy zgłosić się do lekarza?

Jeśli występuje pieczenie podczas oddawania moczu, należy znaleźć jego przyczynę. Dotyczy to również sytuacji, gdy występują dodatkowe objawy, np. gorączka, ból w okolicy boku tułowia, ból podczas stosunku płciowego, pieczenie lub swędzenie w okolicy pochwy oraz zwiększona ilość wydzieliny z pochwy.

Co zrobi lekarz?

Wywiad lekarski

Lekarz może zadać następujące pytania:

• Jakie występują objawy ze strony układu moczowego? Czy przy oddawaniu moczu występuje pieczenie? Czy występuje zwiększona potrzeba oddawania moczu, nawet w nocy? Czy odczuwalny jest ból powyżej kości łonowej?
• Czy pieczenie występuje na początku, czy pod koniec opróżniania pęcherza?
• Czy widoczna jest krew w moczu lub zmętnienie moczu?
• Czy występuje gorączka lub ogólne złe samopoczucie?
• Czy infekcje dróg moczowych występowały wcześniej?
• Czy liczba mikcji zwiększyła się?
• Czy u partnera występują objawy (przy oddawaniu moczu)?

Badanie lekarskie

Typowe objawy (ból, częste oddawanie niewielkich ilości moczu i brak wydzieliny) wskazują na wysokie prawdopodobieństwo infekcji dróg moczowych. Szczegółowe badanie przedmiotowe z reguły nie jest konieczne w przypadku niepowikłanego zakażenia dróg moczowych. Jednak w sytuacji występowania niejasnych objawów lub gdy leczenie nie przynosi efektów, przydatne może być szczegółowe badanie. W przypadku dolegliwości ze strony pochwy zalecane jest badanie ginekologiczne.

Dalsze badania

Jeśli występujące dolegliwości nie można jednoznacznie powiązać z niepowikłaną infekcją dróg moczowych, zwykle bada się mocz za pomocą pasków testowych. W razie potrzeby zostanie również wykonane badanie bakteriologiczne, np. jeśli leczenie nie przynosi efektów, występuje nawrót objawów mimo wcześniejszego leczenia lub zapalenie pojawia się w czasie ciąży. W przypadku bardziej złożonych problemów, np. powtarzających się infekcji dróg moczowych, wskazane może być badanie ultrasonograficzne i skierowanie do gabinetu urologicznego lub ginekologicznego.