Infekcje dróg moczowych u mężczyzn są rzadkie, ale zdradliwe

W przypadku infekcji dróg moczowych bakterie wywołują reakcję zapalną w błonie śluzowej. Wyróżnia się zapalenia dolnych i górnych dróg moczowych. Dolne drogi moczowe obejmują cewkę moczową oraz pęcherz moczowy. W przypadku zapalenia cewki moczowej pojawia się kłujący lub piekący ból, zwłaszcza na początku oddawania moczu. Mogą wystąpić upławy (np. gęste, zabarwione na biało-żółtawo) i bolesne podrażnienie cewki moczowej. Zapalenie cewki moczowej najczęściej występuje u mężczyzn w wieku od 20 do 34 lat. Najczęstszą przyczyną schorzenia jest chlamydioza, rzadziej mykoplazmy lub rzeżączka.

Jeżeli dolegliwości dotyczą pęcherza moczowego (ostre zapalenie pęcherza moczowego), infekcja powoduje niekiedy uczucie pieczenia podczas oddawania moczu, zwłaszcza pod koniec, częste i silne parcie na pęcherz. Mocz oddawany jest zazwyczaj w niewielkich ilościach, pojawia się dyskomfort w podbrzuszu, a niekiedy krwiomocz.

Jeżeli stan zapalny rozszerzy się na górne drogi moczowe (moczowody) oraz miedniczki nerkowe (odmiedniczkowe zapalenie nerek), mogą wystąpić gorączka, dreszcze oraz bóle lędżwiowe i po bokach ciała. 

Rysunek nerek i dróg moczowych z miedniczką nerkową, moczowodem, pęcherzem moczowym i wyróżnioną cewka moczową

Infekcje dróg moczowych są często pojawiającą się dolegliwością. Jednak w ponad 95% przypadków dotyczą młodych, zdrowych kobiet. W większości jest to niepowikłana infekcja dróg moczowych, którą można szybko zdiagnozować i stosunkowo łatwo leczyć.

Mężczyźni rzadko cierpią na infekcje dróg moczowych. Ich cewka moczowa jest znacznie dłuższa od cewki kobiet, co powoduje utrudnienie przenikania bakterii drogą wstępującą do pęcherza moczowego. Patogeny są wypłukiwane podczas oddawania moczu, zanim uda im się dotrzeć do pęcherza. Ponadto ujście cewki moczowej u mężczyzn jest skolonizowane mniejszą liczbą bakterii niż u kobiet. Dodatkowo prostata wydziela substancję o działaniu antybakteryjnym.

Męskie narządy płciowe z drogami moczowymi. Prostata znajduje się poniżej pęcherza moczowego i otacza górny odcinek cewki moczowej.

U mężczyzn infekcje dróg moczowych występują w większości przypadków w związku z niektórymi chorobami lub innymi szczególnymi okolicznościami towarzyszącymi. Dolegliwości dotyczą przede wszystkim dzieci i pacjentów w podeszłym wieku. W młodym wieku przyczyną mogą być wrodzone wady rozwojowe dróg moczowych; w starszym wieku często jest to powiększona prostata, która powoduje ucisk cewki moczowej, co predysponuje do pozostania pewnej ilości moczu w pęcherzu, stanowiąc idealną pożywkę dla bakterii.  

Dlatego też diagnostyka zapaleń dróg moczowych u mężczyzn obejmuje poszukiwanie przyczyny podstawowej i jej leczenie. W przeciwnym razie pojawia się zwiększone ryzyko nawracających infekcji dróg moczowych lub rozprzestrzeniania się zapalenia. 

Wymienione wyżej szczególne okoliczności powstawania, sposoby diagnostyki oraz leczenia infekcji dróg moczowych wyjaśniają, dlaczego określa się je mianem powikłanych infekcji dróg moczowych.

Zapalenia dróg moczowych u mężczyzn dają podobne objawy, mogące występować również w przypadku ostrego lub przewlekłego zapalenia gruczołu krokowego czy też infekcji przenoszonych drogą płciową, np. infekcji chlamydiami lub rzeżączki. Schorzenia te należy uwzględnić w diagnostyce, leczeniu i kontroli przebiegu choroby.

Przyczyny

Spektrum drobnoustrojów chorobotwórczych wywołujących infekcje dróg moczowych u kobiet i mężczyzn jest w zasadzie identyczne. Około 75% infekcji dróg moczowych układu moczowego u mężczyzn wywołuje bakteria jelitowa E. coli. Kolonizuje ona odbyt oraz częściowo zewnętrzne narządy płciowe i w pewnych okolicznościach może dostać się przez cewkę moczową do pęcherza moczowego lub dalej do miedniczki nerkowej. U mężczyzn dotkniętych chorobą często występują okoliczności towarzyszące, takie jak:

• Przeszkody w drogach moczowych zakłócające przepływ moczu, na przykład powiększenie prostaty, zwężenie cewki moczowej, zmiany w napletku, kamica nerkowa oraz łagodne lub złośliwe owrzodzenia. Resztki moczu zalegające w pęcherzu i w miedniczkach nerkowych sprzyjają rozwojowi bakterii.
• Zaburzenia neurologiczne, w których zakłócone jest prawidłowe oddawanie moczu, na przykład paraplegia, stwardnienie rozsiane oraz otępienie. Dochodzi do pozostawania moczu w pęcherzu.
• Choroby ogólne takie jak cukrzyca lub niewydolność nerek. Cukier wydalany z moczem w przypadku nieleczonej lub nieodpowiednio leczonej cukrzycy stanowi idealną pożywkę dla bakterii.
• Cewniki stałe lub inne ciała obce w drogach moczowych. często ulegają kolonizacji bakteriami w ciągu kilku dni. Powstały biofilm chroni bakterie przed działaniem układu odpornościowego człowieka i antybiotyków.
• Wrodzone lub nabyte wady rozwojowe układu moczowego będące przyczyną np. refluksu pęcherzowo-moczowego. W pęcherzu często zatrzymują się pozostałości moczu.
• Przyjmowanie leków osłabiających układ odpornościowy.
• Choroby osłabiające układ odpornościowy.

Nie u wszystkich mężczyzn cierpiących na infekcję dróg moczowych można wykryć chorobę podstawową. Infekcje dróg moczowych występują również wśród zdrowych mężczyzn, zwłaszcza w grupie wiekowej od 15 do 50 lat. Stosunek analny lub stosunek seksualny z osobą zakażoną może sprzyjać zakażeniom dróg moczowych u mężczyzn.

Diagnostyka

Wywiad lekarski, czyli opis typowych dolegliwości związanych z infekcjami dolnych lub górnych dróg moczowych, jest kluczem do ustalenia rozpoznania. W badaniu przedmiotowym sprawdzana jest m.in. temperatura ciała, występowanie bólu przy wstrząsaniu obszaru nad nerkami oraz wyczuwalność wypełnionego pęcherza.

Z racji tego, że u mężczyzn zakłada się powikłaną infekcję dróg moczowych, konieczne jest badanie moczu za pomocą testów paskowych, a także wykonanie posiewu moczu, dzięki czemu można precyzyjnie dobrać antybiotykoterapię do patogenu. Ponadto zleca się badania w celu wykrycia chorób podstawowych wymienionych powyżej. U mężczyzn powyżej 50 roku życia badanie takie może obejmować palpacyjne badanie prostaty przez odbyt (per rectum). Badanie ultrasonograficzne nerek i pęcherza moczowego służy wykryciu nagromadzenia moczu w nerce i jego pozostałości w pęcherzu. W przypadku wskazań konieczne mogą być dalsze badania. 

Ból podczas oddawania moczu jest również charakterystycznym objawem zapalenia gruczołu krokowego. Dlatego też lekarz pyta o dolegliwości związane z prostatą, np. gorączkę, ból w kroczu lub w miednicy, popuszczanie moczu, przerywanie strumienia moczu. Jeżeli występują wydzielina (np. gęsta, zabarwiona na biało-żółtawo), bóle – przede wszystkim na początku oddawania moczu – oraz bolesne podrażnienie cewki moczowej, może to być zapalenie cewki moczowej. Jego najczęstszą przyczyną jest chlamydioza, rzadziej mykoplazmy lub rzeżączka. Choroby te można potwierdzić w drodze dalszej diagnostyki, np. pobranie do badań wymazu z cewki moczowej.

Skierowanie do urologa lub hospitalizacja mogą być wskazane w przypadku np. podejrzenia odmiedniczkowego zapalenia nerek, zapalenia jąder lub zapalenia najądrza, sepsy (zakażenia krwi) lub wymagającej leczenia niedrożności dróg moczowych, takiej jak kamienie w moczowodach lub nerkowe.

Leczenie

Leczenie ma na celu wyeliminowanie ostrej infekcji, jak również wszelkich przyczyn leżących u jej podłoża. W większości przypadków zaleca się antybiotykoterapię, zwykle dostosowaną do wyników posiewu moczu.

Jeśli objawy powrócą krótko po zakończeniu leczenia, należy wziąć pod uwagę przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego.

Rokowania

W przypadku bakteryjnych infekcji dróg moczowych rokowania są z reguły korzystne. Powodzenie terapii zależy jednak od obecności ewentualnej choroby podstawowej. Nieleczone lub leczone niewłaściwie zapalenia dróg moczowych u mężczyzn mogą rozprzestrzeniać się na miedniczki nerkowe, jądra, najądrza lub prostatę. Skutkuje to niekiedy przedłużającym się przebiegiem choroby.

Dodatkowe informacje

• Ból podczas oddawania moczu u mężczyzn
• Powikłane infekcje dróg moczowych
• Odmiedniczkowe zapalenie nerek
• Powiększenie prostaty
• Ostre zapalenie gruczołu krokowego
• Przewlekłe zapalenie gruczołu krokowego
• Kamienie w drogach moczowych / kamienie nerkowe
• Refluks pęcherzowo-moczowodowy
• Infekcja dolnych dróg moczowych u mężczyzn – informacje dla lekarzy
• Dysuria u mężczyzn – informacje dla lekarzy