Regional content

Content

Informacje ogólne

Definicja

• Ból głowy spowodowany jakąkolwiek formą wysiłku fizycznego przy braku procesu chorobowego wewnątrzczaszkowego.¹

Klasyfikacja¹

• Wysiłkowy ból głowy jest jednym z pierwotnych bólów głowy, do których należą:
  1. migrena
  2. ból głowy typu napięciowego
  3. trójdzielno-autonomiczne bóle głowy
  4. inne pierwotne bóle głowy 
• Do „innych pierwotnych bólów głowy” należy dziesięć rodzajów bólu głowy, w tym pierwotny wysiłkowy ból głowy.

Epidemiologia

• Niewiele jest pewnych danych na temat epidemiologii.
• Chorobowość
  • Współczynnik chorobowości w różnych badaniach jest bardzo rozbieżny i waha się w zakresie 1–13%.^2-3
• Wiek
  • częste występowanie w okresie dojrzewania³
• Płeć
  • prawdopodobnie nieco częściej u kobiet³
• Współistniejące bóle głowy
  • Migrena (40–50%) i ból głowy związany z aktywnością seksualną są częstymi chorobami współistniejącymi.^3-4

Etiologia i patogeneza

• Patofizjologia jest wciąż niejasna.
• Jako możliwe mechanizmy rozważane są przede wszystkim zaburzenia naczyniowe, m.in.⁵:
  • zaburzona autoregulacja przepływu mózgowego krwi z nieadekwatną wazodylatacją podczas wysiłku
  • zaburzony powrót żylny z wewnątrzczaszkowym zastojem żylnym w niewydolności zastawek żył szyjnych 
• Ból głowy może być wywołany każdym większym wysiłkiem fizycznym, który prowadzi do znacznego wzrostu tętna.⁶
• Zazwyczaj pierwotny wysiłkowy ból głowy poprzedzony jest długotrwałym wysiłkiem fizycznym (w przeciwieństwie na przykład do pierwotnego kaszlowego bólu głowy).¹

Czynniki wyzwalające

• Wysoka temperatura otoczenia, ogrzewanie¹
• Duże wysokości ponad poziomem morza¹

ICD-10

• G44 Inne zespoły bólu głowy
  • G44.8 Inne określone zespoły bólu głowy

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

• W 2018 roku Międzynarodowe Towarzystwo Bólu Głowy (International Headache Society - IHS) opublikowało następujące kryteria diagnostyczne w 3. wydaniu Międzynarodowej Klasyfikacji Bólów Głowy (ICHD-3)¹:
  • A. Co najmniej dwa epizody bólu głowy spełniające kryteria A i B
  • B. Ból głowy wywoływany intensywną aktywnością fizyczną lub występujący jedynie w jej trakcie.
  • C. Czas trwania <48 godzin
  • D. Ból nie może być trafniej opisany przez inne rozpoznanie ICHD-3

Diagnostyka różnicowa

• Migrena
  • Prawie połowa pacjentów z wysiłkowym bólem głowy ma w wywiadzie również migrenę, dlatego do ich różnicowania potrzebny jest szczególnie dokładny wywiad.³
• Inne pierwotne postaci bólu głowy, takie jak pierwotny kaszlowy ból głowy, pierwotny ból głowy związany z aktywnością seksualną¹
• Krwotok podpajęczynówkowy (SAH)
  • piorunujący ból głowy z możliwymi zaburzeniami świadomości, zwykle spowodowany pęknięciem tętniaka
• Krwotok wewnątrzczaszkowy (np. z powodu malformacji tętniczo-żylnej)
• Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych/zapalenie mózgu⁷
• Zespół odwracalnego skurczu naczyń mózgowych (reversible cerebral vasoconstriction syndrome - RCVS)
  • Silny ból głowy z zaburzeniami świadomości, częściej dotyczy kobiet, szczytowy wiek zachorowań to około 40. rok życia.
  • odwracalny skurcz naczyń w angiografii TK lub RM
• Rozwarstwienie tętnicy szyjnej
• Idiopatyczne nadciśnienie śródczaszkowe⁷
• Zakrzepica zatok żylnych/zakrzepica żył mózgowych
• Zapalenie tętnicy skroniowej (olbrzymiokomórkowe zapalenie tętnic)
• Guz chromochłonny (pheochromocytoma)
• Kardiogenny ból głowy
  • rzadki ból głowy związany z niedokrwieniem serca wywołanym wysiłkiem fizycznym, poprawa po zastosowaniu leków przeciwdławicowych^7-8
• Zespół (malformacja) Arnolda-Chiariego

Wywiad i badanie przedmiotowe

Wywiad lekarski

• Rodzaj bólu głowy, typowo:
  • obustronny
  • pulsujący, tętniący 
• Początek
  • w ponad 50% przypadków w ciągu 30 minut od rozpoczęcia wysiłku³
• Czas trwania
  • 5 minut do maks. 48 godzin, często od kilku minut do kilku godzin
• Częstotliwość
  • bardzo różne dane w piśmiennictwie (od codziennych do 1 x na 2 miesiące)⁸
• Objawy wegetatywne (autonomiczne)
  • zwykle brak⁶

Badanie przedmiotowe

• Bez cech swoistych dla choroby, neurologicznie bez zmian

Objawy alarmowe (tzw. czerwone flagi)

• Objawy i wyniki badania wskazujące na wtórny ból głowy⁹:
  • nagły silny ból głowy
  • ból głowy narastający w ciągu kilku dni
  • ból głowy nowego typu, inny przebieg i charakter rożny od dotychczasowego bólu głowy
  • uporczywy jednostronny ból głowy
  • ogniskowe deficyty neurologiczne
  • sztywność karku
  • ból głowy powodujący wybudzenie ze snu
  • objawy pozaczaszkowe (zatoki, oczy, uszy)
  • objawy ogólnoustrojowe (gorączka, utrata masy ciała, złe samopoczucie) 

Badania uzupełniające

• Pierwszą manifestację wysiłkowego bólu głowy należy możliwie szybko diagnozować pod kątem groźnych przyczyn wtórnego bólu głowy.³
• Zgodnie z ICHD-3 obowiązkowo należy wykluczyć krwotok podpajęczynówkowy, rozwarstwienie tętnic i zespół odwracalnego skurczu naczyń mózgowych.¹

Badanie TK i angiografia TK

• Metoda z wyboru dla szybkiego wykluczenia krwawienia i do obrazowania zmian naczyniowych

Badanie RM i angiografia RM

• Dalsza diagnostyka przy podejrzeniu wtórnego bólu głowy, zwłaszcza u pacjentów powyżej 40 roku życia.^6,10

Nakłucie lędźwiowe

• W przypadku podejrzenia procesu zapalnego

Wskazania do skierowania do specjalisty/szpitala

• W przypadku pierwszej manifestacji choroby, skierowanie do specjalisty (tryb planowy lub pilny) lub szpitala (tryb nagły) na badania obrazowe
• W razie potrzeby skierowanie do dalszej diagnostyki neurologicznej

Leczenie

Cel leczenia

• Zmniejszenie częstości i intensywności napadów bólu głowy 

Ogólne informacje o leczeniu

• Leczenie obejmuje:
  • zalecenia ogólne
  • farmakoterapię 

Zalecenia ogólne

• Możliwe środki to³:
  • unikanie czynników wyzwalających
  • dłuższa rozgrzewka przed wysiłkiem
  • stopniowe zwiększanie wysiłku fizycznego w ciągu tygodni/miesięcy
  • unikanie ciasnych nakryć głowy
  • unikanie wysiłku w czasie upałów
  • unikanie wysiłków na dużych wysokościach powyżej poziomu morza

Farmakoterapia

• Mało dowodów, tylko kilka niewielkich badań i opisów przypadków
• NLPZ
  • Najczęściej zalecana jest indometacyna.¹¹
  • np. jako krótkoterminowa profilaktyka w postaci 25–50 mg indometacyny przyjmowanej godzinę przed wysiłkiem fizycznym 
  • w przypadku częstych bólów głowy: do 25–50 mg 3 razy na dobę 
• Beta-blokery
  • opisywano skuteczność propranololu jako leczenia alternatywnego, zwłaszcza w przypadkach nietolerancji NLPZ^10,12
  • np. propranolol 20–80 mg 3 razy na dobę 
• Tryptany
  • opcja dla pacjentów z towarzyszącą migreną/objawami migrenopodobnymi⁵

Przebieg, powikłania i rokowanie

Powikłania

• Brak

Przebieg i rokowanie

• Zasadniczo choroba łagodna.¹¹
• U większości pacjentów objawy ustępują samoistnie w ciągu miesięcy lub kilku lat.³

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w Deximed

• Wysiłkowy ból głowy