Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Wysiłkowy ból głowy

Streszczenie

  • Definicja: Ból głowy wywołany jakąkolwiek formą wysiłku fizycznego przy braku procesu chorobowego wewnątrzczaszkowego.
  • Epidemiologia: Zróżnicowane dane dotyczące chorobowości, ok. 1–13%. Pierwsza manifestacja najczęściej u młodych dorosłych.
  • Objawy: Pulsujący obustronny ból głowy trwający od 5 minut do 48 godzin.
  • Badanie fizykalne: Obraz kliniczny bez zmian.
  • Diagnostyka: Rozpoznanie kliniczne, przy pierwszej manifestacji szybkie badania obrazowe w celu wykluczenia poważnej patologii (zwłaszcza krwawienia, rozwarstwienia naczyń).
  • Leczenie: Najważniejsze są zalecenia ogólne: unikanie aktywności wywołującej ból głowy, stopniowe zwiększanie obciążenia wysiłkiem fizycznym, unikanie wysiłku w upalne dni i na dużej wysokości. Ewentualnie leczenie uzupełniające lekami z grupy NLPZ (indometacyna).

Informacje ogólne

Definicja

  • Ból głowy spowodowany jakąkolwiek formą wysiłku fizycznego przy braku procesu chorobowego wewnątrzczaszkowego.1

Klasyfikacja1

  • Wysiłkowy ból głowy jest jednym z pierwotnych bólów głowy, do których należą:
    1. migrena
    2. ból głowy typu napięciowego
    3. trójdzielno-autonomiczne bóle głowy
    4. inne pierwotne bóle głowy  
  • Do „innych pierwotnych bólów głowy” należy dziesięć rodzajów bólu głowy, w tym pierwotny wysiłkowy ból głowy.

Epidemiologia

  • Niewiele jest pewnych danych na temat epidemiologii.
  • Chorobowość
    • Współczynnik chorobowości w różnych badaniach jest bardzo rozbieżny i waha się w zakresie 1–13%.2-3
  • Wiek
    • częste występowanie w okresie dojrzewania3
  • Płeć
    • prawdopodobnie nieco częściej u kobiet3
  • Współistniejące bóle głowy
    • Migrena (40–50%) i ból głowy związany z aktywnością seksualną są częstymi chorobami współistniejącymi.3-4

Etiologia i  patogeneza

  • Patofizjologia jest wciąż niejasna.
  • Jako możliwe mechanizmy rozważane są przede wszystkim zaburzenia naczyniowe, m.in.5:
    • zaburzona autoregulacja przepływu mózgowego krwi z nieadekwatną wazodylatacją podczas wysiłku
    • zaburzony powrót żylny z wewnątrzczaszkowym zastojem żylnym w niewydolności zastawek żył szyjnych  
  • Ból głowy może być wywołany każdym większym wysiłkiem fizycznym, który prowadzi do znacznego wzrostu tętna.6
  • Zazwyczaj pierwotny wysiłkowy ból głowy poprzedzony jest długotrwałym wysiłkiem fizycznym (w przeciwieństwie na przykład do pierwotnego kaszlowego bólu głowy).1

Czynniki wyzwalające

  • Wysoka temperatura otoczenia, ogrzewanie1
  • Duże wysokości ponad poziomem morza1

ICD-10

  • G44 Inne zespoły bólu głowy
    • G44.8 Inne określone zespoły bólu głowy

Diagnostyka

Kryteria diagnostyczne

  • W 2018 roku Międzynarodowe Towarzystwo Bólu Głowy (International Headache Society  - IHS) opublikowało następujące kryteria diagnostyczne w 3. wydaniu Międzynarodowej Klasyfikacji Bólów Głowy (ICHD-3)1:
    • A. Co najmniej dwa epizody bólu głowy spełniające kryteria A i B
    • B.  Ból głowy wywoływany intensywną aktywnością fizyczną lub występujący jedynie  w jej trakcie.
    • C. Czas trwania <48 godzin
    • D. Ból nie może być trafniej opisany przez inne rozpoznanie ICHD-3

Diagnostyka różnicowa

Wywiad i  badanie przedmiotowe

Wywiad lekarski

  • Rodzaj bólu głowy, typowo:
    • obustronny
    • pulsujący, tętniący  
  • Początek
    • w ponad 50% przypadków w ciągu 30 minut od rozpoczęcia wysiłku3
  • Czas trwania
    • 5 minut do maks. 48 godzin, często od kilku minut do kilku godzin
  • Częstotliwość
    • bardzo różne dane w piśmiennictwie (od codziennych do 1 x na 2 miesiące)8
  • Objawy wegetatywne (autonomiczne)
    • zwykle brak6

Badanie przedmiotowe

  • Bez cech swoistych dla choroby, neurologicznie bez zmian

Objawy alarmowe (tzw. czerwone flagi)

  • Objawy i wyniki badania wskazujące na wtórny ból głowy9:
    • nagły silny ból głowy
    • ból głowy narastający w ciągu kilku dni
    • ból głowy nowego typu, inny przebieg i charakter rożny od dotychczasowego bólu głowy
    • uporczywy jednostronny ból głowy
    • ogniskowe deficyty neurologiczne
    • sztywność karku
    • ból głowy powodujący wybudzenie ze snu
    • objawy pozaczaszkowe (zatoki, oczy, uszy)
    • objawy ogólnoustrojowe (gorączka, utrata masy ciała, złe samopoczucie)  

Badania uzupełniające

  • Pierwszą manifestację wysiłkowego bólu głowy należy możliwie szybko diagnozować pod kątem groźnych przyczyn wtórnego bólu głowy.3
  • Zgodnie z ICHD-3 obowiązkowo należy wykluczyć krwotok podpajęczynówkowy, rozwarstwienie tętnic i zespół odwracalnego skurczu naczyń mózgowych.1

Badanie TK i angiografia TK

  • Metoda z wyboru dla szybkiego wykluczenia krwawienia i do obrazowania zmian naczyniowych

Badanie RM i angiografia RM

  • Dalsza diagnostyka przy podejrzeniu wtórnego bólu głowy, zwłaszcza u pacjentów powyżej 40 roku życia.6,10

Nakłucie lędźwiowe

  • W  przypadku podejrzenia procesu zapalnego

Wskazania do skierowania do specjalisty/szpitala

  • W przypadku pierwszej manifestacji choroby, skierowanie do specjalisty (tryb planowy lub pilny) lub szpitala (tryb nagły) na badania obrazowe
  • W razie potrzeby skierowanie do dalszej diagnostyki neurologicznej

Leczenie

Cel leczenia

  • Zmniejszenie częstości i intensywności napadów bólu głowy  

Ogólne informacje o leczeniu

  • Leczenie obejmuje:
    • zalecenia ogólne
    • farmakoterapię  

Zalecenia ogólne

  • Możliwe środki to3:
    • unikanie czynników wyzwalających
    • dłuższa rozgrzewka przed wysiłkiem
    • stopniowe zwiększanie wysiłku fizycznego w ciągu tygodni/miesięcy
    • unikanie ciasnych nakryć głowy
    • unikanie wysiłku w czasie upałów
    • unikanie wysiłków na dużych wysokościach powyżej poziomu morza

Farmakoterapia

  • Mało dowodów, tylko kilka niewielkich badań i opisów przypadków
  • NLPZ
    • Najczęściej zalecana jest indometacyna.1011
    • np. jako krótkoterminowa profilaktyka w postaci 25–50 mg indometacyny przyjmowanej godzinę przed wysiłkiem fizycznym  
    • w przypadku częstych bólów głowy: do 25–50 mg 3 razy na dobę  
  • Beta-blokery
    • opisywano skuteczność propranololu jako leczenia alternatywnego, zwłaszcza w przypadkach nietolerancji NLPZ11-10,12
    • np. propranolol 20–80 mg 3 razy na dobę  
  • Tryptany
    • opcja dla pacjentów z towarzyszącą migreną/objawami migrenopodobnymi5

Przebieg, powikłania i  rokowanie

Powikłania

  • Brak

Przebieg i rokowanie

  • Zasadniczo choroba łagodna.1011
  • U większości pacjentów objawy ustępują samoistnie w ciągu miesięcy lub kilku lat.3

Informacje dla pacjentów

Informacje dla pacjentów w  Deximed

Źródła

Wytyczne

  • Międzynarodowe Towarzystwo Bólu Głowy. Międzynarodowa Klasyfikacja Bólów Głowy, wydanie 3., 2018.  www.ichd-3.org

Piśmiennictwo

  1. Headache Classification Committee of the International Headache Society (IHS). The International Classification of Headache Disorders 3rd edition 2018 (ICHD-3). www.ichd-3.org
  2. Sjaastad O, Bakketeig LS. Exertional headache. I. Vaga study of headache epidemiology. Cephalalgia 2002; 22: 784. PubMed
  3. Sandoe C, Kingston W. Exercise Headache: a Review. Current Neurology and Neuroscience Reports 2018; 18: 28. doi:10.1007/s11910-018-0840-8 DOI
  4. Sjaastad O, Bakketeig LS. Exertional headache – II. Clinical features Vaga study of headache epidemiology. Cephalalgia 2003; 23: 803-7. www.ncbi.nlm.nih.gov
  5. Wang S, Fu J. The “Other” Headaches: Primary Cough, Exertion, Sex, and Primary Stabbing Headaches. Curr Pain Headache Rep 2010; 14: 41-46. doi:10.1007/s11916-009-0083-0 DOI
  6. Colombo B, Filippi M. Other primary headaches. Cough headache, nummular headache and primary exercise headache: a secondary point of view. Neurological Sciences 2020; 41: S377–S379. doi:10.1007/s10072-020-04689-8 DOI
  7. Upadhyaya P, Nandyala A, Ailani J. Primary Exercise Headache. Current Neurology and Neuroscience Reports 2020; 20: 9. doi:10.1007/s11910-020-01028-4 DOI
  8. Bahra A. Other primary headaches—thunderclap‐, cough‐, exertional‐, and sexual headache. Journal of Neurology 2020; 267: 1554–1566. doi:10.1007/s00415-020-09728-0 DOI
  9. Mc Crory P. Headaches and Exercise. Sports Med 2000; 30: 221-229. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
  10. Halker R, Vargas B. Primary Exertional Headache: Updates in the Literature. Curr Pain Headache Rep 2013; 17: 337. doi:10.1007/s11916-013-0337-8 DOI
  11. Allena M, Rossi P, Tassorelli C. Focus on therapy of the Chapter IV headaches provoked by exertional factors: primary cough headache, primary exertional headache and primary headache associated with sexual activity. J Headache Pain 2010; 11: 525-530. doi:10.1007/s10194-010-0261-9 DOI
  12. Halker R, Vargas B. Primary Exertional Headache: Updates in the Literature. Curr Pain Headache Rep 2013; 17: 337. doi:10.1007/s11916-013-0337-8 DOI
  13. Exercise Headache. Mayo Clinic patient care and health information. Zugriff 17.09.2022. www.mayoclinic.org

Autorzy

  • Marek Oleszczyk, Dr n. med.,  specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (recenzent)
  • Adam Windak, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
  • Michael Handke, Prof. dr n. med., specjalista chorób wewnętrznych, kardiologii i intensywnej terapii, Fryburg Bryzgowijski
G44; G448
Ból głowy po wysiłku; Bóle głowy wywołane wysiłkiem fizycznym; Wysiłkowy ból głowy; Ból głowy; Pierwotny ból głowy; Stresowe bóle głowy; Indometacyna; Propranolol
Wysiłkowy ból głowy
document-disease document-nav document-tools document-theme
Definicja: Ból głowy wywołany jakąkolwiek formą wysiłku fizycznego przy braku procesu chorobowego wewnątrzczaszkowego. Epidemiologia: Zróżnicowane dane dotyczące chorobowości, ok. 1–13%. Pierwsza manifestacja najczęściej u młodych dorosłych.
Neurologia
Wysiłkowy ból głowy
/link/e5bc69f70bf544cbb6679ccba1922800.aspx
/link/e5bc69f70bf544cbb6679ccba1922800.aspx
wysilkowy-bol-glowy
SiteDisease
Wysiłkowy ból głowy
K.Reinhardt@gesinform.de
live.com#dr.dabrowska@wp.pl
pl
pl
pl