Compare with  
Legend:
inserted text deleted text

Wysiłkowy ból głowy

Streszczenie

  • Definicja:  Ból głowy wywołany jakąkolwiek formą wysiłku fizycznego przy braku procesu chorobowego wewnątrzczaszkowego.
  • Epidemiologia:  Zróżnicowane dane dotyczące chorobowości, szacunkowo ok. 1–13%. Pierwsza manifestacja najczęściej u młodych dorosłych.
  • Objawy:  Pulsujący obustronny ból głowy trwający od 5 minut do 48 godzin.
  • Badanie fizykalne:  Obraz kliniczny bez zmian.
  • Diagnostyka:  Rozpoznanie kliniczne, przy pierwszej manifestacji szybkie badania obrazowe w celu wykluczenia poważnej patologii (zwłaszcza krwawienia, rozwarstwienia naczyń).
  • Leczenie:  Najważniejsze są zalecenia ogólne: unikanie aktywności wywołującej ból głowy, stopniowe zwiększanie obciążenia wysiłkiem fizycznym, unikanie wysiłku w upalne dni i na dużej wysokości. Ewentualnie leczenie uzupełniające lekami z grupy NLPZ (indometacyna).

Informacje ogólne

Definicja

  • Ból głowy spowodowany jakąkolwiek formą wysiłku fizycznego przy braku procesu chorobowego wewnątrzczaszkowego.1

Klasyfikacja1

  • Wysiłkowy ból głowy jest jednym z pierwotnych bólów głowy, do których należą:
  • Do „innych pierwotnych bólów głowy” należy dziesięć rodzajów bólu głowy, w tym pierwotny wysiłkowy ból głowy.

    • Epidemiologia

    • Niewiele jest pewnych danych na temat epidemiologii.
    • Chorobowość
      • Współczynnik chorobowości w różnych badaniach jest bardzo rozbiezróżnynicowany i waha się w zakresie 1–13%.2-3
    • Wiek
      • częste występowanie w okresie dojrzewania.3
    • Płeć
      • prawdopodobnie nieco częściej u kobiet.3
    • Współistniejące bóle głowy
      • Migrena (40–50%) i ból głowy związany z aktywnością seksualną są częstymi chorobami współistniejącymi.3-4

    Etiologia i patogeneza

    • Patofizjologia jest wciąż niejasna.
    • Jako możliwe mechanizmy rozważane są przede wszystkim zaburzenia naczyniowe, m.in.5:
      • zaburzona autoregulacja przepływu mózgowego krwi z nieadekwatną wazodylatacją podczas wysiłku
      • zaburzony powrót żylny z wewnątrzczaszkowym zastojem żylnym w niewydolności zastawek żył szyjnych. 
    • Ból głowy może być wywołany każdym większym wysiłkiem fizycznym, który prowadzi do znacznego wzrostu tętna.6
    • Zazwyczaj pierwotny wysiłkowy ból głowy poprzedzony jest długotrwałym wysiłkiem fizycznym (w przeciwieństwie na przykład do pierwotnego kaszlowego bólu głowy).1

    Czynniki wyzwalające

    • Wysoka temperatura otoczenia, ogrzewanie.1
    • Duże wysokości ponad poziomem morza.1

    ICD-10

    • G44 Inne zespoły bólu głowy.
      • G44.8 Inne określone zespoły bólu głowy.

    Diagnostyka

    Kryteria diagnostyczne

    • W 2018 roku Międzynarodowe Towarzystwo Bólu Głowy (International Headache Society - IHS) opublikowało następujące kryteria diagnostyczne w 3. wydaniu Międzynarodowej Klasyfikacji Bólów Głowy (ICHD-3)1:
      • A. Co najmniej dwa epizody bólu głowy spełniające kryteria A i B.
      • B. Ból głowy wywoływany intensywną aktywnością fizyczną lub występujący jedynie w jej trakcie.
      • C. Czas trwania <48 godzin.
      • D. Ból nie może być trafniej opisany przez inne rozpoznanie ICHD-3.

    Diagnostyka różnicowa

    Wywiad i badanie przedmiotowe

    Wywiad lekarski

    • Rodzaj bólu głowy, typowo:
      • obustronny
      • pulsujący, tętniący .
    • Początek
      • w ponad 50% przypadków w ciągu 30 minut od rozpoczęcia wysiłku.3
    • Czas trwania
      • 5 minut do maks. 48 godzin, często od kilku minut do kilku godzin.
    • Częstotliwość
      • bardzo różne dane w piśmiennictwie (od codziennych do 1 x na 2 miesiące).8
    • Objawy wegetatywne (autonomiczne)
      • zwykle brak.6

    Badanie przedmiotowe

    • Bez cech swoistych dla choroby, neurologicznie bez zmian.

    Objawy alarmowe (tzw. czerwone flagi)

    • Objawy i wyniki badania wskazujące na wtórny ból głowy9:
      • nagły silny ból głowy
      • ból głowy narastający w ciągu kilku dni
      • ból głowy nowego typu, inny przebieg i charakter roróżny od dotychczasowego bólu głowy
      • uporczywy jednostronny ból głowy
      • ogniskowe deficyty neurologiczne
      • sztywność karku
      • ból głowy powodujący wybudzenie ze snu
      • objawy pozaczaszkowe (zatoki, oczy, uszy)
      • objawy ogólnoustrojowe (gorączka, utrata masy ciała, złe samopoczucie). 

    Badania uzupełniające

    • Pierwszą manifestację wysiłkowego bólu głowy należy możliwie szybko diagnozować pod kątem groźnych przyczyn wtórnego bólu głowy.3
    • Zgodnie z ICHD-3 obowiązkowo należy wykluczyć krwotok podpajęczynówkowy, rozwarstwienie tętnic i zespół odwracalnego skurczu naczyń mózgowych.1

    Badanie TK i angiografia TK

    • Metoda z wyboru dla szybkiego wykluczenia krwawienia i do obrazowania zmian naczyniowych.

    Badanie RM i angiografia RM

    • Dalsza diagnostyka przy podejrzeniu wtórnego bólu głowy, zwłaszcza u pacjentów powyżej 40 roku życia.6,10

    Nakłucie lędźwiowe

    • W przypadku podejrzenia procesu zapalnego.

    Wskazania do skierowania do specjalisty/szpitala

    • W przypadku pierwszej manifestacji choroby, skierowanie do specjalisty (tryb planowy lub pilny) lub szpitala (tryb nagły) na badania obrazowe.
    • W razie potrzeby skierowanie do dalszej diagnostyki neurologicznej.

    Leczenie

    Cel leczenia

    • Zmniejszenie częstości i intensywności napadów bólu głowy. 

    Ogólne informacje o leczeniu

    • Leczenie obejmuje:
      • zalecenia ogólne
      • farmakoterapię. 

    Zalecenia ogólne

    • Możliwe środki to3:
      • unikanie czynników wyzwalających
      • dłuższa rozgrzewka przed wysiłkiem
      • stopniowe zwiększanie wysiłku fizycznego w ciągu tygodni/miesięcy
      • unikanie ciasnych nakryć głowy
      • unikanie wysiłku w czasie upałów
      • unikanie wysiłków na dużych wysokościach powyżej poziomu morza.

    Farmakoterapia

    • Mało dowodów, tylko kilka niewielkich badań i opisów przypadków.
    • NLPZ
      • Najczęściej zalecana jest indometacyna.11
      • npNp. jako krótkoterminowa profilaktyka w postaci 25–50 mg indometacyny przyjmowanej godzinę przed wysiłkiem fizycznym. 
      • wW przypadku częstych bólów głowy: do 25–50 mg 3 razy na dobę. 
    • Beta-blokery
      • opisywano skuteczność propranololu jako leczenia alternatywnego, zwłaszcza w przypadkach nietolerancji NLPZ10,12
      • np. propranolol 20–80 mg 3 razy na dobę. 
    • Tryptany
      • opcja dla pacjentów z towarzyszącą migreną/objawami migrenopodobnymi.5

    Przebieg, powikłania i rokowanie

    Powikłania

    • Brak.

    Przebieg i rokowanie

    • Zasadniczo choroba łagodna.11
    • U większości pacjentów objawy ustępują samoistnie w ciągu miesięcy lub kilku lat.3

    Informacje dla pacjentów

    Informacje dla pacjentów w Deximed Medibas

    Źródła

    Wytyczne

    • Międzynarodowe Towarzystwo Bólu Głowy. Międzynarodowa Klasyfikacja Bólów Głowy, wydanie 3., 2018. www.ichd-3.org

    Piśmiennictwo

    1. Headache Classification Committee of the International Headache Society (IHS). The International Classification of Headache Disorders 3rd edition 2018 (ICHD-3). www.ichd-3.org
    2. Sjaastad O, Bakketeig LS. Exertional headache. I. Vaga study of headache epidemiology. Cephalalgia 2002; 22: 784. PubMed
    3. Sandoe C, Kingston W. Exercise Headache: a Review. Current Neurology and Neuroscience Reports 2018; 18: 28. doi:10.1007/s11910-018-0840-8 DOI
    4. Sjaastad O, Bakketeig LS. Exertional headache – II. Clinical features Vaga study of headache epidemiology. Cephalalgia 2003; 23: 803-7. www.ncbi.nlm.nih.gov
    5. Wang S, Fu J. The “Other” Headaches: Primary Cough, Exertion, Sex, and Primary Stabbing Headaches. Curr Pain Headache Rep 2010; 14: 41-46. doi:10.1007/s11916-009-0083-0 DOI
    6. Colombo B, Filippi M. Other primary headaches. Cough headache, nummular headache and primary exercise headache: a secondary point of view. Neurological Sciences 2020; 41: S377–S379. doi:10.1007/s10072-020-04689-8 DOI
    7. Upadhyaya P, Nandyala A, Ailani J. Primary Exercise Headache. Current Neurology and Neuroscience Reports 2020; 20: 9. doi:10.1007/s11910-020-01028-4 DOI
    8. Bahra A. Other primary headaches—thunderclap‐, cough‐, exertional‐, and sexual headache. Journal of Neurology 2020; 267: 1554–1566. doi:10.1007/s00415-020-09728-0 DOI
    9. Mc Crory P. Headaches and Exercise. Sports Med 2000; 30: 221-229. pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
    10. Halker R, Vargas B. Primary Exertional Headache: Updates in the Literature. Curr Pain Headache Rep 2013; 17: 337. doi:10.1007/s11916-013-0337-8 DOI
    11. Allena M, Rossi P, Tassorelli C. Focus on therapy of the Chapter IV headaches provoked by exertional factors: primary cough headache, primary exertional headache and primary headache associated with sexual activity. J Headache Pain 2010; 11: 525-530. doi:10.1007/s10194-010-0261-9 DOI
    12. Exercise Headache. Mayo Clinic patient care and health information. Zugriff 17.09.2022. www.mayoclinic.org

    Autorzy

    • Joanna Dąbrowska-Juszczak (redaktor)
    • Marek Oleszczyk, Dr n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (recenzent)
    • Adam Windak, Prof. dr hab. n. med., specjalista medycyny rodzinnej, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medicum w Krakowie (redaktor)
    • Michael Handke, Prof. dr n. med., specjalista chorób wewnętrznych, kardiologii i intensywnej terapii, Fryburg Bryzgowijski(recenzent/redaktor)
    G44; G448
    Ból głowy po wysiłku; Bóle głowy wywołane wysiłkiem fizycznym; Wysiłkowy ból głowy; Ból głowy; Pierwotny ból głowy; Stresowe bóle głowy; Indometacyna; Propranolol
    bol glowy po wysilku; bole glowy wywolane wysilkiem fizycznym; wysilkowy bol glowy; pierwotny bol glowy; stresowe bole glowy
    Wysiłkowy ból głowy
    document-disease document-nav document-tools document-theme
    Definicja:  Ból głowy wywołany jakąkolwiek formą wysiłku fizycznego przy braku procesu chorobowego wewnątrzczaszkowego. Epidemiologia:  Zróżnicowane dane dotyczące chorobowości, szacunkowo ok. 1–13%. Pierwsza manifestacja najczęściej u młodych dorosłych.
    Neurologia
    Wysiłkowy ból głowy
    /link/e5bc69f70bf544cbb6679ccba1922800.aspx
    /link/e5bc69f70bf544cbb6679ccba1922800.aspx
    wysilkowy-bol-glowy
    SiteDisease
    Wysiłkowy ból głowy
    K.Reinhardt@gesinform.de
    livemail#j.com#dr.dabrowska@wpdabrowska@medibas.pl
    pl
    pl
    pl