Czym jest powysiłkowy ból głowy?

Powysiłkowy ból głowy to ból głowy, który jest wywołany przez wysiłek fizyczny i nie ma związku z inną chorobą. 

Jest to stosunkowo rzadkie i zazwyczaj niegroźne zaburzenie. Nie do końca wiadomo, jak częsty jest ten rodzaj bólu głowy, ale badania wskazują, że dotyczy on około 1–10% aktywnych fizycznie dorosłych. Ten rodzaj bólu głowy zwykle pojawia się po raz pierwszy w młodym wieku.  

Cechy powysiłkowego bólu głowy

• Ból głowy najczęściej opisywany jest jako pulsujący.
• Pojawia się w związku z wysiłkiem fizycznym lub krótko po nim.
• Ból występuje zazwyczaj po obu stronach.
• Zazwyczaj ten rodzaj bólu głowy dotyczy ogólnie zdrowych osób i różni się od innych bólów głowy, których pacjent mógł doświadczyć w przeszłości.
• Powysiłkowy ból głowy jest zazwyczaj krótkotrwały i ustępuje po zakończeniu aktywności fizycznej. Może trwać krócej niż pięć minut, ale są też pacjenci, u których utrzymuje się on przez kilka godzin, maksymalnie do dwóch dni.
• Wysiłek może również powodować ból głowy u osób z chorobą podstawową, np. chorobą serca. W takich przypadkach ból głowy należy oceniać w kontekście choroby podstawowej i odpowiednio leczyć.

Przyczyna

Przyczyna występowania tego rodzaju bólu głowy nie jest znana. Dotychczas nie ustalono, aby był on powodowany określonymi zmianami w mózgu. Ból głowy jest prawdopodobnie spowodowany przejściowo podwyższonym ciśnieniem wewnątrzczaszkowym. Inna hipoteza mówi o zaburzonym powrocie krwi żylnej do maczyń mózgowych podczas wysiłku.

Chociaż generalnie każda aktywność może wywołać ból głowy związany z wysiłkiem, pewnego rodzaju ćwiczenia są częściej odpowiedzialne za wystąpienie go niż inne, np. podnoszenie ciężarów, bieganie, wiosłowanie, tenis, pływanie. Lekkie czynności, takie jak chodzenie, rzadko prowadzą do tego typu bólu głowy. Czynniki ryzyka powysiłkowego bólu głowy:

• początek intensywnego treningu
• uciążliwy trening w wysokich temperaturach
• trening na dużych wysokościach
• Osoby doświadczające bólów migrenowych lub z rodzinną historią migren, wydają się częściej niż przeciętnie zgłaszać ból głowy związany z wysiłkiem.

Przebieg

Ból często występuje w formie ostrej i w ścisłym związku czasowym z wysiłkiem fizycznym. 

Zwykle jest opisywany jako pulsujący i odczuwany po obu stronach głowy lub sporadycznie z tyłu głowy i może trwać od pięciu minut do dwóch dni.

Rozpoznanie

Historia choroby wykazuje typowe cechy. W badaniu lekarskim nie stwierdza się żadnych oznak choroby. Przy pierwszym napadzie ważne jest zachowanie spokoju i zaprzestanie aktywności fizycznej.

Istnieją inne choroby, które również mogą zaczynać się nagłym i intensywnym bólem głowy. W ostrym krwotoku mózgowym (krwotok podpajęczynówkowy) bólowi głowy towarzyszą zwykle nudności i wymioty, objawy są wyraźnie nasilone i mogą wystąpić zmiany świadomości. W przypadku szczególnie intensywnych i długotrwałych napadów bólu głowy związanych z wysiłkiem wskazane jest zgłoszenie się do lekarza!

Jeśli chorzy rozpoznają ból, ponieważ cierpieli z powodu takiego samego w przeszłości, nie ma z kolei powodu do obaw.

Leczenie

Celem leczenia jest zmniejszenie częstotliwości i intensywności występowania napadów bólu głowy. Czas trwania takiego bólu często można skrócić, jeśli czynność wyzwalająca zostanie przerwana zaraz po jego rozpoczęciu. Nierzadko zdarza się, że podobny ból pojawia się kilkukrotnie w określonym przedziale czasu. Ogólnie jednak istnieje tendencja do ustępowania dolegliwości w ciągu kilku tygodni lub miesięcy. W tym okresie można próbować stopniowo ponownie zwiększyć poziom aktywności. Poprzez ostrożne ćwiczenia i unikanie ćwiczeń przy wysokich temperaturach lub na dużych wysokościach, można zapobiec wysiłkowemu bólowi głowy. Pomocna może być również lekka rozgrzewka przed właściwą intensywną aktywnością.

Ból głowy związany ze wysiłkiem można leczyć za pomocą leków. NLPZ, takie jak indometacyna lub naproksen, są zwykle skuteczne i mogą być również przyjmowane zapobiegawczo 30–60 minut przed rozpoczęciem aktywności fizycznej.

Ból może być dokuczliwy, ale nie jest groźny. Objawy zwykle po jakimś czasie ustępują samoistnie i nie ma dowodów na to, że napady niosą ze sobą zwiększone ryzyko wystąpienia innych chorób.

Dodatkowe informacje

• Wysiłkowy ból głowy — informacje dla personelu medycznego.

Autorzy

• Joanna Dąbrowska-Juszczak, lekarz (redaktor)
• Caroline Beier, lekarz (recenzent/redaktor)
• Kalina van der Bend, lekarz (recenzent)