Czym jest ból głowy i szyi?

S

Szyjnopochodny ból głowy to rodzaj bólu, który zazwyczaj występuje po jednej stronie głowy i ma swoje źródło w strukturach kostnych lub tkankach miękkich odcinka szyjnego kręgosłupa (cervix). Ból zazwyczaj zaczyna się w szyi i promieniuje do czoła, gdzie jest odczuwany najintensywniej, ale może także promieniować do barku i ramienia.

Ten typ bólu głowy występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn i dotyczy nawet 4% populacji. Ból jest zwykle jednostronny, co sprawia, że pacjenci mogą odczuwać go jako bardzo specyficzny i charakterystyczny.

Przyczyna

Dolegliwości szyjnopochodnego bólu głowy często wynikają z ograniczenia ruchomości w szyi lub górnej części pleców. Takie ograniczenia mogą być spowodowane chorobami, urazami lub naturalnym zużyciem tego obszaru. Wcześniejsze urazy głowy lub szyi mogą być czynnikami wyzwalającymi ból. Dodatkowo, jednostronne obciążenie, takie jak praca przy komputerze, oraz wewnętrzne napięcia, jak lęk, depresja czy stres, mogą przyczynić się do rozwoju tego rodzaju bólu, co często określa się powiedzeniem „Strach chwyta mnie za gardło!”

Najczęstszą przyczyną szyjnopochodnych bólów głowy wydaje się być dysfunkcja lub uszkodzenie stawów między drugim a trzecim kręgiem szyjnym, które stanowią około 70% przypadków. Dysfunkcja stawu pomiędzy pierwszym (dźwigaczem) a drugim kręgiem szyjnym (obrotnikiem) jest również częstą przyczyną. Te kręgi tworzą tzw. stawy głowy, a wiele nerwów biegnie przez ten obszar do głowy i szyi, co dodatkowo wpływa na odczuwany ból.

Rozpoznanie

Szyjnopochodny ból głowy jest rozpoznawany podczas ogólnego badania lekarskiego, które często wymaga zebrania szczegółowych informacji dotyczących historii pacjenta. Charakteryzuje się jednostronnym bólem, który występuje zawsze po tej samej stronie. Ból często związany jest z określonymi pozycjami głowy oraz ruchami szyi.

Podczas badania ocenia się ruchomość szyi, która zazwyczaj jest ograniczona. Sprawdzane jest, czy ból można wywołać przez konkretne pozycje lub ruchy. W diagnostyce nie wykorzystuje się badań krwi, a techniki obrazowe, takie jak RTG, TK czy MRI, rzadko dostarczają istotnych informacji.

Neurolog może wykonać zastrzyk znieczulający w celu blokady nerwu w szyi, co pozwala na potwierdzenie diagnozy. Jeśli zastrzyk przynosi ulgę, uznaje się, że rozpoznanie szyjnopochodnego bólu głowy jest słuszne.

Terapia

Celem terapii jest złagodzenie objawów i zapobieganie ewentualnym przyszłym dolegliwościom. Istotne znaczenie mają ćwiczenia relaksacyjne oraz instrukcje, jak oszczędzać plecy i szyję. Ważna jest także aktywność fizyczna! Należy starać się unikać zajęć wymagających długiego siedzenia w bezruchu a także bierności. Kojące może być miejscowo aplikowane ciepło. 

Leki przeciwbólowe i przeciwzapalne (NLPZ) mogą stanowić skuteczną pomoc w przypadku epizodów silnego bólu. W niektórych przypadkach można spróbować zastosować blokadę nerwu. Choremu wstrzykuje się w szyję środek miejscowo znieczulający, aby zablokować sygnały bólowe.

Fizjoterapia może być pomocna, jeśli jest stosowana delikatnie. Na początku nierzadko dochodzi do krótkotrwałego pogorszenia stanu, ale przy prawidłowym postępowaniu jest to przejściowe. Należy więc zachować ostrożność, zwłaszcza na początku leczenia. Fizjoterapia jest lepiej tolerowana, jeśli pacjenci zaczynają od łagodnego rozciągania mięśni i delikatnego uelastyczniania okolic szyi. W przeprowadzonym na dużą skalę badaniu porównującym wpływ terapii manualnej, ćwiczeń lub kombinacji obu tych metod wykazano, że wszystkie trzy sposoby zmniejszyły ból głowy w porównaniu z grupą kontrolną, która nie była leczona fizjoterapią.

Fizjoterapia, terapia manualna i manipulacje mobilizujące (np. chiroterapia) muszą zawsze być stosowane łagodnie i bardzo ostrożnie na szyjnym odcinku kręgosłupa! Tzw. terapia dźwigacza powinna być prowadzona tylko przez doświadczonych terapeutów, zwykle będących lekarzami. 

Operacja jest wskazana bardzo rzadko, jeśli w badaniach obrazowych wykrywalne są zmiany strukturalne, którym można jednoznacznie przypisać rolę przyczynową występujących dolegliwości.

Rokowanie

Na początku pacjenci często skarżą się na epizodyczne ataki, które trwają kilka dni. Przy braku skutecznego leczenia objawy stopniowo mogą przechodzić w stan przewlekły.

Samodzielnie wykonywane ćwiczenia ruchowe i relaksacyjne mogą mieć decydujący wpływ na dalszy przebieg schorzenia.

Dodatkowe informacje

• Szyjnopochodny ból głowy – informacje dla personelu medycznego

Autorzy

• Caroline Beier, specjalista chorób wewnętrznych, Hamburg
• Lek. Kalina van der Bend, recenzent